BA mit. egip. indywidualna dusza przedstawiana jako sokół z ludzką głową. Rodzi się w chwili śmierci człowieka, a istota jej związana jest z bykiem; zob. Apis; por. Ka.
BAAL nazwa a. epitet wielu bóstw semickich (również w formie Bel; w 1. mn. baalim ‘panowie’) opiekujących się różnymi miejscami, później miastami, takže bóg przyrody, płodności i rolnictwa. Zwalczany przez proroków izraelskich jako bóstwo pogańskie, stąd stał się synonimem fałszywego boga, idola, bożyszcza. Nazwa występuje w niezliczonych połączeniach, jak Belfegor, Belzebub, Hannibal; zob. też Bel. Baalbek, semickie: ‚miasto Baala’, miasto w środk. Libanie, w dolinie Bekaa, staroż. fenicki ośrodek kultu Baala jako boga słońca; w III-I w. pne, nazywane wg tł. gr. Heliopolis ‘miasto boga słońca”; w II w. ośrodek relig. kultu Jowisza-Baala, WenusAsztarte i Merkurego; zachowane ruiny świątyń ri I-III w. na akropolu.
BABILON staroż. miasto w Mezopotamii, nad Eufratem, znane już w III tysiącleciu pne., od XVII w. pne. stolica Babilonii, jedno z największych i najwspanialszych miast starożytności, zburzone przez króla asyryjskiego Sanheriba w pocz. VII w., odbudowane przez Nebokadnezara II, w 605–562 pne. przeżywało szczyt swego rozkwitu; dalsze jego dzieje to historia stopniowego upadku; akadyjskie Babili ‚brama boga‚, hebr. Babel. Liczby babilonskie. „Nec Babylonios temptaris numeros„, Horacy, Pieśni, 1, 2-3, tj. ‚nie ufaj liczbom babilońskim’: astrologicznym obliczeniom i horoskopom wróżbitów. Chaldejczycy byli najsłynniejszymi astrologami. Niewola babilońska pobyt Żydów na wygnaniu w Babilonii w VI w. pne. po zdobyciu Jerozolimy w 597 i po jej zburzeniu w 586 przez Nebokadnezara II (zob. Nabuchodonozor), kiedy wywieziono z Palestyny politycznie aktywne warstwy ludności. Król perski Cyrus Starszy, podbiwszy Babilonię, zezwolił ok. 536 roku Żydom na powrót do kraju, jednak większość z tego zezwolenia nie skorzystała; zob. Awinion. Siedząc po niskich brzegach babilońskiej wody, A na piękne syjońskie wspominając grody, Co nam inszego czynić, jedno płakać smutnie, Powieszawszy po wierzbach niepotrzebne lutnie? […] Jeslibych cię zapomniał, o kraino święta, Niech moja swej nauki ręka zapamięta; Niechaj mi język uschnie, kiedy cię przepomnię, Kiedy cię na początku wesela nie wspomnie. J. Kochanowski, Psalm 136, 1-4, 9-12; zapamięta – zapomni; przepomnię – zapomnę. Por. Jerozolima. Strój babiloński, ,,babylonica vestis”, Pliniusz, 8, 74; strój barwny, pstry, utkany z różnokolorowej przędzy. Szkarlatna wszetecznica. ,,I widziałem niewiastę siedzącą na bestii szkarłatnej, pełnej imion blużnierczych, mającej 7 głów i 10 rogów. A niewiasta przyobleczona była w purpurę i karmazyn […] 112, mala puchar złoty w swej ręce, pełny obrzydliwości i plugawej rozpusty swojej, a na czole swoim napisane imię: Tajemnica; Babilon wielki, matka rozpusty.” Biblia, Ap., 17, 3–5. Św. Jan miał tu na myśli Rzym. W śrdw. Babilon był symbolem miasta zła i despotyzmu władzy, piętnowanego przez kościół, przeciwstawianego Jeruzalem. Krzyżowcy nazywali tak Kair, różnowiercy, zwł. purytanie, utożsamiali Rzym z „merchą babilońską” (ladacznicą, nierządnicą), a papieża z antychrystem. Współcześnie nazywają Babilonem wielkie miasto pełne bogactw, pokus, rozwiązłości, zazw. o Paryżu, Londynie, Nowym Jorku; por. Biblia, Izajasz 21,9; Jeremiasz, 51, 6, Ap., 14, 8 itd. Śpi świat pijany winem, zamrużywszy oczy, Nalewa babilońska swacha, czart go toczy. W. Potocki, Śpi świat pijany, 1-2.
BALDUR, Baldr, Balder, mit. skand, syn Odyna, bóg słońca letniego i światła, skandynawski Apollo, ukochany przez bogów i ludzi, ale zagrożony śmiercią. Jego matka, Frigga, związała wszystkie rzeczy ślubem, że go nie skaleczą, przeoczyła jednak jemiołę. Loki skłonił ślepego boga Hödura (Hodera), aby cisnął w Baldura gałęzią jemioły, co spowodowało jego śmierć. W innej legendzie Hödur rywalizuje z Baldurem o piękną Nannę, zdobywa miecz Miming a. Misteleinn (‚jemioła’), któremu nikt się nie oprze, i zabija nim Baldura. Zgon jego wstrząsnął Azami (zob.) i stał się zapowiedzią zmierzchu bogów.
BARABASZ w Biblii rozbójnik i przywódca buntu, którego Piłat zwolnił z więzienia zamiast Jezusa. Uwalnianie jednego więźnia na Paschę na żądanie pospólstwa było zwyczajem żydowskim, przejętym także przez Rzymian; Ew. wg Mat., 27, 11-23.
BARATRON głęboka czeluść skalna za Akropolem ateńskim, do której w starożytności wrzucano ciała zbrodniarzy; por. Tajget; Tarpeja.
Św. BARBARA wg legendy żyć miała w III/IV w. Tradycja kościelna, powstała w X w., przedstawiają jako córkę bogatego Dioskura w Nikodemii (Bitynia), który z powodu jej urody zamyka ją w wieży. Gdy ona usiłuje nawrócić go na chrześcijaństwo, wyrodny ojciec ścina jej głowę mieczem, ale w tejże chwili ginie od uderzenia pioruna. Stąd św. Barbara jest patronką ludzi narażonych na wybuchy, jak pracowników prochowni i arsenałów, artylerzystów, górników (Barbórka, 4 grudnia), ale też flisaków, rybaków i żeglarzy. Przedstawiana z wieżą i kielichem. Imię (łac., ‚barbarzynka”) popularne w Polsce od XV w., a w XVI-XVII w. jedno z najczęstszych, również w XX w. pod wpływem „hajduczka”, Basi Jeziorkowskiej z Pana Wołodyjowskiego Sienkiewicza.
