Teoria spiskowa o „Niebiańskiej Jerozolimie” (lub „Nowej Jerozolimie”) sugeruje, że Izrael planuje przenieść się na tereny Ukrainy, co miałoby być powiązane z trwającą wojną w tym kraju. Teoria ta jest oparta na szeregu niepotwierdzonych spekulacji i manipulacji, a sama koncepcja nie ma podstaw w realnych planach politycznych czy historycznych faktach.
Podstawą tej teorii jest twierdzenie, że Izrael rzekomo szuka nowego miejsca na swoje państwo i że wybrano właśnie Ukrainę – głównie jej południowo-wschodnią część. W domyśle te spekulacje mają się odnosić do tzw. Projektu Niebiańska Jerozolima, który miałby zakładać utworzenie na Ukrainie jakiegoś rodzaju nowego żydowskiego państwa.
Fakty są jednak zupełnie inne:
1. Brak dowodów – Nie istnieją żadne wiarygodne źródła potwierdzające takie plany. Teoria ta pochodzi głównie z kręgów dezinformacyjnych, nie jest poparta faktami ani dokumentami politycznymi, ani też deklaracjami ze strony rządu Izraela czy Ukrainy.
2. Przypisywanie wojnie na Ukrainie ukrytych celów – Część teorii sugeruje, że wojna w Ukrainie jest inspirowana przez Izrael lub że ma służyć przygotowaniu terenu pod nowe państwo. Jest to również przykład klasycznej dezinformacji, która przypisuje konfliktom międzynarodowym ukryte cele i intencje niezgodne z rzeczywistością.
3. Motywy antysemickie – Teoria ta jest często propagowana przez środowiska, które starają się w negatywny sposób przedstawiać Żydów lub Izrael, wykorzystując motywy antysemickie i stereotypy. Takie narracje mają na celu wzbudzenie wrogości oraz nieufności wobec Żydów i Izraela, wpisując się w szerszy kontekst antysemickiej propagandy.
4. Tło historyczne – Ukraina, a zwłaszcza tereny obecnej zachodniej Ukrainy, były miejscem zamieszkania znacznej społeczności żydowskiej przed II wojną światową. W kontekście historycznym Żydzi byli częścią społeczności wschodnioeuropejskich przez wieki. Jednak po Holokauście i powojennych migracjach obecność Żydów na Ukrainie jest dużo mniejsza.
W związku z powyższym, teoria ta jest nie tylko pozbawiona podstaw, ale również służy celom dezinformacyjnym, które mogą prowadzić do wzrostu nastrojów antysemickich oraz manipulacji opinią publiczną.
Legenda o Chazarach to starożytna opowieść o ludzie zamieszkującym górzyste regiony Azji Środkowej. Mówi się, że Chazarowie wywodzą się od potężnego wojownika, który zjednoczył wiele plemion i stworzył potężne królestwo. Legenda opowiada o ich odwadze, mądrości i dążeniu do wolności. Chazarowie są również znani ze swojej gościnności i tradycji, które przetrwały przez wieki. Legenda o Chazarach jest pełna tajemnic i fascynujących opowieści. Opowiada o ludzie, których odwaga, mądrość i dążenie do wolności były legendami na Stepie Pontyjsko-Kaspijskim. Chazarowie, znani również z gościnności i bogatych tradycji, stworzyli potężne imperium, które przetrwało przez wieki. Ich decyzja o konwersji na judaizm w VIII wieku jest jednym z najbardziej niezwykłych wydarzeń w ich historii i do dziś budzi zainteresowanie historyków i badaczy
Chazarowie, znani również jako Kozarowie, byli ludem koczowniczym pochodzenia tureckiego, którzy odgrywali ważną rolę w historii Europy Wschodniej w okresie wczesnego średniowiecza. Pierwsze wzmianki o Chazarach pochodzą z VI wieku n.e., a ich terytorium rozciągało się na Stepie Pontyjsko-Kaspijskim, między północnym Kaukazem, Krymem, Morzem Kaspijskim a rzekami Jaik i Samara1.
