Syreny: Od Sedny Po Rusałki -Mity Które Wciągają

Dziś zabieram Was w podróż do świata mitów i legend, gdzie morza skrywają tajemnice, a piękne głosy mogą być śmiertelną pułapką. Mówimy o syrenach – mitycznych istotach, które od wieków rozpalają wyobraźnię. Od groźnej Sedny z mitologii Inuitów, przez uwodzicielskie greckie syreny, aż po nasze swojskie rusałki. Gotowi? Wsiadajcie na pokład, bo płyniemy w głąb oceanu mitów! 

Zaczynamy od mroźnych wód Arktyki, gdzie wśród Inuitów króluje Sedna – bogini mórz i strażniczka morskich stworzeń. Posłuchajcie tej historii: Sedna była młodą dziewczyną, która sprzeciwiła się ojcu. W złości wrzucił ją do morza i odciął jej palce, by nie mogła się ratować. Te palce? Zamieniły się w foki, wieloryby i ryby – wszystko, co karmiło Inuitów. 

Ale Sedna to nie tylko ofiara. To potężna władczyni. Gdy jest zadowolona, morza są spokojne, a ryb nie brakuje. Rozzłościsz ją? Czekaj na sztormy i głód. Ta historia pokazuje, jak bardzo Inuici szanują naturę – morze daje życie, ale może też je odebrać. 

Sedna to dopiero początek. Syreny mają różne twarze, w zależności od tego, gdzie spojrzycie. 

Przenosimy się do starożytnej Grecji. Tam syreny to nie tylko rybie ogony, jak w disneyowskich bajkach, ale często hybrydy kobiety i ptaka. Ich broń? Hipnotyzujący śpiew, który wabił żeglarzy na ostre skały. Pamiętacie „Odyseję” Homera? Odyseusz, sprytny jak zawsze, kazał się przywiązać do masztu, a swojej załodze zatkać uszy woskiem, żeby przechytrzyć te uwodzicielskie bestie. 

W nordyckich legendach też znajdziemy morskie nimfy – może nie do końca syreny, ale równie magiczne i związane z wodą. Ich śpiew też miał moc, która mogła zmienić los żeglarza. 

A co u nas, na słowiańskich ziemiach? Tu królują rusałki – duchy wody, często utożsamiane z duszami utopionych dziewcząt. Piękne, uwodzicielskie, ale nie dajcie się zwieść – rusałka może cię uratować albo wciągnąć w otchłań jeziora. To takie nasze lokalne femme fatale. 

Syreny, rusałki, nimfy – każda kultura ma swoją wersję. Ale czy one naprawdę istniały? 

No dobra, czas na chwilę prawdy. Syreny to czysta fantazja. Te wszystkie opowieści o ich śpiewie i pięknie? Prawdopodobnie inspirowane obserwacjami fok, manatów czy delfinów. Żeglarze, zmęczeni, głodni, może po jednym rumie za dużo, widzieli w tych zwierzętach coś więcej. Ale to nie znaczy, że syreny są bez znaczenia. Ich historie to coś więcej niż tylko bajki – to opowieści o ludzkich lękach, pragnieniach i szacunku do natury. 

Syreny to prawdziwe gwiazdy popkultury. Od średniowiecznych bestiariuszy, przez obrazy prerafaelitów, aż po współczesne filmy i seriale – te istoty są wszędzie. Symbolizują piękno, które kusi, ale i niebezpieczeństwo, które czai się pod powierzchnią. Są jak przypomnienie: nie wszystko, co błyszczy, jest warte zaufania. 

Syreny – od groźnej Sedny, przez greckie uwodzicielki, po słowiańskie rusałki – to coś więcej niż tylko mityczne potwory. To lustro, w którym widzimy nasze fascynacje i obawy. Ostrzegają nas przed tym, co piękne, ale zgubne. 

Sedna jest niezwykle ważną postacią w mitologii Inuitów, głównie wśród ludów zamieszkujących Arktykę. Uważana jest za boginię morza i wszystkich istot morskich, od których zależy życie Inuitów, ponieważ ich przetrwanie było ściśle związane z rybołówstwem oraz polowaniami na foki i wieloryby.

Legenda Sedny mówi, że była ona kiedyś młodą kobietą, która po tragicznych wydarzeniach stała się pół kobietą, pół rybą, lub w niektórych wersjach – stworzeniem z palcami zamienionymi w morskie stworzenia. Opowieść o Sednie ma kilka wariantów, ale najczęściej opowiada o tym, jak została wydana za mąż wbrew swojej woli lub porwana, a następnie zdradzona przez swojego ojca. Zostaje wrzucona do morza, gdzie próbuje się ratować, chwytając się łodzi swojego ojca. Ten, w akcie desperacji i strachu, odcina jej palce, które spadając do wody, zamieniają się w morskie zwierzęta – foki, wieloryby i ryby.

Po tej tragedii Sedna zostaje boginią morza, władającą wszelkimi stworzeniami oceanicznymi. Inuitowie wierzyli, że od jej humoru zależy powodzenie polowań morskich – jeśli była zła, morze stawało się niebezpieczne, a zwierzęta unikały ludzi. Szamani musieli często zstępować do jej królestwa, aby udobruchać boginię i zapewnić bezpieczne i udane połowy.

Sedna jest zatem zarówno postacią mistyczną, jak i surową władczynią, której gniew mógł sprowadzić nieszczęścia, ale której łaskawość zapewniała Inuitom pożywienie i przetrwanie.

Syreny to fascynujące stworzenia, które od wieków pobudzają ludzką wyobraźnię. W mitologii i legendach, syreny często były przedstawiane jako piękne istoty morskie o rybich ogonach i ludzkich torsach. Ich śpiew miał hipnotyzować żeglarzy, prowadząc ich do utonięcia lub na skały.