BARLAAM I JOZAFAT śrdw. romans religijny, prawdop. schrystianizowana wersja dziejów Buddy, spisana w dziełach św. Jana z Damaszku, zakonnika żyjącego w VIII w. Zamieszczona w Żywotach świętych Symeona Metafrasta, słynnego hagiografa bizantyjskiego, uzyskała wielką popularność. Trescią romansu jest nawrócenie indyjskiego księcia Jozafata na chrześcijaństwo przez Barlaama, mnicha-ascetę z pustyni synajskiej. Polski przekład wierszem (Królewic indyjski w polski strój przybrany, 1688) księdza Mateusza Ignacego Kuligowskiego.
BARWA ustalony, na dworze król. a. magnackim kolor i krój szat dworzan i czeladzi; stąd nosić czyjąś barwę – należeć do czyjegoś orszaku a. stronnictwa; później oznaczała liberię służby; ze śr. g. nm. varwe; nowsza pożyczka: farba, z nm. Farbe; por. Kolor. Symbolika barw: Biała w heraldyce – srebrna, oznaczająca czystość, prawdę, niewinność (pole czyste, nieszrafowane); w sztuce — kapłani, magowie, druidzi (odziani na biało); jako barwa pogrzebowa – nadzieja; metal – srebro; kamień – perła; planeta – Księżyc (Diana). Błękitna a niebieska: rozwaga, wierność, tęsknota, nieskończoność, nadzieja; (w odzieniu) konlemplacja, pobożność, szczerość; w heraldyce – lazur oznaczający czystość, lojalność, wierność (linie poziome); w sztuce – (jako szata anioła) wierność i wiara, (jako szata Madonny) skromność, pokora, pokuta, jako barwa pogrzebowa – wieczność, nieśmiertelność; metal – cyna; kamień – szafir; planeta – Jowisz. Czarna: w heraldyce – czerń oznaczająca rozwagę, mądrość i stałość (kratka z linii poziomych i pionowych); w sztuce – żałoba, pokuta, nicość, zło, fałsz, błąd; metal – ołów; kamień – diament; planeta – Saturn. Czerwona: miłość, rewolucja, walka, męczeństwo, miłosierdzie; w heraldyce – czerwień oznaczająca wspaniałomyślność, jeśli krwista – hart ducha (kreski pionowe); metal – żelazo; kamień – rubin; planeta – Mars. Fioletowa: godność, wyniosłość; skrucha, pokora. Purpurowa: sprawiedliwość, władza królewska; w heraldyce – szkarłat oznaczający umiarkowanie (kreski ukośne z lewa na prawo); w sztuce – królewskość; metal – rtęć; kamień – ametyst: planeta – Merkury. Szara; ubóstwo, poniżenie, cierpienie. Zielona: nadzieja, odrodzenie, młodość, wiara, radość, zmartwychwstanie sprawiedliwych; w heraldyce — zieleń oznaczająca miłość, radość, obfitość (kreski skośne z prawa na lewo); w sztuce – nadzieja, radość, młodość, wiosna (u Greków i Maurów – zwycięstwo); metal – miedź; kamień – szmaragd; planeta – Wenus. Żółta: w heraldyce – złota, oznaczająca wiarę, stałość, mądrość, chwałę (pole kropkowane); W sztuce – światłość myśli, zazdrość, fałsz, zdrada, niestałość, niepowściągliwość; metal – złoto; kamień – topaz, planeta – Słońce (Apollo).
BAST(ET) mit. egip. prahistoryczna bogini płodności, związana ze szczęściem, radością, zabawą i ciepłem słonecznym, przedstawiana jako kotka a. jako kobieta z głową kotki, z sistrum w prawej, a koszyczkiem w lewej ręce. Pierw. bogini opiekuńcza miasta Bubastis, stała się jednym z gł. bóstw narodowych za czasów XXII dynastii, ok. 935-730 pne., gdy Bubastis zostało stolicą Egiptu. Była związana z księżycem; uważano ją za siostrę i żonę boga Ra. Koty były jej poświęcone; w Bubastis istniał olbrzymi cmentarz kotów. Kult jej łączył się z radosnymi świętami rzecznymi i orgiami rytuaInymi. Jej świątynia w Bubastis była celem pielgrzymek.
BEATRYCZE(1) ukochana Dantego, którą spotkał kilka razy w życiu, raz, gdy mieli oboje ok. dziewięciu lat, drugi raz w dziewięć lat później; nie rozmawiał z nią nigdy, a unieśmiertelnił ją w dwóch swoich dziełach: Vita nuova i Boska Komedia. W Vita nuova opisuje swoją miłość do niej, czystą i czułą, idealizując ją coraz bardziej, aż ukochana dziewczyna-dziecko, czarująco uśmiechnięte odbicie młodości poety, staje się pięknością doskonalą. natchnieniem, światłem duszy i przewodniczką Dantego. W Boskiej Komedii prowadzi go przez Raj, stając się symbolem boskiego objawienia przez wiarę, promieniem wiodącym ku niebiańskiej
chwale wiecznej, wyrazem boskiej mądrości, darem taski. Pierwowzorem Beatrycze była zapewne młoda florentynka, spokojna mieszczka Beatrice Portinari, 1265?-1290, która ok. 1287 poślubiła bankiera Somone di Geri de Bardi. Nie ma nieba ni ziemi, otchłani ni piekła, Jest tylko Beatrycze. I właśnie jej nie ma. J. Lechor, Spotkanie, 19-20.
BEATRYCZE (2) jedna z najsłynniejszych bohaterek Szekspira, Beatryks, ang. Beatrice, synowica Leonata, z komedii Wiele hałasu o nic (1 598, wyst. pol. 1820). Choć ślubowała, że nie wyjdzie za mąż, kocha się w Benedykcie, z którym prowadzi rodzaj wesołej wojny na dowcipy.
BEHEMOT w Biblii, Hiob, 40, 10–19, potężna bestia mityczna, która gdyby miała przedstawiać realnie istniejące zwierzę, oznaczałaby zapewne hipopotama; przen. coś monstrualnie, deprymująco olbrzymiego, potężnego; por. Lewiatan.