Chazarowie byli znani z pasterstwa i handlu, a ich ziemie leżały na ważnych szlakach handlowych, takich jak Jedwabny Szlak i szlak od Waregów do Greków. W historii wyróżnia się ich państwo – Kaganat Chazarski, który był konglomeratem różnych grup etnicznych i miał stolicę w Semender, a później w Itil. Kaganat ten był typowym imperium wojskowo-administracyjnym, które nie posiadało jednolitej gospodarki i opierało swoje istnienie na przemocy.
Jednym z najbardziej interesujących aspektów historii Chazarów jest ich konwersja na judaizm w VIII wieku. To wydarzenie miało znaczący wpływ na losy Chazarii, jej społeczeństwo oraz przyczyny upadku państwa w X wieku. Konwersja ta była niezwykła, biorąc pod uwagę ówczesne tendencje religijne w Europie i Azji.
Potomkowie Chazarów wciąż żyją w niektórych regionach Azji Środkowej, takich jak Afganistan, Tadżykistan, Uzbekistan i Kirgistan. Choć ich historia i kultura uległy zmianom na przestrzeni wieków, wiele tradycji i wartości przetrwało do dzisiaj. Hazarowie wciąż są dumni ze swojego dziedzictwa i zachowują więź z ich starożytnymi korzeniami.
Charazarowie to jedno z trzynastu plemion, które według niektórych legend tworzyły starożytne imperium Chazarów. Ich dokładna liczba i rola mogą różnić się w zależności od różnych wersji opowieści, ale Charazarowie są często wymieniani jako jedno z tych trzynastu plemion.
Chazarowie i Żydzi mają wspólną historię, która jest szczególnie interesująca ze względu na konwersję Chazarów na judaizm w VIII wieku. Ta decyzja miała znaczący wpływ na losy Chazarii i jej społeczeństwa, a także przyczyny upadku państwa w X wieku. Konwersja na judaizm była niezwykła, ponieważ w tamtych czasach Żydzi rzadko pozyskiwali prozelitów wśród ościennych ludów.
Istnieją również poglądy, że pozostałością po Chazarach są Karaimi, choć teza ta jest uznawana za mało prawdopodobną. Karaimi sami uważają się za potomków Chazarów, ale bezpośrednia ciągłość etniczna między nimi jest kwestionowana.
Karaimi, znani również jako Karaici lub dawniej Karaimowie, to grupa etniczna i religijna. Liczy kilka tysięcy osób, z czego około 1600 żyje w Europie. W Izraelu mieszka kilkuset do kilku tysięcy Karaimów, a mniejsze grupy można znaleźć m.in. w Turcji, Egipcie i USA.
Karaimi mają unikalną historię i kulturę. Oto kilka faktów na ich temat:
Pochodzenie etniczne: Pochodzenie Karaimów stanowi przedmiot dyskusji naukowej. Współczesni wschodnioeuropejscy Karaimi są przeważnie pochodzenia tureckiego, podczas gdy Karaimi orientalni (zamieszkujący dawniej Bliski Wschód) mają pochodzenie semickie. To jednak pogląd nieakceptowany przez większość badaczy karaimizmu.
Religia: Karaimi wyznają karaimizm, religię wywodzącą się z judaizmu. Ich kodyfikatorem założeń był Anan ben Dawid z Basry, który odrzucił Talmud (zbiór komentarzy do Biblii) na rzecz jedynie Starego Testamentu. Karaimi są kontynuatorami odłamu saduceuszy, w opozycji do rabinów jako kontynuatorów faryzeuszy.
Język: Karaimi posługują się językiem kraju swojego zamieszkania, ale zachowali też język karaimski, który należy do kipczackiej podgrupy języków tureckich. Językiem liturgii jest hebrajski, a na Litwie i w Polsce używa się także karaimskiego.