Jednak w rzeczywistości nie ma dowodów na istnienie prawdziwych syren. Oto kilka faktów:

Mitologia i Folklor: Syreny występują w mitach i legendach różnych kultur. W greckiej mitologii, syreny były pięknymi kobietami z pióropuszami na głowach, które zamieszkiwały wysepki i kusząco śpiewały do żeglarzy. W innych kulturach, takich jak słowiańska czy nordycka, również istnieją opowieści o podobnych istotach morskich.
Brak Dowodów Naukowych: Pomimo wielu ekspedycji na morza i oceany, nauka nie potwierdziła istnienia prawdziwych syren. Nie ma dowodów na to, że takie stworzenia faktycznie istnieją.
Zjawiska Naturalne: Czasami ludzie mogą mylić pewne zjawiska naturalne z istnieniem syren. Na przykład widząc foki, morskie krowy lub inne morskie stworzenia, mogą pomyśleć, że to syreny.
Sztuka i Kultura: Syreny są popularnym motywem w literaturze, filmach, muzyce i sztuce. Ich obecność w tych dziełach może wpłynąć na wyobraźnię ludzi i sprawić, że wydaje im się, że syreny istnieją naprawdę.
Podsumowując, syreny to piękny element mitologii i fantazji, ale nie ma dowodów na to, że są one rzeczywiste. Warto jednak cieszyć się ich obecnością w kulturze i sztuce, ponieważ dodają magii i tajemniczości naszemu światu. 🧜‍♀️

Syreny i rusałki to postacie z różnych mitologii, ale obie mają swoje korzenie w wierzeniach związanych z wodą.
Wspólnym elementem dla obu tych postaci jest ich związek z wodą i zdolność przyciągania ludzi swoim pięknem i śpiewem. Oba te mity wciąż fascynują naszą wyobraźnię! 🌊🧜‍♀️

Mitologia nordycka, bogata w fascynujące opowieści, ma swoje własne wersje istot morskich, choć nie zawsze są one dokładnie takie same jak syreny z mitologii greckiej. Oto kilka ciekawostek na temat syren w mitologii nordyckiej:

Morskie Nimfy: W mitologii nordyckiej istnieją podobne postacie, takie jak morskie nimfy, które miały zdolność przyciągania ludzi swoim śpiewem. Nimfy te były piękne i tajemnicze, a ich obecność często wiązała się z morzem i wodami. Choć nie są dokładnym odpowiednikiem greckich syren, mają pewne podobieństwa.
Yggdrasil i Światy: W mitologii nordyckiej centralnym elementem kosmogonii jest Yggdrasil – święty jesion, drzewo życia. To ogromne drzewo łączy dziewięć światów:
Asgard: Siedziba Asów.
Vanaheim: Siedziba Wanów.
Álfheim: Siedziba elfów.
Muspelheim: Kraina ognia, zamieszkiwana przez ognistych olbrzymów.
Svartalfheim (Nidavellir): Kraina krasnoludów.
Helheim: Świat lodu oraz zmarłych, panowany przez boginię Hel.
Niflheim: Kraina zimna i mgły.
Jötunnheim: Kraina lodowych olbrzymów.
Midgard: Świat środka, kraina ludzi.
Ymir i Midgard: W mitologii nordyckiej Ymir był protoplastą olbrzymów (Thursów) i Asów (bogów). Asowie stworzyli Midgard – świat ludzi – z ciała Ymira. Ludzie zostali nadani cech przez bóstwa, a ich miejsce w historii zmieniło się dzięki przepowiedni Ragnarök – wielkiej walce na końcu czasów.
Przepowiednia Ragnarök: W mitologii nordyckiej istnieje przepowiednia o Ragnaröku, w której bogowie i istoty z różnych światów stoczą ostateczną bitwę. To wydarzenie oznacza koniec świata, ale także początek nowego cyklu.
Podsumowując, choć syreny w mitologii nordyckiej nie są identyczne z greckimi, to fascynujące stworzenia wciąż wprowadzają nas w tajemniczy świat mitów i legend. 🧜‍♀️

Mitologia grecka: Syreny były niebezpiecznymi stworzeniami, często przedstawianymi jako pół kobieta, pół ptak. Miały piękne głosy i śpiewały, przyciągając marynarzy na skały, gdzie ich statki rozbijały się.
Mitologia słowiańska: W słowiańskiej mitologii istniały rusalki, które były podobne do syren. Rusalki były duchami utopionych kobiet, a ich piękno i śpiew również przyciągały mężczyzn.

Rusałki:
Mitologia słowiańska: Rusałki to duchy związane z wodą, często utożsamiane z jeziorami, rzekami i źródłami. Były piękne, ale również niebezpieczne. Wierzono, że rusalki mogą przynosić zarówno dobro, jak i zło.
W literaturze i folklorze rusałki często były przedstawiane jako tęskniące za miłością, utopione lub zdradzone kobiety. Ich śpiew miał moc przyciągania ludzi.

W mitologii greckiej syreny to niebezpieczne i przebiegłe stworzenia, wyobrażane jako pół kobieta, pół ptak. Były często kojarzone z wodnymi miejscami, takimi jak rzeki i jeziora,  uważano je za duchy utopionych kobiet. Rusalki, podobne do syren, miały zdolność przyciągania mężczyzn swoim pięknem i śpiewem, ale były również uważane za niebezpieczne i złośliwe.

Co ciekawe, Antarktyda, najzimniejszy, najsuchszy i najbardziej wietrzny kontynent, nie jest miejscem, gdzie można spotkać syreny. Antarktyda jest uznawana za kontynent pustynny, z roczną sumą opadów równą 200 mm wzdłuż wybrzeża i znacznie mniej w głębi lądu. Temperatura na Antarktydzie spada poniżej −90°C. Kontynent nie ma stałych mieszkańców, ale w ciągu roku od 1000 do ponad 4000 osób przebywa na stacjach badawczych rozsianych po całym kontynencie.