BEL w mit. babilońsko-asyryjskiej przydomek bogów, m.in. Marduka i Enlila, wariant zach. -semickiej formy Baal. Daniel i Bel. W Biblii, Daniel, 14, 1-21, prorok Daniel wzbrania się oddać cześć Belowi jako martwemu bałwanowi. Król perski Cyrus każe swym kapłanom udowodnić, że Bel istotnie spożywa ofiarowane mu potrawy. Daniel odkrywa podstęp kapłanów – tajne drzwiczki, którymi wchodziło siedemdziesięciu kapłanów z rodzinami i zjadało ofiary. Oburzony król zabija kapłanów i pozwala Danielowi zburzyć posąg Bela i jego świątynię; por. Smok (Daniel i smok).
BELFAGOR, Belfegor, Baal-Fegor, bałwan Fegor, Phegor, Fogor, nazwy używane w różnych przekładach Biblii, Num., 25, na oznaczenie bóstwa moabickiego Baal-Peora, któremu Izraelici oddawali cześć w Setim. Imię to w śrdw. legendzie łacińskiej (prawdop. pochodzenia wschodniego) otrzymał diabeł posłany przez Plutona w ludzkiej postaci na ziemię, aby się przekonać, czy słuszne są skargi potępieńców, że grzechom, za które cierpią męki, winne są kobiety. Belfagor bada sprawę, żeni się nawet, aby w końcu ze zgrozą uciec na powrót do piekła, gdzie dopiero może odetchnąć od towarzystwa ziemskich niewiast.
BELIAL wcielenie nieprzydatności a. bezprawia, zła; szatan, anioł ciemności, książę piekieł, wódz złych duchów, uosobienie ducha zła; por. Biblia, Ks. Sędziów, 19, 22; 1. Ks. Król., 2, 12; 2. List Korynt., 6, 15; w Raju utraconym, 1, 490 (1667) Miltona — jeden z upadłych aniołów; z hebr. belija’al; od (?) beli ‚bez (czegoś)’ + ja’al ‘użytek”. Dzieci (synowie, córki) Beliala warchoły, nicponie, ludzie nieprawi, niegodziwi; por. Biblia, Deut., 13, 13.
BELLEROFON(T) mit. gr. wg Iliady, 6, Homera, bohater grecki, syn króla Koryntu, Glaukosa, wnuk Syzyfa, wygnany za zabójstwo schronił się na dworze Projtosa, króla Argos, którego żona Anteja (a. Steneboja) zakochała się w nim. Gdy wzgardził jej miłością, oskarżyła go przed mężem o próbę uwiedzenia jej (motyw żony Putyfara; zob.); Projtos, nie chcąc naruszyć praw gościnności, wysłał Bellerofonta do swego teścia, króla Likii, Jobatesa, z listem zawierającym polecenie zabicia oddawcy; stąd wyrażenie „list Bellerofonta”, łac. Bellerophontis litterae; por. Betsabee. Jobates wysyła bohatera do walki z Chimerą (zob.), którą ten zabija, uniósłszy się na skrzydlatym Pegazie (zob.) w powietrze. Wysłany na wojnę z Amazonkami powraca z niej w triumfie, zabijając też po drodze atakujących z zasadzki zbójców. Widząc to, Jobates daje mu córkę za żonę, przez którą Bellerofon staje się ojcem Laodamii, matki Sarpedona, i Hippolocha, ojca Glaukosa, który pod Troją zamienił zbroje z Diomedesem.
BELLONA mit. rz. staroitalska bogini wojny, żona a. siostra Marsa; z łac. bellum ‚wojna’.
BENARES jedno ze świętych miast indyjskich położone na lewym brzegu Gangesu w stanie Uttar-Pradesz (płn. Indie), w starożytności święte miasto Indów, miejsce rytualnych kąpieli oczyszczających, cel masowych pielgrzymek. Od VI w. pne. do II w. ne. główna siedziba buddyzmu, gdzie Budda słynnym swym kazaniem rozpoczął nauczanie. Ośrodek hinduizmu, czczony także przez sikhów i dzinistów; w latach 1194–1775 pod władzą muzułmanów; obecnie Waranasi.
BENEDYKT, łac. Benedictus, ‚błogosławiony’, imię wielu papieży.
BENIAMIN w Biblii najmłodszy, najulubieńszy syn Jakuba i Racheli; gdy Jakub wysyłał synów do Egiptu na zakup zboża w czasie głodu, zatrzymał Beniamina w domu, aby mu się po drodze nic złego nie przytrafiło, Gen., 42, 4; stąd przen.: ulubieniec, faworyt, pupilek rodziców. Plemię Beniamin pochodzić miało od Beniamina; członkami tego rodu byli m.in. pierwszy król Izraela Saul oraz Szawe z Tarsu, późn. apostoł Paweł. Porcja Beniamina największa; w Egipcie, w gościnie u Józefa, Beniamin otrzymuje przy uczcie 5 razy większą porcję niż każdy z pozostałych braci; Gen., 43, 34. Syn prawicy. Rachela, umierając przy urodzeniu najmłodszego syna, nazwała go Benoni, tj. ‚syn boleści mojej”, ale ojciec nazwał go Beniamin, tj. syn prawicy, syn szczęścia’.
BEREGIRNIE mit. słow. rozpowszechniona na Rusi przed XII w. nazwa boginek czy demonów wodnych, później zwanych rusałkami.
BERENIKA, Berenike, macedońska forma gr. imienia Pherenike ‘przynosząca zwycięstwo (por. Weronika), spotykana u księżniczek egipskich dynastii Ptolemeuszów.
BERENIKA (1) księżniczka żydowska wielkiej urody, ok. 27-ok. 75, córka Heroda Agryppy I, wnuka Heroda Wielkiego, króla Judei, poślubiła swego stryja Heroda, a gdy w 21 roku życia owdowiała, miała jakoby żyć ze swoim bratem Herodem Agryppa II. Następnie wyszła za Polemona I, króla Cylicji. Późniejszy cesarz rz., Tytus, młodszy od niej o 13 lat, zakochał się w niej, gdy prowadził wojnę w Judei, a po upadku Jerozolimy zabrał ją z sobą do Rzymu, obiecując ożenek. Jednak, wobec sprzeciwu opinii, „Berenikę natychmiast wyprawił z Rzymu wbrew jej woli i wbrew samemu sobie”, łac. invitus invitam (Swetoniusz, Boski Tytus, 7). Jest to ta sama Berenika, która wg Biblii, Dzieje Ap., 25, 23-27; 26, 1–32, była u boku Agryppy, gdy. przesłuchiwał św. Pawła. Jak powiadano, Racine i Corneille podjęli jednocześnie temat tragedii oparty na cytacie ze Swetoniusza, nie wiedząc wzajem o swych zamiarach, za sprawą księżnej Orleanu, ciekawej wyniku tego nieświadomego współzawodnictwa. Tragedię Racine’a oceniono znacznie wyżej. Bérénice tragedia (Paryż, 21 XI 1670) Racine’a; zainspirowała powstanie co najmniej piętnastu oper, m.in. G. F. Händla, Londyn 1738. Tite et Bérénice tragedia (Paryż, 28 XI 1670) Corneille’a.