W Polsce Karaimi stanowią jedną z najmniej licznych, ale równocześnie najciekawszych mniejszości narodowych. Zamieszkują głównie Wileńszczyznę, a ich historia sięga czasów księcia Witolda Kiejstutowicza. Dzisiaj jest ich w Polsce mniej niż czterystu.
Kultura karaimska ma bogatą historię i jest ważna z kilku powodów:
Etniczna i Religijna Tożsamość:
Karaimi to grupa etniczna i religijna, licząca kilka tysięcy osób na całym świecie.
Ich religia, karaimizm, wywodzi się z judaizmu i ma unikalne założenia. Karaimi odrzucili Talmud na rzecz jedynie Starego Testamentu, a ich kodyfikatorem był Anan ben Dawid z Basry.
Karaimi zachowali język karaimski, który jest częścią ich kultury i liturgii.
Język Karaimski:
Język karaimski jest ważnym elementem kultury. Należy do grupy języków tureckich.
W Polsce mieszka około 100 osób posługujących się tym językiem. Jest używany przede wszystkim w życiu religijnym, literaturze oraz kontaktach ze starszymi członkami rodzin.
Język ten zachował liczne archaizmy, co jest nieocenione dla badań historycznojęzykowych.
Tradycje i Zwyczaje:
Karaimi mają swoje tradycyjne stroje, a ich kultura obejmuje także zwyczaje, obrzędy i święta.
W Polsce istnieje Karaimski Związek Religijny, który pielęgnuje kulturę i organizuje imprezy kulturalne, takie jak wystawy czy wydarzenia towarzyszące.
Historia i Mniejszość Narodowa:
Karaimi przybyli na tereny Polski z Krymu w XIII wieku.
W Polsce są najmniej liczną mniejszością etniczną, ale równocześnie jedną z najciekawszych. Ich historia sięga czasów księcia Witolda Kiejstutowicza.
Mimo małej liczby, mają duże znaczenie jako część wielokulturowego dziedzictwa Polski.
W skrócie, kultura karaimska jest ważna ze względu na jej unikalność, język, tradycje i rolę jako mniejszość narodowa w Polsce.
W kulturze karaimskiej istnieje kilka ważnych świąt i dni uroczystych, związanych z ich religią i tradycją. Oto niektóre z nich:
Wielkanoc (Chydży Tymbyłłarnyn):
Wielkanoc jest jednym z najważniejszych świąt karaimskich.
Obchodzone jest zgodnie z nakazami Biblii i poświęcone pamięci tych, którzy wyszli z Egiptu, z domu niewoli.
W tym czasie spożywa się przaśniki (tymbyły), pieczone mięso, jaja i potrawy z mąki tymbyłowej.
Święto Tygodni (Chydży Aftałarnyn):
Obchodzone pięćdziesiąt dni po niedzieli wielkanocnej.
Dziękują Bogu za pierwsze zżęte kłosy i upamiętnia nadanie dziesięciorga przykazań na górze Synaj.
Dzień Odpuszczenia Grzechów (Boszatłych Kiuniu):
Obchodzony dziesiątego dnia siódmego miesiąca.
To dzień ścisłego postu i modlitw, poprzedzony wzajemnymi prośbami o odpuszczenie win i przebaczenie.
Święto Plonów (Chydży Ałaczychłarnyn):
Obchodzone jesienią, od piętnastego dnia siódmego miesiąca.
Upamiętnia zbiory i jest czasem radości z pierwszych zżętych plonów.
Dni Losów (Kynysz):
Czternastego dnia dwunastego miesiąca.
Uczcić je można specjalnie przygotowywanymi trójkątnymi bułkami z makiem.
Dni Postów i Żałoby (Oruczłar):
Obchodzone latem.
Upamiętniają nieszczęścia, które dotknęły naród i jego członków.