Ostatnio, w marcu 2022 roku, dokonano przełomowego odkrycia u wybrzeży Antarktydy. Odnaleziono wrak słynnego statku Endurance, który zatonął 107 lat temu. Barkentyna Endurance irlandzkiego odkrywcy sir Ernesta Shackletona zatonęła w 1915 roku, po tym jak została zmiażdżona przez lód. Wrak statku zachował się w niemalże idealnym stanie na głębokości 3008 metrów, sześć kilometrów na południe od miejsca, w którym został zniszczony. To wyjątkowe odkrycie zbiegło się z setną rocznicą śmierci irlandzkiego podróżnika. Może to nie są syreny, ale to z pewnością fascynujące znalezisko! 🌊🚢

Syreny w mitologii greckiej,  przedstawiane jako piękne, morskie istoty o górnej połowie ciała podobnej do kobiety, a dolnej części do ryby. Według legend syreny miały głosy o magicznej mocy, które hipnotyzowały marynarzy i prowadziły ich do zatopienia się, gdyż ci, słysząc ich śpiew, tracili orientację i niebezpiecznie zbliżali się do skał lub raf. Wiele opowieści i legend opowiada o spotkaniach marynarzy z syrenami w trakcie ich morskich podróży. Syreny są często obecne w kulturze popularnej, literaturze i sztuce jako symbole piękna, tajemnicy i niebezpieczeństwa mórz.

Odyseja

Pieśń 12

„‚Tak stało się wszystko, co się wydarzyło; a teraz posłuchaj, co ci powiem, a sam bóg przypomni ci to. Najpierw dotrzesz do Syren, które zwodzą wszystkich ludzi, którzy do nich przychodzą. Kto w nieświadomości zbliża się do nich i słyszy głos syren, jego żona i małe dzieci nigdy nie stają obok niego i nie cieszą się z jego powrotu do domu; zamiast tego Syreny zwodzą go śpiewem o czystym tonie, gdy siedzą na łące, a wokół nich znajduje się wielki stos kości gnijących ludzi, a wokół kości usycha skóra. Ale mijajcie je i namaszczajcie uszy waszych towarzyszy słodkim woskiem, który ugniataliście.

„‚Ludzie uparci, którzy żywi zeszli do domu Hadesa, aby dwukrotnie spotkać się ze śmiercią, podczas gdy inni umierają tylko raz. Ale przyjdźcie, jedzcie tutaj i pijcie wino przez cały dzień; lecz o świcie wypłyniecie, a ja wskaże wam drogę i oznajmię wam każdą rzecz, abyście przez nędzne, złe zamiary nie cierpieli bólu i nieszczęść ani na morzu, ani na lądzie.

„Tak powiedziała i nasze dumne serca zgodziły się. I tak przez cały dzień, aż do zachodu słońca, zasiadaliśmy do ucztowania obfitym mięsem i słodkim winem. Ale gdy zaszło słońce i zapadła ciemność, położyli się, aby odpocząć obok lin rufowych statku; ale Kirke wzięła mnie za rękę i odciągnęła od moich zagorzałych towarzyszy, kazała mi usiąść, położyła się obok mnie i wypytywała mnie o całą historię. I powiedziałem jej wszystko w należytym porządku. Wtedy królowa Kirke przemówiła do mnie i powiedziała:  

Księga Czuwających.

Historia upadku aniołów [19]

l Uriel powiedział do mnie: „Tutaj będą przebywać aniołowie, którzy połączyli się z kobietami, podczas gdy ich duchy przyjmując różnorakie kształty zepsuły ludzi, uwiodły ich doprowadzając ich do składania ofiar demonom jako bogom. Pozostaną tutaj aż do dnia wielkiego sądu, w którym zostaną skazani na całkowite unicestwienie.

,,Ich żony, uwiódłszy aniołów nieba, staną się syrenami”.

Greckie tłumaczenie Biblii z II wieku n.e. symbolizuje spustoszenie Babilonu: 

Teraz zamieszkują tam zwierzęta,
a w domach słychać puste echo.
Syreny mają tam swoje mieszkanie
i demony tańczą.
Mieszkają tam onocentaury a w korytarzach rozmnażają się jeże.

– Izajasza 13:21–2

Hieronim w komentarzu do biblijnej księgi Izajasza, tłumaczy hebrajskie słowo thennim, „szakal”, jako „syrena”:

Syreny nazywane są thennim (תנים), znane jako demony, potwory lub wielkie smoki.

Hieronim porównuje je do Szatana, który niczym wąż w ogrodzie Eden zwiódł Ewę swoim syrenim głosem i słowami, aby zjadła zakazany owoc.

Nadprzyrodzone istoty istnieją, ale są stosunkowo nieznane większości populacji wszechświata. Bóstwa takie jak Datatsushi , Matka i Otoshigo były obecne w historii Ziemi, szczególnie w Japonii.

W mitologii greckiej Syreny były trzema niebezpiecznymi uwodzicielkami, które swoją czarującą muzyką i głosami zwabiały pobliskich żeglarzy, aby rozbić się na skalistym wybrzeżu ich wyspy. Chrześcijanie dzisiaj słyszą „syrenie głosy” opinii publicznej w nieskończonych kwestiach. Czyjego głosu zamierzasz słuchać?