BERENIKA II (2), ok. 258-ok. 220 pne., żona i wspólregentka króla Egiptu Ptolemeusza III Euergetesa. Wg legendy złożyła swój warkocz Afrodycie jako ofiarę wotywną za szczęśliwy powrót męża z wyprawy wojennej do Syrii. Po tajemniczym zniknięciu warkocza ze świątyni nadworny astrolog Konon z Samos ogłosił, że wiatry uniosły warkocz do nieba, gdzie stał się konstelacją z siedmiu gwiazd, zwaną Warkoczem Bereniki, łac. Coma Berenices, w pobliżu ogona Lwa. Kallimach napisał ku jej chwale poemat, który Katullus przełożył z greckiego na łacinę. Wkrótce po śmierci męża Berenikę zamordował jej syn, Ptolemeusz IV Filopater. Berenice regina d’Egitto, wł. ‚królowa Egiptu’, opera (1718) Scarlattiego.
BERNAUER Agnes zwana „aniołem augsburskim”, nm. der Engel von Augsburg, czarująca, piękna i dumna córka golibrody Kaspra Bernauera, którą książę Ernest Bawarski kazał 12 X 1435 zrzucić z mostu w Straubingu (Bawaria) do Dunaju, gdyż odmówiła zrzeczenia się praw legalnej małżonki jego syna-jedynaka, przyszłego księcia Alberta III. Ballada ludowa o „pięknej Bernauerce” z ok. 1750 maluje ów moment krytyczny, kiedy bezbronna piękność w rękach oprawców nie chce wyrzec się swojej miłości: ,,Książę jest mój, a ja jestem jego!”, przedstawia też ból księcia stojącego nad zwłokami utopionej. Agnes Bernauer tragedia (Monachium 1852) Friedricha Hebbla obrazuje bunt miłości przeciw racji stanu.
BES mit. egip. bóg urodzin i małżeństwa, opiekun domu i jego mieszkańców, dawca spokojnego snu i patron kobiecych strojów, przedstawiany, również na amuletach, jako groteskowy karzel okryty lwią skórą z parą żmija, nożem w rękach, później także z tarczą i mieczem. W jego świątyni w Abydos działała słynna wyrocznia tłumacząca sny.
BESTIA dzikie, drapieżne zwierzę; jeszcze w XV w. ‘zwierzę”; z łac. Bestia apokaliptyczna. W Biblii, Apok. 13, 1-18, św. Jan opisuje bestię wychodzącą z morza i drugą wychodzącą z ziemi, kończy zaś zagadką, nad którą liczne pokolenia egzegetów łamały sobie głowę: „Kto ma rozum, niech zrachuje liczbę bestii. Albowiem jest to liczba człowieka, a liczba jego jest 666.” Bestia ludzka, fr. La Bête humaine, tytuł 17 tomu (1890) cyklu powieściowego Les Rougon-Macquart Emila Zoli; tj. bestia tkwiąca w człowieku. Wielogłowa bestia, łac. belua multorum capitum, Horacy określa tak w Listach, 1, 1, 76, lud rzymski.
BETANIA Starożytne miasto w Palestynie, koło jerovativ Wo Bibh miejsce zamieszkania Łazarza i jego sióstr: Marii i Marty.
BETLEJEM miasto w Judei w staroż. Palestynie, na płd. od Jerozolimy, często wymieniane w Starym i Nowym Testamencie jako miejsce śmierci Racheli, zamieszkania Moabitki Rut i Noemi, miasto Dawidowe i miejsce urodzenia Chrystusa; por. Ew. wg Łuk., 2, 1-20; cel pielgrzymek chrześcijańskich; hebr. Bet Lehem ‚dom chleba a. dom bogini Lahmu’.
BETSABEE, Batszeba, w Biblii piękna Izraelitka, żona Uriasza Hetejczyka; król Dawid zobaczył ją w kąpieli i zakochał się; wyprawił zatem Uriasza pod oblężoną Rabbę z listem do naczelnego wodza, Joaba: list zawierał rozkaz posłania Uriasza na pewną śmierć; por. Bellerofon. Gdy Uriasz zginął, Betsabee została kochanką króla, który ją jednak, pod wpływem napomnień proroka Natana, poślubit. Ich synem był król Salomon; 2. Ks. Król., 11-12: hebr. bat-sẽba’ ‘córka radości”.
BETSAIDA (1) staroż. miejscowość w Palestynie na wsch. brzegu Jordanu, powyżej ujścia do jeziora Genezaret, wg Biblii miejsce urodzenia apostołów Piotra, Andrzeja i Filipa.
BETSAIDA (2), Betesda, Owcza Sadzawka, położona wg Biblii na płn. od świątyni jerozolimskiej, miała uzdrawiać wchodzących do niej chorych, gdy anioł poruszał jej wody; Ew. wg Jana, 5, 2-3, por. Siloe.
BHAGAWADGITA, Gita, zwana też ewangelią Kriszny, sanskrycki poemat religijno-filozoficzny, będący częścią Mahabharaty (zob.), złożony z 18 części i siedmiuset dystychów dialog między Kriszną (8. wcieleniem boga Wisznu; por. Awatar) i Ardžuną, przedstawicielem ludzkości, na polu bitwy Kurukszetry, gdzie ma się rozegrać epicka bitwa między Kaurawami i Pandawami. Gita wywarła wielki wpływ nie tylko na filozofię i literaturę indyjską, ale także na myślicieli i pisarzy europejskich. Data powstania nieznana, wyd. pol. 1910; sanskr., “pieśń błogosławionego’.