Wszystkie te święta mają swoje korzenie w Biblii i są obchodzone zgodnie z nakazami religijnymi. Karaimi pielęgnują swoje tradycje i zachowują unikalną kulturę.
Teoria o pochodzeniu Żydów od Chazarów jest kontrowersyjna i niepotwierdzona przez historyków. Istnieje hipoteza, że część ludności Chazarskiego Khaganatu w VIII wieku przyjęła judaizm jako religię państwową, ale to nie oznacza, że całe Żydostwo pochodzi od Chazarów. Żydostwo ma długą i złożoną historię, która sięga tysięcy lat wstecz, a jego genealogia i pochodzenie są tematem dyskusji i badań naukowych.
Istnieją pewne dowody na to, że elita Chazarów mogła używać hebrajskiego jako języka literackiego lub religijnego, ale nie ma pewności co do tego, czy był to ich główny język komunikacji. Chazarowie mieli złożoną kulturę, w której mogły występować różne języki używane w różnych sferach życia, w tym władzy, handlu czy religii. Jednakże, bez szczegółowych historycznych źródeł trudno jest potwierdzić w jakim stopniu elita Hazarów posługiwała się hebrajskim.
Kobiety Chazarów były często opisywane jako ubrane w stroje kolorowe i bogato zdobione, zgodnie z ówczesną modą i tradycją kulturową. Noszenie biżuterii, takiej jak bransoletki, naszyjniki i ozdobne spinki do włosów, było powszechne. W zależności od okazji i statusu społecznego, mogły nosić zarówno suknie jak i żakiety. Wzorce i style ubioru mogły się różnić w zależności od regionu i klasy społecznej, ale ogólnie rzecz biorąc, kobiety Chazarów dbały o swój wygląd i często nosiły kolorowe i efektowne stroje.
Chazarowie pierwotnie praktykowali szamanizm tęgrowski, co było typowe dla wielu ludów zamieszkujących te tereny w starożytności. Szamanizm tęgrowski to rodzaj szamanizmu praktykowanego przez ludność zamieszkującą obszary Azji Środkowej, włączając w to Chazarów, zanim przyjęli judaizm. Praktyki szamańskie, takie jak kontakt z duchami, ceremonie ofiarnicze i uzdrawianie, były ważnym elementem życia społeczności hazarskich w dawnych czasach.
Chazarowie nie znali Tory, dlatego w tamtych czasach podobnie jak przybysze z Armenii byli bez Tory i pisma. Żydzi łączyli się z nimi poprzez związki małżeńskie, mieszając się z poganami, przyjmując ich obyczaje oraz uczestnicząc wspólnie z nimi w wojnach, stając się w ten sposób jednym narodem z nimi.
Konwersja Chazarów na judaizm miała miejsce około VIII lub IX wieku. Istnieje kilka teorii na temat powodów tej konwersji. Jedną z nich jest chęć ugruntowania więzi handlowych z Żydami lub z Arabami, którzy również mieli kontakt z judaizmem. Inna teoria sugeruje, że przyjęcie judaizmu miało na celu wzmocnienie pozycji politycznej Chazarów poprzez zjednoczenie ich pod jedną religią. Bez względu na motywację, konwersja była procesem stopniowym, który mógł obejmować przyjęcie praktyk i zwyczajów judaizmu oraz wybór go jako religii państwowej. Chazarowie przyjęli ortodoksyjny judaizm i utrzymywali go przez wiele pokoleń, choć ostatecznie ich państwo upadło.
W VIII – XI wieku na terenie dzisiejszej Gruzji , Chazarowie Zdominowali cały region pomiędzy Krymem a Morzem Kaspijskim .
Arthur Koestler, w swojej książce „Trzynaste plemię” (1976) wysunął tezę, że żydostwo aszkenazyjskie (wschodnioeuropejskie) wywodziło się w przeważającej mierze od Chazarów .