Pieśń XII
Syreny

»Skoro okręt nasz prądy oceanu minął
I na bezkresny przestwór wód morskich wypłynął,
Pędzim ku wyspie Ajai, gdzie Eos się rodzi,
Gdzie mieszka z swym orszakiem i gdzie Helios wschodzi;
A stanąwszy u brzegu przy piaszczystej ławie,
Wysiadamy z okrętu, znużeni w przeprawie,
Spać się kładziem i śpimy do jutrzenki świtu.
Rankiem, gdy zrumieniła Eos strop błękitu,
Pchnąłem do zamku Kirki część druhów, by zwłoki
Elpenora przynieśli tu nad brzeg zatoki.
Potem drzew naścinawszy na wzgórku nad morzem
Ze łzami i żalami na stosie go złożem.
A gdy trupa i oręż ogień strawił razem,
Sypiem nad nim mogiłę, nakrywamy głazem,
A na wierzchu mogiły zatykamy wiosło.
Wszystko, cośmy zrobili, prędko się doniosło
Do Kirki. O powrocie już uwiadomiona,
Sama wnet przyszła strojna; za nią panien grona
Niosły czerwone wino, kołacze, mięsiwa.

Bogini przystąpiwszy, do nas się odzywa:
– Wy żywi, a w umarłych chodziliście kraje!
Śmierć dwukrotna! Na jednej inny poprzestaje.
Oj, wy śmiałki! A nuże, syćcie wasze głody, 

Godujcie; za to jutro, gdy wstanie dzień młody,
Dalej w drogę! Ja sama powiem, jak i kędy,
Byście znów przez szaleństwo nie popadli w błędy
Ani w niebezpieczeństwo na wodzie lub ziemi –
Rzekła i nam dodała serca słowy temi.
Jakoż przez ten dzień wszystek, nim słońce zapadło,
Wyprawiliśmy stypę: piło się i jadło.
Lecz kiedy już wieczorna nadeszła godzina,
A spać legła przy cumach korabnych drużyna,
Wtenczas z sobą mię na bok odwiodła bogini,
Usiadła na trawniku, jam też siadłszy przy niéj,
Opowiadał jej całą podróż szczegółowie.
Na co mi boska Kirka w tych słowach odpowie:
– Kiedyś tak wszystko sprawił; posłuchać ci zda się,
Co powiem i co bóg sam przypomni ci w czasie.
Ty w kraj Syren[1] zajedziesz, czarownic, co zdradzą

Tych wszystkich, jacy tylko o nie tam zawadzą.
Szaleniec, kto się zbliży i Syren tych śpiewy
Usłyszy! On nie ujrzy nigdy, póki żywy,
Ni małżonki, ni dziatek, ni ziemi rodzinnéj:
Tak go sczaruje śpiew tych Syren słodkopłynny,
Które siedzą na łące, a wkoło nich gnaty
Ludzkie leżą stosami i ciał wyschłych szmaty.
Ty je mijaj, i zalep uszy towarzyszy
Woskiem miodnego plastru! Niech żaden nie słyszy
Głosu ich; lecz jeżeli sam byłbyś ciekawy
Posłuchać, to powrozem każ do masztu nawy
Przywiązać się a mocno, za nogi i ręce,
A wtedy się przysłuchaj dwóch Syren piosence.

Lecz gdybyś się wyrywał, wołał, by zdjąć pety,
To masz być jeszcze mocniej powrozem ściśnięty.
Gdy tak szczęśliwie miniesz Syrenie pobrzeże,
Nie wytykam ci drogi. Czy okręt obierze
Drogę w prawo lub w lewo, sam rozważysz sobie,
Która lepsza. Ja tylko opiszę ci obie:
Na jednej z wód wyłażą skał stromych urwiska,
Wzdęty wał Amfitryty o nie się rozpryska.
Skały te zowią bogi w swej mowie: błędnymi…
Żaden ptak ni gołąbka nie przemknie nad nimi
Z ambrozją, którą niesie dla ojca Kroniona,
Żeby od gładkiej skały nie była schwycona,
Lubo Zeus, gwoli liczby, zawsze nową stwarza.

Tutaj niechybna zguba czeka na żeglarza:
Ciała ludzkie i belek okrętowych szczęty
Schłoną albo płomienie, albo mórz odmęty.
Jeden li tylko okręt Argo[2], sławion wszędy,
Gdy wracał od Ajeta, mógł się przemknąć tędy –
Lecz te rafy i Argo by nie oszczędziły,
Gdyby nie pomoc Hery – Jazon był jej miły.
Dalej są dwie opoki: jednej szczyt się jeży
Aż w niebiosa, a na nim gruby obłok leży,
Co nie znika ni latem, ni czasu jesieni;
I ten szczyt się nie złoci od słońca promieni.
Nań się wdrapać lub zejść zeń – nie w ludzkiej to sile,
Choćby kto rąk dwadzieścia a i nóg miał tyle;
Głaz bowiem jak ociosan, gładki z każdej strony.
We środku ma jaskinię; otwór jej zwrócony
Ku ciemnościom Erebu. Więc oną jaskinię
Okręt twój, Odyseju, niechaj tak ominie,
By z pomostu w ten otwór żadna nie doniosła
Strzała, ciśniona ręką łucznika z rzemiosła.
W tej jamie Skylla[3] siedzi, słychać ją z daleka;
kobiety pól ptaki, śpiewem wabiły żeglarzy i uśmiercały;

Skomli jakby miot szczeniąt i jak one szczeka.
Okropna to poczwara, i nikt jej widoku
Nie zniesie; sam bóg nawet nie dotrzyma kroku.
Łap dwanaście szkaradnych jest u tej bestyi,
I sześć szyj wyciągniętych, a na każdej szyi
Łeb sprośny, w paszczy zębów trzy rzędy, a przy tym
Gęstych, a chropoczących przeraźliwym zgrzytem.
Zwykle na dnie pieczary leży tułów spory,
A łby tylko wystawia z głębi onej nory,
I łapczywie czatując w paszcze swoje chwyta
Delfina, psa i wszystko, co ma Amfitryta
W swoim państwie podwodnym, wszystko, co się zdarzy,
Nie pochlubił się dotąd nikt z tylu żeglarzy,
By nie miał od niej szkody; każda jej paszczeka
Zwykle z łodzi unosi jednego człowieka.
Blisko od niej zobaczysz drugą taką skałę,
Lecz niższą, bo przerzucisz przez nią każdą strzałę.
Jest tam figowe drzewo ze skały zwieszone,
Pod nim groźna Charybda łyka morze słone;
Trzykroć w dzień je wyrzuca, trzykroć wciąga w siebie.
A gdy wciąga, o! niechże nie będzie tam ciebie!