BIAŁY kolor symbolizujący zazwyczaj czystość, prostotę, uczciwość, niewinność, prawdę. Starożytni kapłani, również druidzi, nosili na ogół białe szaty liturgiczne. W staroż. Egipcie głowę Ozyrysa zdobiła biała tiara. Białe konie ofiarowywano słońcu, białe byki wybierali na ofiarę druidzi, białe słonie były święte w Syjamie. Na Wschodzie kolor biały jest symbolem starszeństwa, wyższości. Przydomek wielu władców, jak np. Henryk III, Leszek Biały. Biały ptak sumienie a. dusza człowieka; wg islamu dusze sprawiedliwych śpią jako białe ptaki pod tronem Allaha aż do dnia Sądu Ostatecznego. Biały słoń święte zwierzę Syjamu za czasów dawnych, legendarnych królów Awy; świętemu słoniowi przydawano urzędnika wysokiej rangi, aby nadzorował gospodarkę jego dworu; wg tradycji późniejsi władcy Syjamu obdarowywali białymi słoniami dworzan, których chcieli zrujnować;
BIBLIA Pismo św., Stary i Nowy Testament, księgi (gr. biblion ‘zwój papirusu, książka, pismo’w l.mn. biblia księgi) uznane za święte przez judaizm, a przez chrześcijaństwo również za natchnione przez Boga. Stary Testament powstał między XII a II w. pne. W jęz. hebrajskim i aramejskim, w niewielkiej części w koinē, grece hellenistycznej. Tekst oryginałów (autografów) zaginął, wersje istniejące opierają się gł. na Septuagincie i Masorze (zob.). Przekład łaciński z IV/V w., tzw. Wulgata, jest dotąd urzędowym tekstem Starego i Nowego Testamentu w kościele kat., zob. też Mity i legendy…). Kanon żydowski i chrześcijański z wyjątkiem katolicyzmu:. 1. Pięcioksiąg, gr. Pentateuch, a. Tora hebr.. ‚prawo’, jeden z najstarszych pomników lit.: zob. Genesis: Exodus Leviticus: Numeri; Deuteronomium. 2. Prorocy, hebr. newiim – 21 ksiąg: zob. Prorok (Prorocy izraelscy). 3. Pisma, hebr. ketuwim – 13 ksiąg. 4. Pozostałe 7 ksiąg deuterokanonicznych uważa się poza kanonem katolickim’ za apokryfy Kanon katolicki, uwzględniający treść ksiąg: 1. Księgi historyczne – 21 ksiąg. 2. Księgi prorockie – 16 ksiąg. 3. Księgi dydaktyczne – 9 ksiąg. Nowy Testament powstał między poł. I w. a pol. II, napisany w jęz. greckim i aramejskim (Ew. wg Mat.), zachowany tylko w jęz. gr. pierwotne teksty zaginęły, najwcześniejsze manuskrypty pochodzą z III i IV w. Kanon obejmuje 27 ksiąg: 1. Księgi historyczne: 4 Ewangelie i Dzieje Apostolskie, 2. Księgi dydaktyczne: 14 listów św. Pawła i listów powszechnych, 3. Księgę prorocką – Objawienie św. Jana.
BIES diabeł (zob.), czart, szatan. Biesić się, bisić się przest. szaleć, wściekać się, kipieć ze złości. Ej, Senatorze, widzę, że się już ty bisisz. A. Mickiewicz, Dziady, cz. III, sc. 8, 296.
BIFROST mit. skand. tęczowy most między Asgardem, niebem, i Midgardem, ziemią; kolory tęczy miały być odbiciem jego drogich kamieni; jego strażnikiem był Hajmdal; most miał się zawalić, gdy nastanie Ragnarök, upadek bogów; isl. biſa drżeć, lost ścieżka.
BŁĘDNY. Błędna owca zob. Owca. Błędne drogi krzywe dróżki, manowce; w Biblii, Ks. Sędziów, 5, 6:,,Odpoczęły ścieżki, a którzy chadzali nimi, szli teraz dróżkami błędnymi”, tj. szli manowcami, bojąc się rozbójników na drogach.. Błędne koło, łac. circulus vitiosus, błąd logiczny; błąd polegający na definiowaniu jakiegoś wyrażenia za pomocą tegoż wyrażenia, circulus in definiendo; idem per idem; błąd polegający na tym, że zdanie, którego się dowodzi, jest jedną z przesłanek dowodu, circulus in demonstrando; przen. sytuacja bez wyjścia, beznadziejna. Błędny ognik, łac. ignis fatuus, błękitny płomyczek samozapalnego gazu błotnego (metanu) migoczący nad bagnami i torfowiskami. Błędny rycerz rycerz śrdw. wędrujący w poszukiwaniu niezwykłych przygód, broniący uciśnionych, ku czci damy swego serca.
BŁĘKITNY PTAK w nie dokończonej powieści Heinrich von Ofterdingen (1802, tł. pol 1914) Novalisa (F. L. von Hardenberg) reprezentuje związek między światem marzeń i światem realnym bohatera, młodego poety Henryka. Przejęty potem przez innych autorów, m.in. Heinego w Szkole romantycznej (Die romantische Schule, 1833), stał się hasłem i symbolem romantyzmu niemieckiego, tęsknoty za nieskończenie odległym ideałem. Błękitny ptak, fr. L’Oiseau bleu, feeria teatralna (Moskwa 1908, u Stanisławskiego; wyst. pol. Warszawa 1915) M. Maeterlincka: dzieci biednego drwala, Tyltyl i Mytyl, w marzeniu sennym prowadzi wróżka na poszukiwanie Błękitnego ptaka, zwiastuna szczęścia.
BOBO w dawnych wierzeniach ludowych potworek wzrostu dziecka, biorący udział w sabatach czarownic na Łysej Górze; stąd: straszydło, którego się boją małe dzieci; obecnie: niemowlę, dzidziuś; z naśladownictwa mowy dziecięcej.
BODHISATTWA w buddyzmie istota kierowana współczuciem, która aby ratować innych, powstrzymuje się od osiągnięcia nirwany; przyszły Budda, zwł. czczony jako bóstwo przez buddystów mahajańskich; sanskr., którego istotą jest oświecenie’; budhi ‘oświecenie’, sattwa ‘esencja’. Zob. Śmiech (śmiejący się Budda).
BOGINKA, bogunka, mamuna, dziwożona, mit. słow. nazwa demonów wodnych (wodnic, rusałek), leśnych i polnych, szpetnych i mściwych a. ponętnych i kusicielskich. Boginki, nm. Die Feen, pierwsza opera (1833-34, wyst. 1888) Wagnera wg baśni C. Gozziego.