Pierwotnie Chazarowie praktykowali tradycyjny szamanizm tengrowski .
Mówi się, że chrześcijanie , na czele z późniejszym słowiańskim apostołem Cyrylem, głosili, że islam jest zdecydowanie gorszy od judaizmu. Chagan wyciągnął własny wniosek:. „Dlatego ufając łasce Bożej i mocy Wszechmogącego, wybieram religię Izraela”.
Średniowieczne legendy opisują konwersję Chazarów na judaizm. Antysemici i Palestyńczycy wykorzystują to jako okazję do odmówienia dzisiejszym Żydom ich judaizmu. Istnieją wątpliwości co do tradycji.
Z licznych źródeł wynika, że elita mówiła po hebrajsku, przestrzegała szabatu i przestrzegała żydowskich przepisów żywieniowych.
Według średniowiecznych legend Chazarowie, naród z Krymu, przeszli na judaizm.
Oprócz religii żydowskiej Chazarowie mogli praktykować greckie prawosławie , chrześcijaństwo nestoriańskie i monofizyckie , a także zaratusztrianizm , kulty pogańskie germańskie, słowiańskie i fińskie. Tolerancja religijna utrzymywała się przez ponad trzysta lat istnienia królestwa
Wśród kupców specjalizujących się w handlu dalekosiężnym, niebezpiecznym i dochodowym, znajdowała się duża grupa Żydów. Frankopan cytuje źródło, które podaje, że mówili biegle „arabskim, perskim, łacińskim, frankońskim, andaluzyjskim i słowiańskim” i działali między Morzem Śródziemnym, Indiami i Chinami. Jednym z ośrodków było miasto Ray, niedaleko południowego wybrzeża Morza Kaspijskiego.
Śluby między Żydami a Chazarami mogły odbywać się w różnych miejscach, w zależności od okoliczności i tradycji obu społeczności. W przypadku Chazarów, którzy przyjęli judaizm, ceremonie ślubne mogły być przeprowadzane zgodnie z żydowskimi obrządkami, które zwykle odbywały się w synagogach lub innych miejscach o znaczeniu religijnym.
W historii Chazarów, konwersja na judaizm i związane z nią zmiany religijne miały miejsce w społecznościach dawnego Izraela w okresie powygnaniowym, co wpłynęło na formowanie się pewnego rodzaju ekskluzywizmu religijnego, wyrażającego się głównie w niechęci do mieszanych małżeństw. Jednakże, nawet w tamtych czasach zauważalne są opinie aprobujące przyjmowanie religii i obyczajów żydowskich przez „obcych” w przypadku pojedynczych osób oraz „narody”, zarówno z bliskich, jak i dalekich stron.
Opisy kobiet starożytnych Żydów opierają się głównie na tekstach biblijnych oraz na odnalezionych artefaktach archeologicznych. Kobiety te nosiły długie szaty, zwykle składające się z kilku warstw materiału, które pokrywały całe ciało. Ich ubrania często były proste, wykonane z materiałów takich jak len czy wełna, choć bogatsze kobiety mogły mieć stroje wykonane z bardziej ekskluzywnych tkanin, takich jak jedwab. Kobiety zwykle zakrywały swoje włosy, a niektóre używały welonów lub chustek na głowę. Biżuteria również była noszona, ale w umiarkowanych ilościach i często miała symboliczne znaczenie. Ogólnie rzecz biorąc, ubiór kobiet starożytnych Żydów był stosunkowo skromny i konserwatywny, często odzwierciedlając ich religijne i kulturowe przekonania.
Chazarii od VII wieku osiedlali się liczni Żydzi z imperium Sasanidów oraz Bizancjum, co przyczyniło się do stopniowego zapominania dawnych praw i obyczajów. W VIII wieku pozostało z nich jedynie obrzezanie oraz świętowanie soboty1. W tym czasie przez Chazarię przechodziły ważne szlaki handlowe, po których poruszali się żydowscy kupcy, korzystający z sieci współwyznawców osiedlonych na ich trasie w Europie.