Już by i sam Posejdon nie mógł cię ratować.
Pamiętaj, Odyseju, łódź swoją sterować
Najbliżej popod Skyllę, gdyż większym jest zyskiem
Sześciu ludzi utracić niż zginąć ze wszystkiem. –
Skończyła, a jam na to tak jej odpowiedział:
– Boginio! Chciej odsłonić prawdę! Niechbym wiedział,
Czy uchodząc Charybdy łakomego garła,
Mógłbym Skyllę ukarać, że moich pożarła? –
Tom mówił, a bogini rzekła tymi słowy:
– Ty byś i Skyllę wyzwać na rękę gotowy;
Ty byś się porwał, śmiałku, i na same bogi.
Bo przecież nieśmiertelnym jest ten potwór srogi:
Nie da on ci się zabić, i nic go nie złamie.
Jeden środek: uciekać – na nic silne ramię…
Jeśli staniesz pod skałą, by wydać bój Skylli,
Ona sześć łbów powtórnie z czeluści wychyli
I drugich sześciu porwie. Spiesznie więc przepływaj
Koło niej, a boginkę Kratais przyzywaj,
Matkę Skylli, co życie dała tej szkaradzie.

Ta ją wstrzyma, i odtąd nie będzie na zdradzie.
Dalej ostrów Trinakii trafisz: tam na łące
Do boga słonecznego stada należące
Pasą się; jest stad siedem owczych, siedm wołowych,
A w każdym po pięćdziesiąt; nigdy liczba owych
Nie zwiększa się, nie zmniejsza. Dwie nimfy je pasą:

Lampetia z Faetusą[5], obie cudne krasą.
Helios je miał z Neajrą. O swe córki dbała
Matka, gdy już podrosły, daleko wysłała
Aż na ostrów Trinakii, by trzody ojcowskie
I woły ciężkorogie pasły dziewy boskie.
Jeśli, na powrót pomny, oszczędzisz te trzody,
To wrócisz, chociaż nędzarz, do swojej zagrody.
Lecz jeśli je naruszysz, twój okręt z drużyną
Zginąć musi – ty ujdziesz, ale cię nie miną
Nieszczęścia, i choć wrócisz do dom i rodziny,
To późno, biedny bardzo, sam jeden, jedyny. –
Tak mówiła. Wtem jutrznia zabłysła na niebie
Kirka mię pożegnawszy odeszła do siebie; 

Ja na okręt zwołałem czeladź rozpierzchnioną,
Kazałem, by od brzegu liny odczepiono.
A gdy wszyscy zasiedli rzędem długie ławy,
Wiosłami pruć zaczęli morski nurt słonawy.
Wtem od ziemi na okręt nasz modrawodziobny
Wiatr pociągnął, nasłany od Kirki nadobnéj,
Pięknowłosej bogini, przewodnik żeglugi.
Ład zrobiwszy na nawie, płyniemy czas długi
Milczący, nieruchomi, na wiatr i ster zdani.
W końcu tak się ozwałem:
– Druhowie kochani!
Nie jednemu ni kilku zwierzam się wybranym
Z przeznaczeniem, od Kirki mnie przepowiedzianym,
Lecz wszystkim chcę obwieścić, jaką przyszłość wróży;
Czy zginiem, czy szczęśliwie powrócim z podróży?
Najpierw, radzi bogini, na śpiewy zwodzące
Głuchym być owych Syren, co siedzą na łące.
Mnie jednemu li wolno słuch mieć dla ich śpiewu,
Lecz trzeba mię przywiązać k’masztowemu drzewu
I spętać powrozami za nogi i ręce,
Bym nie drgnął; lecz jeżeli owe więzy skręcę
Lub zawołam: Puszczajcie! – odmówcie posłuchu
I mocniejszymi pęty skrępujcie co duchu. –
Tak więc część przepowiedni zwierzyłem drużynie.
Okręt nasz, gnany wiatrem, pod ostrów podpłynie
Dwóch Syren, a wtem naraz wiatr ucichł i wodne
Fale się wygładziły jak niebo pogodne:
Któryś bóg je uciszył. Poskoczyli nagle
Towarzysze na nogi, aby zwinąć żagle
I na dnie łodzi złożyć; po czym rozbijano
Nurt wiosłami, aż morze pokryło się pianą.
Jam wtedy miednym nożem krąg wosku na części
Krajał drobno i gniótł z nich gałki w silnej pięści;
Wosk prędko stał się miękki, już samym gnieceniem,
Już rozgrzany gorącym Heliosa promieniem;