BOGOWIE zob. Bóg; Bóstwa. Bogowie mitologii klasycznej 12 głównych bogów gr. i ich odpowiedniki rz., szczegóły zob. pod odpowiednimi hasłami; bogowie germańscy, skandynawscy zob. Azowie, Wanowie. Zeus (Dzeus) – Jowisz (Iúppiter, dpn. lovis) Apollo (Apóllon) – Apollo Ares – Mars Hermes – Merkury (Mercurius). Posejdon – Neptun (Neptunus) Hefajstos (Héphaistos) – Wulkan (Vulcanus) Hera – Junona (luno) Demeter – Cerera (Ceres) Artemida (Artemis) – Diana Atena (Athēná, Athēne) – Minerwa (Minerva) Afrodyta (Aphrodite) – Wenera (Venus, dpn. Veneris) Hestia – Westa (Vesta) Niektórzy inni bogowie: Kronos – Saturn (Saturnus) Hades, Pluton – Orkus (Orcus) Dionizos, Bakchos – Dionizus, Bakchus Eros – Amor, Kupido (Cupido)
BOHATEROWIE ŚWIATA, czyli Dziewiątka, to, wg przedmowy Caxtona (zob.) do Morte Darthur (zob. Artur), trzej poganie, trzej Żydzi i trzej chrześcijanie: Hektor, Aleksander Wielki i Juliusz Cezar; Jozue, Dawid i Juda Machabeusz; król Artur, Karol Wielki i Godfryd z Bouillon. Trochę odmienną listę bohaterów zawiera komedia Stracone zachody miłości, 5, 2, Szekspira.
BONA DEA łac., ‚dobra bogini’, mit. rz. przydomek bogini urodzaju, płodności, zdrowia i opiekunki kobiet, używany zamiast niewymawialnego imienia prawdziwego; na grudniową uroczystość ku jej czci w domu konsula a. pretora w Rzymie mężczyznom był wstęp wzbroniony; por. Cezar (Żona Cezara).
BOREASZ (rzymski Akwilon) mit. gr. wiatr północny, później płn.-wsch., ostry a zdrowy, choć niebezpieczny dla żeglugi; bóg wiatru płn., brodaty, skrzydlaty starzec, zamieszkały w zimnej Tracji, w górskiej jaskini, szczególnie czczony w Attyce jako „szwagier” Ateńczyków (porwał bowiem bawiącą się na brzegu Ilissu królewnę ateńską Orejtyję, córkę Erechteusza, do Tracji, i miał z nią synów; zob. Kalais i Zetos), zwłaszcza zaś za szkody wyrządzone flocie najeźdźców perskich w 492 i 480 pne.; zob. Wiatry. Borealny, łac. borealis, północny.
BORUTA w legendach i podaniach ludowych strach błotny i leśny, złośliwy i psotny, pojawiający się jako ptak a. zwierz, diabeł borowy, zwany też błotnikiem, borowikiem, rokitą, rokickim, wierzbickim, łozińskim, w zależności od miejsc, gdzie straszył, który nadaremnie próbował zwalić wieżę w Łęczycy, pozostawiając na murze trwały ślad łapy. Bohater literackiej, XIX-wiecznej legendy o najbardziej polskim z diabłów, strzegącym skarbów zamku łęczyckiego, noszącym się po polsku, w kontuszu, przy karabeli, który hulał, rąbał się ze szlachtą, straszył ludzi i wciągał w trzęsawiska. Boruta jedna z klechd (1837) K. Wł. Wójcickiego; postać diabła kontuszowego prawdop. wymyślona przez autora. Zaczarowane koło dramat (1899) Lucjana Rydla, który tę literacką postać spopularyzował. Boruta powieść (1903) Kazimierza Glińskiego. Opera-balet (Warszawa 1930), libretto: Or-Ot, muzyka: Witold Maliszewski.
BOSKI. Boska Flasza wyrocznia (fr. l’Oracle de la Dive Bouteille), której świątynia znajduje się na wyspie kraju Latarników, dokąd wyprawili się Pantagruel, Panurg i brat Jan w powieści Gargantua i Pantagruel, 5, 34-48, Rabelais’go. Jej kapłanką jest Bakbuk, hebr., „butelka’, a odpowiedź wyroczni na pytanie brzmiała ,,Pij!”, nm. Trink!
BOSY. Bosi zakonnicy, łac. discalceati, którzy zgodnie z przepisami swojej reguły chodzą boso a. W sandałach, jak np. augustianie, kameduli, kapucyni, karmelici (istnieją też karmelici trzewiczkowi). Praktyka, przyjęta podobno od czasów św. Franciszka z Asyżu, opiera się na Biblii, Ew. wg Łuk., 10, 4: „Nie noście trzosa ani torby podróżnej, ani butów.” Starożytni Żydzi i Rzymianie mieli zwyczaj chodzenia boso w okresie żałoby a. w czasie klęski elementarnej, na znak pokory.
BÓSTWA. Niektóre bóstwa, półbogi i bożęta mitologii klasycznej i germańskiej (a. skandynawskiej) wg ich funkcji, zakresu opieki itd. Bogactwa – Plutos Czas – Chronos, Saturn Dom – Hestia (Westa), Lary, Penaty Drzewa – Hamadriady, Driady. Góry – Oready, Artemida (Diana); Trolle Handel – Hermes (Merkury) Kowalstwo – Hefajstos (Wulkan) Księżyc – Artemida (Diana), Selene Lasy – Driady, Hamadriady, Artemida (Diana); Trolle Los – Parki, Mojry, Fata; Norny Łowy – Artemida (Diana) Małżeństwo – Hymen, Hera (Junona), Hestia (Westa) Mądrość – Atena (Minerwa); Tyr Medycyna – Asklepios (Eskulap) Miłość – Eros (Amor, Kupido), Afrodyta (Wenera); Freja Młodość – Hebe, Ganimedes Morze – Amfitryta, Glaukos (1), Ino, Nereusz, Okeanos, Posejdon, Proteusz, Tetyda, Tryton Niebo – Zeus (Jowisz) Niezgoda – Eris; Loki Ocean – Okeanidy Ogień – Hefajstos (Wulkan, Mulciber), Hestia (Westa) Ognisko domowe – Hestia (Westa) Ogrody i sady – Wertumnus, Pomona Pasterstwo – Pan, Apollo Piekło – Hades, Pluton (Orkus), Persefona (Kora, Prozerpina) Pioruny – Zeus (Jowisz); Thor Płodność – Demeter (Cerera), Priap Początek i koniec – Janus Podróże – Hermes (Merkury), Hermoder Poezja i muzyka – Apollo, Muzy; Bragi Pokój – Eirene Pomsta – Erynie (Eumenidy), Furie Poranek – Eos (Aurora) Powietrze – Ariel, Elfy Roślinność – Pluton, Wertumnus, Pomona Rzeki i strumienie – Najady, Nimfy Sen i marzenia senne – Hermes (Merkury), Hypnos Słońce – Apollo Sprawiedliwość – Nemezis, Dike (Astrea), Eunomia, Temida Tęcza – Iris Urodzaj – Pluton, Demeter (Cerera), Priap Wdzięk – Charyty (Gracje) Wiatry – Eol, Boreasz (Akwilon), Notos (Auster), Euros (Eurus), Zefir (Favonius) Wino – Dionizos, Bakchos (Bachus) Woda – Najady; Ondyny; Njord Wojna – Ares (Mars), Bellona, Atena (Minerwa); Thor Wymowa – Hermes (Merkury) Wyrocznie – Apollo Zboże – Demeter (Ceres), Saturn Źródła, jeziora – Nereidy, Najady Żegluga – Hermes (Merkury), Afrodyta (Wenera). Bóstwa chtoniczne mit. gr.-rz. bóstwa ciemności i śmierci (Hades-Pluton, Persefona-Prozerpina, Hypnos, Tanatos, Kery, Erynie, Hermes i in.), ziemi i jej płodności (Dionizos-Bachus, DemeterCeres i in.); z gr. chthónios ‘zrodzony z ziemi; tubylec; podziemny’.