Pierwszy etap konwersji Chazarów na judaizm odbył się w latach 786–809, za panowania Bulana, i początkowo objął tylko warstwę przywódczą z otoczeniem kagana1. Drugi etap przypada na lata 900–920, kiedy w procesie centralizacji państwa, organizowania nowego systemu rządów i instytucjonalizowania religii, judaizm został wprowadzony przymusowo i spowodował bunt prowincjonalnych władców oraz przedstawicieli innych wyznań.
Teoria, jakoby współcześni Żydzi nie wywodzili się z Judejczyków, ale z plemion chazarskich, jest rozważana przez część historyków. Niektórzy uważają, że większość założycieli Izraela to potomkowie Chazarów, którzy w X wieku przeszli na judaizm.
Królestwo Chazarów
Chazarska godność królewska została podzielona pomiędzy Khagana i Bek lub Khagan Bek. Według współczesnych historyków arabskich, Khagan był jedynie przywódcą religijno-duchowym lub sprawował urząd przedstawicielski o ograniczonych uprawnieniach, podczas gdy Bek był odpowiedzialny za sprawy administracyjne i wojskowe .
Zarówno Khagan, jak i Khagan Bek mieszkali w Itil . Według źródeł arabskich pałac khagana znajdował się na wyspie na Wołdze . Według doniesień miał 25 żon, a każda z nich była córką mniejszego władcy. Jednak mogło to być przesadą.
Islamscy historiografowie, tacy jak al-Masʿūdī, podają, że chazarski sąd najwyższy składał się z dwóch Żydów, dwóch chrześcijan, dwóch muzułmanów i „poganina” . Obywatele mieli prawo do sądu zgodnie z prawem swojej religii.
Chazarowie stanowili centralny punkt styku w światowym handlu. Towary z Europy Zachodniej trafiały do Azji Centralnej i Chin i odwrotnie. Świat islamski mógł komunikować się z Europą Północną jedynie za pośrednictwem chazarów. Radhanici , średniowieczna żydowska gildia kupiecka, utrzymywała szlaki handlowe przez Imperium Chazarskie, prawdopodobnie promując konwersję Chazarów na religię żydowską.
Chazarowie nie płacili żadnych podatków rządowi centralnemu. Dochody rządu generowano dzięki 10-procentowym cłom na towary przewożone przez region oraz dzięki daninom od podbitych narodów. Chazarowie eksportowali miód, futra, wełnę, proso i inne zboża, ryby i niewolników.
Khazar Khaganate był potężnym państwem u szczytu swojej potęgi. Jego serce znajdowało się mniej więcej na dolnym wybrzeżu Wołgi i Morza Kaspijskiego i rozciągało się na południe, aż do Kaukazu lub aż do Derbentu , który jednak został utracony na rzecz kalifatu arabskiego. Ponadto od końca VII wieku Chazarowie kontrolowali większość Krymu i północno-wschodnie wybrzeże Morza Czarnego. Do roku 800 panowanie Chazarów obejmowało większość stepu pontyjskiego i sięgało do Dniepru na zachodzie , docierając do Morza Aralskiego na wschodzie. (Niektóre tureckie atlasy rysują strefę wpływów Chazarów na wschodzie, za Morzem Aralskim). Podczas wojen chazarsko-arabskich na początku VIII wieku część Chazarów uciekła do podnóża Uralu . Niektóre założone przez nich osady mogły mieć charakter trwały.
Koncepcja “trzynastego plemienia Izraela” jest związana z teorią przedstawioną przez Arthura Koestlera w jego książce “Trzynaste plemię”. Koestler argumentował, że Żydzi aszkenazyjscy, czyli Żydzi z Europy Wschodniej, nie wywodzą się od starożytnych Izraelitów, ale głównie od Chazarów, ludu z regionu Kaukazu Północnego, który przeszedł na judaizm w VIII wieku i później przeniósł się do Europy Wschodniej.