Co zrobiwszy, każdemu zalepiłem słuchy[6].
Potem do mnie się wzięto; związali mię druhy
Do masztu powrozami za nogi i barki
I wziąwszy się do wioseł, gnali okręt szparki.
A gdyśmy się zbliżyli do wyspy tej brzegu,
Syreny, widząc nawę gnaną w pełnym biegu,
Pieszczonymi głosami śpiew zawiodły taki:
– Zbliż się, chlubo Achiwów, Odysie z Itaki!
Zbliż do lądu! Posłuchaj, jak śpiewamy cudnie!
Nikt tu jeszcze na czarnym nie przemknął się sudnie,
Żeby się nie zatrzymał na dźwięk naszych pieni;
Owszem, wszyscy śpiewaniem tym rozweseleni,
Oświeceni mądrością płyną sobie daléj.
Wiemy, co niegdyś Grecy, Trojanie doznali
Nieszczęść, z bogów naprawy, na Ilionu polach,
Wiemy o wszystkich ziemskich dolach i niedolach. –
Tak śpiewały, a we mnie już żądza się budzi
Słuchać jeszcze tych śpiewów; więc mrugam na ludzi,
By przyszli mię rozpętać. – Okręt pędzi chyżo.
Wtem Euryloch, Perimed do mnie się przybliżą
I przywiążą do masztu silniej powrozami.
Tymczasem wyspa Syren została za nami,
Już ich głosu i śpiewu prawie nikt nie słyszy. 

Więc wosk z uszu odlepiał każdy z towarzyszy,
A i mnie z onych pętów też oswobodzili.
Minąwszy zatem wyspę, ujrzałem w tej chwili
Jakby dym i wełn wielki łamiący się z grzmotem,
Aż z rąk wiosła wypadły ze strachu i potem
Same biły się z falą; a nawa jak wryta
Wraz stanęła, bo nikt się do wioseł nie chwyta.
Widząc to, cały pomost przebiegłem i mową
Taką cuciłem martwą czeladź okrętową:
– Bracia! Tyle już nieszczęść przeszliśmy i znamy!
Nic tu nie ma gorszego niż wtenczas wśród jamy
Kyklopskiej, kiedy kamień zawalił nam wniście.
Jednak stamtąd – pamięta każdy oczywiście –
Jakem wywiódł was głową chytrą a przezorną.
Nuże, chłopcy! Co każę, wykonać mi sforno[7]!
Wszyscy niech chwycą wiosła, rzędem zajmą ławy
I wiosłują co siły. Może Zeus łaskawy
Sprawi, że nas ucieczka od śmierci uchroni.
Ty zaś, sterniku, który ster nawy masz w dłoni,
Omijaj – a przestrogę wyryj sobie w głębi –
Owe dymy i wiry, gdzie morze się kłębi,
A bierz się popod skałę, bo gdybyś przypadkiem
Skręcił tam, koniec z nami byłby i ze statkiem. –
Skończyłem. Oni rozkaz natychmiast spełnili; 

Lecz o nieuniknionej nie rzekłem nic Skylli,
Aby drużyna moja, gdyby śmierć spostrzegła,
Zbiwszy się w trwożną kupę, wioseł nie odbiegła.
Już też i ja, niepomny na rozkaz surowy
Dany od Kirki, chciałem na bój być gotowy.
Jakoż zbroję-m wdział na się, dwa oszczepy w obie
Ręce-m wziął, i stanąłem na okrętu dziobie,
Pewien, że potwór, z skalnej wypadłszy komyszy[8],
Stąd zacznie mi porywać moich towarzyszy.
Lecz nigdziem go nie zoczył, choć w szczelinach skały
Aż do znużenia oczy go moje szukały.
Pod strachem wpłynęliśmy w przesmyk, gdzie szła droga:
Tu nam groziła Skylla, tam Charybda sroga, 

Co bezdenną paszczęką słoną wodę żłopie,
A kiedy ją wyrzuca, jak w kotła ukropie
Kipiała ona kołbań ] i białymi piany
Po szczyt obryzgiwała obu skał tych ściany;
A znów gdy słoną topiel wciągała do garła,
Skały się trzęsły, kołbań do dna się rozwarła,
Aż widać było mułu czarnego pokłady.
Struchleli na ten widok; przestrach zdjął ich blady,
Bo już śmierć nieochybna przed oczami stała.
Wtenczas Skylla wypadłszy sześciu nam porwała
Z nawy, a wszystko chłopcy i silne, i żwawe.

Owoż gdym się obejrzał na druhów i nawę,
Ujrzałem ręce, nogi w powietrzu drgające
Nad sobą, i ich głowy na mnie wołające:
– Odysie! – raz ostatni wyjękli biedacy.
Na brzegu z długą żerdką siedzący rybacy
Rybom zdradliwą pastwę rzucają do toni,
Wbitą na róg wołowy; rybki idą do niéj
I trzepocące na brzeg porwane są wędką:
Z takim oni trzepotem śmigli w otwór prędko,
Gdzie ten smok żreć ich począł, a w najsroższej męce
Krzycząc, do mnie błagalnie wyciągali ręce.
Nigdym okropniejszego nie spotkał widoku
W burzach morskich i w przygód przeróżnych natłoku.
Wymknąwszy się z Charybdy i Skylli przesmyku,
Przybyliśmy do wyspy bożej, gdzie bez liku
Heliosowego bydła na łąkach się pasa;
Moc owiec i jałowic rogatych tam hasa,
Że kiedym był ma morzu podal, już się dało
Słyszeć, jak tam w zagrodach to bydło ryczało.
Zaraz na pamięć przyszły i te słowa wieszcze
Wróżbity Tejresjasza, nie mniej inna jeszcze,
Od ajajskiej bogini dana mi przestroga,
Abym unikał wyspy słonecznego boga.

Więc ze ściśnionym sercem rzekłem: – Przyjaciele!
Uważajcie, co powiem, wróżby wam udzielę,
Którą duch Tejresjasza dał mi, i na onych
Rad dobrych, od ajajskiej Kirki udzielonych,
Żeby z dala omijać dla nas niebezpieczny
Ostrów, gdzie stada swoje trzyma bóg słoneczny:
Jakieś bowiem nieszczęście wielkie nas tam czeka.
Więc, chłopcy, opłyniemy ten ostrów z daleka. –
Tak rzekłem; oni smutnie pozwieszali głowy;
Lecz Euryloch gniewnymi napadł na mnie słowy:
– Okrutny! Puszysz siłą: ciebie z nóg nie zwali
Trud żaden, członki twoje ukute ze stali.