BRADAMANTE dziewica-rycerz legendy karolińskiej, występująca też w Orlando innamorato Boiarda i Orlandzie szalonym Ariosta jako siostra Rinalda i ukochana Rogera. Nosi białą zbroję i biały pióropusz, a jej magiczna włócznia zrzuca z konia każdego rycerza. Bradamante pierwsza tragikomedia francuska (1582) Roberta Garniera, o temacie wziętym częściowo z Ariosta.
BRAGI mit. skand. bóg poezji, wymowy i pieśni, syn Odyna i Friggi, mąż Iduny (por. Azowie); wyobrażany jako starzec z długą, siwą brodą. Wraz z Hermoderem przyjmował i witał w Walhalli wszystkich bohaterów poległych w boju. Jabłka Bragiego a. Iduny zob. Jabłko (Jabłka wiecznej młodości). Opowieść Bragiego długa, ale zajmująca; zob. Edda. Puchar Bragiego musiał wychylić każdy król, nim zasiadł po raz pierwszy na tronie przodków.
BRAHMA w hinduizmie Absolut, bóg pojęty jako całkowita abstrakcja, w późniejszym systemie panteistycznym uzyskuje osobowość, której objawieniem jest cały wszechświat materii i myśli. Z tej abstrakcji wykształcił się Brahma jako stwórca świata, pierwszy z boskiej trójcy (Trimurti), której pozostałymi członkami są Wisznu Opiekun i Siwa Niszczyciel.
BRAMINI, bramani, kapłani, najwyższa z dawnych kast w Indiach; przen. iron. ekskluzywna warstwa arystokracji Nowej Anglii (USA); z sanskr. brāhmana Braminizm, bramanizm, jedna z głównych religii Indii, późniejsza faza wedyzmu (1. poł. I tysiąclecia pne.), poprzedzająca współczesną jej formę – hinduizm.
BRAN, syn Febala, bohater opowieści irlandzkiej Żegluga Brana, ułożonej prozą i wierszem w VII w., spisanej w X w. Wezwany przez kobietę noszącą gałąź srebrnej jabłoni do Emain, „Radosnego Zaświata” na Zachodnim Oceanie, Bran wyrusza w podróż w trzy łodzie po dziewięciu ludzi. Przybywa do Wyspy Szczęścia, potem do Kraju Kobiet. Królowa Kobiet przyciąga Brana na brzeg przy pomocy magicznej nici i trzyma go u siebie przez cały rok. Ogarnięci tęsknotą za krajem ruszają Irlandczycy na morze, a po powrocie do ojczyzny dowiadują się, że podróż ich trwała dłużej, niż sięga pamięć ludzka, i że rodacy wiedzą o nich tylko z dawnych legend.
Św. BRENDAN, Brandan, 484–577, na wpół legendarny mnich irlandzki, który miał zostać pochowany w Clonfert jako opat i przeor 3000 mnichów. Prawdop. odbył on jakieś podróże do wysp północnych i zachodnich; żegluga ta stała się tematem legend spisanych w XI w. przez nieznanego mnicha irl. jako Navigatio Santi Brendani łac., ‚Żegluga św. Brendana‚, istnej odyseimniszej, która rozpowszechniła się w całej Europie wzbogacając się ciągle o nowe epizody. Dzieło to uważane jest dziś za rodzaj schrystianizowanego imramu (historii o podróży morskiej z przygodami), irlandzkiego gatunku lit. kwitnącego w VI-XII w.; por. Bran; Maeldune. Wersja anglo-normandzka Żeglugi, w formie poematu, napisana została przez mnicha Benedykta i dedykowana w 1121 Adelizie z Louvain (Leuven), żonie Henryka 1; tłumaczona na wiele jęz., w różnych czasach. Św. Brendan wyrusza w podróż z 17 mnichami, bez steru i żywności, w poszukiwaniu raju ziemskiego (zob. Raj), który miał się znajdować pośrodku Atlantyku. Żegluga trwała 7 lat i była pełna cudownych przygód. Ledwo udało się podróżnikom uciec z bezludnej wyspy, która okazała się grzbietem drapieżnego wieloryba. Na innej wyspie białe ptaki śpiewały hymny. W wieczór wigilijny Brendan spotyka Judasza, którego w ważne święta piekło tu przenosi, aby się nieco ochłodził. Wreszcie przybywają do wyspy raju ziemskiego, gdzie wśród zapachów wiecznej wiosny przechadzają się po ścieżkach z drogich kamieni. W środku wyspy, wokół wysokiej kolumny, pną się kręcone schody prowadzące do nieba. Wiara w istnienie tej wyspy była tak mocna, że umieszczano ją na mapach, na zachód od Wysp Kanaryjskich, jeszcze do 1755. Portugalia uważała ją za swoją posiadłość, dopóki nie odstąpiła jej królowi Kastylii, który przedsięwziął nawet wyprawę, aby ją odnaleźć.