Teoria ta sugeruje, że Chazarowie, po konwersji na judaizm, mogli być przodkami części współczesnych Żydów aszkenazyjskich. Jednakże, jest to temat kontrowersyjny i dyskutowany wśród historyków, a większość współczesnych badań genetycznych nie popiera tej teorii.
W tradycji biblijnej, istnieje dwanaście plemion Izraela, które wywodzą się od dwunastu synów Jakuba, znanego również jako Izrael. Plemiona te to: Ruben, Symeon, Lewi, Juda, Issachar, Zebulon, Dan, Naftali, Gad, Aszer, Józef (reprezentowany przez dwa plemiona swoich synów: Efraima i Manassesa) i Beniamin.
Chazarowie, znani również jako Kozarowie, byli ludem koczowniczym pochodzenia tureckiego, którzy pojawili się w VI wieku n.e. Ich terytorium rozciągało się na Stepie Pontyjsko-Kaspijskim, między północnym Kaukazem, Krymem, Morzem Kaspijskim a rzeką Jaik i Samarą. Zajmowali się głównie pasterstwem i handlem, a ich ziemie leżały na ważnych szlakach handlowych, takich jak Jedwabny Szlak i szlak od Waregów do Greków. Chazarowie utworzyli Kaganat Chazarski, który był konglomeratem różnych grup etnicznych i miał stolicę w Semender, a później w Itil. W VIII wieku, w okresie największego rozkwitu, kaganat rozciągał się między Morzem Kaspijskim, Dnieprem i Kamą. Chazarowie mieli znaczący wpływ na rozwój kultury w Europie Wschodniej, a ich państwo upadło w wyniku najazdu Rusów pod wodzą Światosława I w 965 roku.
Upadek Kaganatu Chazarskiego był wynikiem kilku czynników. Jednym z głównych powodów była ekspansja Rusi Kijowskiej pod wodzą Światosława I, który w 965/966 roku zadał decydujący cios kaganatowi, niszcząc najważniejsze ośrodki chazarskie: Itil, Samandar i Serkel, co położyło kres państwowości chazarskiej1. Dodatkowo, zmiany geopolityczne, takie jak wyprawa księcia nowogrodzkiego Olega Mądrego na Kaganat Chazarski i Kijów w 882 roku, doprowadziły do zjednoczenia północnych i południowych księstw ruskich i przesunięcia stolicy z Nowogrodu Wielkiego do Kijowa, co dało początek Rusi Kijowskiej.
Relacje między Chazarami a Rusią Kijowską były złożone i ewoluowały na przestrzeni czasu. Początkowo, w okresie powstania i rozwoju Rusi Kijowskiej, Chazarowie mieli wpływ na region ze względu na swoje położenie na ważnych szlakach handlowych, w tym na szlaku “od Waregów do Greków”. Jednak z czasem, w miarę wzrostu potęgi Rusi Kijowskiej, relacje te stały się bardziej napięte, co doprowadziło do konfliktów i wojen.
W IX i X wieku, Ruś Kijowska zaczęła zyskiwać na znaczeniu jako centrum polityczne i handlowe, co mogło prowadzić do rywalizacji z Chazarami. Wzrost potęgi Rusi Kijowskiej, pod wodzą Rurykowiczów, doprowadził do ekspansji terytorialnej, która zagrażała interesom Chazarskiego Kaganatu. Ostatecznie, konflikty te przyczyniły się do upadku Chazarów, gdy książę ruski Światosław I przeprowadził kampanię wojskową, która zniszczyła główne ośrodki chazarskie i położyła kres ich państwowości1.
Warto również wspomnieć, że w historiografii istnieją różne interpretacje dotyczące relacji między tymi dwoma państwami, które są przedmiotem dyskusji i badań historyczmych.
Z marzeń i snów 