Przeto drużynie, zbitej pracą i niewczasem,
Nie dasz wysiąść, pokrzepić się snem i popasem
Tam, na ziemi oblanej wodą, i w uporze
Każesz ominąć wyspę, aby w nocnej porze
Tłuc się po mglistym morzu, nie wiedzieć gdzie, po co?
Przecież najsroższe wichry najzwyklej dmą nocą,
Gdzież się skryjem? Jak pewnej możemy ujść śmierci,
Jeżeli burza przyjdzie, a nawą zawierci
Bądź Not wściekły, bądź Zefir? W takiej zawierusze
Wbrew bogów woli giną okręty i dusze.
Poddajmy się więc nocy, nie będzie na zdradzie;
Wieczerzę przyrządzimy tutaj na pokładzie,
A rano znowu wsiędziem pruć bezbrzeżne wody. –
Rzekł Euryloch i drudzy przyklaśli do zgody.

Lecz jam zwietrzył od razu, że bies sprawę gmatwa;
Więc rzekłem: – Eurylochu! Zaprawdę, rzecz łatwa
Przemóc mię, kiedy wszyscy idą na przekorę.
Dobrze, lecz wprzód przysięgę od was tu odbiorę,
Że jeśli na tej wyspie na stada traficie
Jałowic albo owiec, ni jawnie, ni skrycie
Nikt się na nie nie targnie. Głód tu nas nie zmorzy:
Kirka nas opatrzyła w żywność z łaski bożéj. –
Rzekłem, oni przysięgę świętą wykonali,
Że bydła nie tkną. Zatem nie płynąc już daléj,
Zawinęliśmy w przystań wydrążoną nawą
Nie opodal wód słodkich, i drużyna żwawo
Wyskoczyła, wieczerzę na brzegu przyrządza.
A gdy się już nasyci zgłodniała ich żądza,
Nuż opłakiwać pamięć drogich towarzyszy,
Których Skylla wciągnęła do swoich komyszy;
Aż nareszcie, spłakani, krzepiącym snem zasną.
Trzy części nocy przemkło i gwiazdy już gasną,
Gdy oto chmurowładny Zeus wzbudził wichurę,
Pędzącą zewsząd chmury, że aż w jedną chmurę
Ląd zawinął i morze, i spadła ciemnica.
O świcie, gdy Jutrzenka wstała krasnolica,
Wciągnęliśmy łódź naszą w wydrążenie skały,

Gdzie nimfy swoje pląsy i zebrania miały,
Po czym zwoławszy swoich, rzekłem do gromadki:
– Dość żywności i wina jest tu, moje dziatki.
Przeto wara od bydła! Nuż licho się czepi!
Tych jałowic i owiec nie tykać najlepiéj,
Bo to własność Heliosa te stada na łące;
Groźny pan, słuch ma dobry, oczy wszechwidzące. –
Rzekłem; oni uznali moc mego zakazu.
Odtąd Not cały miesiąc dął nam, i ni razu
Inny wiatr okrom Eura i Nota nie wiéwał.
Więc dopóki zapasy każdy rad spożywał,
To i bydła nie tykał, bo i nie czuł głodu;
Lecz gdy żywność w okręcie wybrano do spodu,
Rozbiegły się po wyspie zgłodniałe biedaki
Łowić, co do rąk wpadło, czy ryby, czy ptaki.
Jam rad samosam chadzał, modły gorącemi
Prosić bogów o powrót rychły do mej ziemi.
A gdym raz się od moich odbił i w ustronie
Zaszedł ciche, umyłem, jak się godzi, dłonie,
I do bogów olimpskich pobożniem się korzył,
A te mi sen zesłały, i sen mię był zmorzył.

Wtenczas właśnie Euryloch nawiązał sieć zdrady:
– Towarzysze niedoli! – rzekł. – Słuchać mej rady!
Zaprawdę, śmierć dla człeka każda niedogodna,
Lecz żadna tak okropna nie jest, jak śmierć głodna.
Dalej więc! Co najlepsze byki z paszy spędźmy
I bogom nieśmiertelnym obiatę poświęćmy.
A kiedyś, do Itaki gdy wrócim ojczystéj,
Cześć powinną odbierze ten bóg promienisty,
Chram mu wzniesiem, ozdoby sprawim złotolite.
Lecz jeśli się pogniewa o bydło pobite
I nasz okręt wraz z nami na zgubę przeznaczy,
A bogi mu pomogą, to wolałbym raczéj
Od razu morską wodą zalać sobie duszę,
Niż w tej pustce na długie skazać się katusze. –
Skończył; oni zgodnymi wtórząc mu okrzyki
Nuż spędzać Heliosowe na obiatę byki,
Które w pobliżu nawy chodziły po trawie,
Szerokołebne, z wszystkich najpiękniejsze prawie.
Spędzone otoczyli, bóstw potęgi święte
Wezwali, mietli listki na dębie uszczknięte,
Gdyż jęczmienia nie mieli. Owoż gdy skończono
Modły, bydła nabito, ze skór obłupiono;
Wycięte udźce, tłuszczem dwukrotnie spowite,
Nieociekłymi ze krwi mięsami nakryte,
Wraz z trzewiami w ofiarnym skwarzyli płomieniu,
Lecz że wina zabrakło, wody k’pokropienu
Użyto. Więc na stosie gdy udźce zgorzały,

Resztę mięsiw na mniejsze krajano kawały
I wkładano na rożny.
Wtem z drzemoty mojéj
Zbudziwszy się, poszedłem ku morskiej ostoi,
A zbliżając się k’nawie dwakroć owłosionej,
Zalatywał mię dymek ofiary spalonej.
Struchlałem i tę skargę zaniosłem do nieba:
– Ojcze Zeusie! Wy, bogi! Zguby mej wam trzeba,
Że mnie snem zmorzyliście, aby ci niegodni,
Nie widząc mię, bezecnej dokonali zbrodni. –
Wtem Lampetia w powiewnym wionęła rańtuchu. 