BRIAREUS mit. gr. sturęki i pięćdziesięciogłowy olbrzym, zrodzony jeszcze przed tytanami przez Niebo (Uranosa) i Ziemię (Gaję), wg Homera, Iliada, 1, 403, zwany tylko w niebie Briarejem, na ziemi zaś Ajgajonem. Na wezwanie Tetydy pomógł Zeusowi udaremnić spisek Ateny, Hery i Posejdona, którzy chcieli ojca bogów uwięzić.
BRUNHILDA, Brynhild, w mitologii nordyckiej walkiria zaczarowana przez boga wojny Odyna za nieposłuszeństwo i ocalona przez Sigurda. W Pieśni o Nibelungach królowa, żona Guntera, króla Burgundów, zdobyta dla niego przez Zygfryda w próbie, na którą ubiegający się o nią rycerze musieli się wystawić. Dowiedziawszy się o podstępie, Brunhilda mści się, każąc wasalowi Hagenowi zabić Zygfryda; zob. Nibelung.
BRUT, Brutus, legendarny praojciec Brytów, syn Sylwiusza, wnuk Askaniusza i prawnuk Eneasza. Zabiwszy nieumyślnie swego ojca, przybył wraz z resztką Trojan do bezludnej jeszcze (z wyjątkiem kilku olbrzymów) Anglii, gdzie założył Nową Troję (Trinovantum, Troynovant, późniejszy Londyn). Wg tejże legendy był protoplastą dynastii królów brytyjskich, wśród nich Bladuda, Gorboduka, Ferreksa i Porreksa, Luda, Cymbelina, Koela, Vortigerna i Artura; zob. Gogmagog i Koryneusz.
BRUTUS Lucius Iunius prawdop. postać historyczna, żył w VI/V w. pne., wg tradycji jeden z dwu pierwszych konsulów w dziejach Rzymu, znany jako „założyciel republiki”. Legenda głosi, że aby uniknąć losu brata zamordowanego przez Tarkwiniusza Wspaniałego, króla Rzymu, udawał idiotę (łac. brutus ‘tępy, głupi’). Kiedy Sekstus, syn króla, zgwałcił Lukrecję (zob.), a ona popełniła samobójstwo, Brutus poprzysięgł zemstę i stanął na czele powstania, które wygnało Tarkwiniuszów z Rzymu. Wg innej legendy skazał na śmieré dwóch synów, którzy spiskowali, aby przywrócić rządy Tarkwiniuszów.
BRYZEJDA, gr. Briseis, w Iliadzie Homera – młoda, piękna branka i nałożnica Achillesa w obozie gr. pod Troją. Agamemnon w złości, że wyrocznia każe mu oddać jego brankę, Chryzejdę, zabiera jako głównodowodzący w zamian Bryzejdę Achillesowi, powodując jego gniew (będący punktem wyjścia akcji Iliady) i wycofanie się z udziału w walce. Bryzejda daje się prowadzić do Agamemnona „niechętnymi kroki”. I to wszystko, co Homer mówi o jej uczuciach. Szerzej opisuje je Owidiusz w Heroidach, 3, w liście Bryzejdy do Achillesa.
BRZOZA GRYŻYŃSKA olbrzymia brzoza pod wsią Gryżyny niedaleko Kościana. Wg podania miało tam być pochowane dziecko, które uderzyło matkę. Wyciągało ono z grobu rękę dopóty, dopóki matka nie wychłostała jej, za radą księdza, rózgą brzozową, która, zasadzona na grobie, wyrosła na ogromne drzewo. Uschło w 1875. Temat pop. w śrdw. literaturze kaznodziejskiej, z której prawdop. wywodzą się i inne podobne podania, znane w wielu krajach Europy.
BUDDA, Buddha, sanskr. ‚oświecony, przebudzony‚, tytuł nadawany przez wyznawców jednej z wielkich religii azjatyckich, zwanej stąd buddyzmem, twórcy ich wiary zwanym Siddhartha Gautama a. Siakjamuni (sanskr. ‚asceta z rodu Siakjów’), który żył w płn. Indiach w V w. pne. Mając lat 29 porzucił rodzinę i oddał się poszukiwaniu prawdy. Po 7 latach doznał pod figowcem (zwanym odtąd drzewem Bo) oświecenia (bodhi) i stał się Buddą. Nauczanie zaczął, wg tradycji, od słynnego kazania w Benares, w którym wyłożył „cztery szlachetne prawdy” swojej nauki. Głosi ona, że cierpienie jest nieodłączne od istnienia, które jest złem, że główną przyczyną cierpienia jest pożądanie, które można poskromić dyscypliną buddyjską; jej ostateczną nagrodą jest nirwana.
BULBUL perski ptak śpiewający, często występujący w poezji perskiej, który jest prawdop. słowikiem Luscinia golzii, zwł. w temacie róży i słowika gul u bulbul. Idąc za modą orientalną, nazwy tej używali romantycy wielu krajów Europy, Byron, Goethe, Mickiewicz; na Krymie nazywano tak Mickiewicza; pers. z arab.; zob. też Słowik. Lecz ich bulbul zabłyśnie – i wnet oko zmruży; Wnet znikną w ziemi liście, w sercach pamięć róży. A. Mickiewicz, Wschód i Północ, 5-6.
BUZYRYS, gr. Bousíris, mit. gr. król egipski, syn Posejdona, który w celu uniknięcia klęski głodu zabijał wszystkich przybyłych do kraju cudzoziemców na ołtarzu Zeusa; kolejną ofiarą miał zostać Herakles, ale zerwał swe łańcuchy i zabił króla oraz jego zwolenników.
BYK KRETEŃSKI mit. gr. wyszedł z morza na brzeg Krety i miał być złożony w ofierze Posejdonowi przez Minosa, który, zachwycony jego urodą, ofiarował bogu innego byka, za co Posejdon przyprawił piękne zwierzę o szaleństwo. Ujarzmienie byka było 7. pracą Heraklesa.
BYLICA, belica, bielica, boże drzewko, krzew ceniony w starożytności i śrdw. jako uniwersalna roślina lecznicza, dziś używana tylko jako przyprawa: cytrynowo pachnący olejek. Dawniej przypisywano jej również własności magiczne, związana była silnie z obchodami sobótki (zob.): kobiety tańczące wokół ognisk świętojańskich, zwanych również bylicowymi, opasywały się bylicą, wrzucały ją w ogień, wieszały ją nad drzwiami i oknami swoich domów.
Z marzeń i snów 