Do Heliosa wiadomość zanosząc co duchu
O bykach porzezanych. Wstrząsł się Promienisty
I wołał wrząc od gniewu: – Zeusie wiekuisty!
I wy wszyscy bogowie! Mścijcie się okrutnie
Na drużynie Odysa! Zuchwałe te trutnie
Wycięli moje stada, na które patrzałem
Z lubością, gdy na gwiezdne błękity wjeżdżałem
Lub gdym z niebios się staczał ku ziemskiej krawędzi.
Jeśli kara za rozbój łotrów tych oszczędzi,
Zejdę w mroki Hadesu świecić nieboszczykom –
Na to Zeus, chmur i wiatrów przewodzący szykom:
– Heliosie! Świeć jak zawsze bogom tu na niebie,

I ziemi, która ludzi wykarmia przez ciebie,
Wnet ja na ten ich okręt piorun cisnę z góry
W mórz środkowiu i okręt strzaskam w drobne wióry! –
Rzecz tę wiem od Kalypsy, onej krasawicy,
A jej z tym się Hermejas zmierzył w tajemnicy.
Przyszedłszy więc do nawy i morskiego brzegu,
Jąłem ostro strofować wszystkich po szeregu.
Lecz cóż począć? Porznięte leżały bydlaki!
Niebawem i złowróżbne zjawiły się znaki:
Skóry same pełzają, na rożnach mięsiwa
Ryczą, a i surowe rykiem się odzywa.
Sześć dni tak używali na mięsie zbytniki,

Heliosowi najlepsze pozjadawszy byki.
Lecz Zeus Kronion gdy zesłał siódmy dzień z kolei,
Nagle wiatr ustał, srogiej nie było już wiei.
Wsiadamy więc, sterujem na morze otwarte,
Maszt już dźwignion i jasne żagle rozpostarte.
Gdy za nimi Trinakii został smug zielony,
Nie widzim nic krom nieba i wód z żadnej strony.
Wtedy Zeus ciemnomodrym nad nimi obłokiem
Zwiesił się, i noc była na morzu głębokiem.
Okręt ledwo się ruszał. Zachodni wiatr zadął
Wściekłym gwizdem i zmącił do dna wody padół;

On to liny masztowe zdarł jednym napadem,
I maszt się zwalił; w środek posypał się gradem
Wszystek sprzęt; maszt o tyły okrętu zawadził,
Łeb strzaskał sternikowi, z pomostu go zsadził,
Że jak nurek w głąb runął, a zgniecione ciało
Duch opuścił. – Wtem nagle nad nami zagrzmiało!
Piorunem Zeus padł w okręt z łoskotem; wstrząśnięcie
Od góry aż do spodu czuć było w okręcie,
Toż siarki zapach. Wszystka z pomostu drużyna
Zmieciona, wpadła w morze; szamocąc się wspina,
I znowu się zanurza, niby morskie wrony.
Bóg im nie dał powrócić, żywot ich skończony! 

Jam biegał po okręcie, póki bałwan wielki
Nie odarł żebr do spodniej przyprawionych belki,
Która sama bujała, aż drzewo masztowe
Spadło na nią. Przy maszcie linę surowcowę
Postrzegłszy, maszt ten z wręgą do kupy związałem,
Wsiadłem okrak, i wzdętym falom się oddałem.
Wkrótce już wiatr zachodni stracił pęd gwałtowny,
Lecz wtomiast Not się zerwał; mnie strach niewymowny
Ogarnął, bym w Charybdy nie wpadł w wir bezdenny.
Tak płynąłem noc całą, aż póki brzask dzienny
Nie odkrył tu Charybdy, a owdzie skał Skylli.
Charybda słone morze łykała w tej chwili,
Co widząc, figowego jąłem się konaru.
Uczepion jak nietoperz, nie mogłem z wiszaru
Nóg oprzeć ani ciału ulżyć oczywiście,
Bo korzenie daleko, a gałęzi kiście
Szły w górę – całą kołbań ocieniała figa.
Więc wisiałem czekając, pokąd nie wyrzyga
Wir napowrót tej wręgi, a czekałem właśnie
Niecierpliwie i długo, jak ten, który waśnie
Sądził między młodzieżą zebraną w agorze
I głodny śpieszył do dom o wieczornej porze:
Tyle zeszło, nim wręgę kołbań wyrzuciła.

Zebrawszy się więc w kupę, skoczyłem co siła
I padłem tuż przy drewnach, które woda niosła;
A dosiadłszy ich, rąk mych użyłem za wiosła.
Lecz Skyllim już nie spotkał – o dzięki wam, bogi!
Inaczej nigdy śmierci nie uszedłbym srogiej.
Tak dni dziewięć się tłukłem, aż dziesiątej nocy
Przybiłem do Ogygii[13] przy boskiej pomocy,
Gdzie mieszka pięknowłosa Kalypso, bogini.
Gościnnie tam przyjęty, długom bawił przy niéj.
Lecz po co opowiadać przygody wam znane,
Wczoraj w tej tu świetlicy już opowiadane
Tobie i twojej małżonce? Mam nieco odrazy,
By jedną rzecz, już znaną, powtarzać dwa razy«.