Starożytny Egipt 

Legenda o Narmerze, Imhotepie i Gwiezdnych Mostach

Dawno, dawno temu, gdy Nil wylewał swe wody, a pustynia szeptała tajemnice, ziemie Górnego i Dolnego Egiptu były podzielone, pogrążone w chaosie rywalizujących plemion. W tej epoce niepewności narodził się Narmer, człowiek o oczach jak sokół Horus i sercu płonącym wizją jedności. Prowadzony przez boskie znaki – złotą tarczę słońca i szumiący wiatr, w którym słyszał głos Ra – Narmer zjednoczył dwie krainy w jedno potężne królestwo. W Memfis, nowej stolicy, wzniósł pierwszą świątynię, a na kamiennej płycie, zwanej Paletą Narmera, wyryto jego triumf: król w koronie czerwonej i białej, depczący wrogów, błogosławiony przez bogów.
Narmer, choć wielki, wiedział, że jego dzieło musi trwać. Przekazał berło swemu synowi, Hor-Asze, którego imię oznaczało „Sokół Zwycięzca”. Hor-Aha, równie odważny jak ojciec, wyruszył do świętego Abydos, gdzie wznosił mastaby – grobowce, które miały być domami dla dusz królów w zaświatach. Tam, wśród piasków, spotkał tajemniczą kapłankę Bastet, strażniczkę kocich tajemnic i opiekunkę życia. Bastet przepowiedziała, że królestwo Egiptu wzniesie się ku gwiazdom, jeśli faraonowie zaufają mądrości boskich doradców.
Lata mijały, a kolejni władcy – Dżer, Dżet, Den – budowali potęgę Egiptu, lecz ich grobowce w Abydos skrywały mroczne sekrety. Mówiono, że dusze faraonów, ich Ka, błąkały się po nocy, szukając drogi do gwiazd. Bogini Anubis, strażnik zaświatów, szeptał w snach Dżesera, trzeciego faraona trzeciej dynastii: „Twoja dusza potrzebuje mostu do wieczności.” Dżeser, zrozpaczony wizjami, wezwał Imhotepa – uczonego, lekarza i architekta, którego umysł zdawał się dotykać boskiej iskry.
Imhotep, prowadniony przez Atona, boga słońca, ujrzał w wizji schody wiodące ku niebu. „Piramida,” powiedział, „będzie mostem między ziemią a gwiazdami, między Ka a wiecznością.” W Sakkarze, pod jego okiem, robotnicy wznieśli pierwszą schodkową piramidę – cud z kamienia i cegły, który zadziwił świat. Każdy stopień był modlitwą, każda krawędź – pieśnią do Ra. Gdy piramida została ukończona, Bastet zstąpiła w nocy i pobłogosławiła Imhotepa, mówiąc: „Twoje dzieło otworzyło drogę duszom. Od teraz jesteś pomostem między ludźmi a bogami.”
Lecz nie wszystko było harmonią. Syn Dżesera, Huni, zazdrościł Imhotepowi boskiej łaski. W sekrecie spiskował, by przypisać sobie chwałę piramidy. Anubis, strażnik sprawiedliwości, zesłał na Huniego wizje chaosu, w których jego dusza, Ba, błąkała się bez celu wśród piasków. Przerażony Huni ustąpił, a Imhotep pozostał nietknięty, a jego imię stało się święte.
Po Dżeserze nastał Snofru, który marzył o piramidzie doskonałej. Jego trzy piramidy – w Meidum, Dahszur i Czerwona – były próbami dotarcia do ideału. Jego syn, Cheops, wzniósł Wielką Piramidę w Gizie, która lśniła w słońcu niczym boski klejnot. Chefren, brat Cheopsa, dodał Sfinksa – strażnika tajemnic, którego oczy zdawały się widzieć wieczność. Mykerinos, skromniejszy, wzniósł mniejszą piramidę, lecz jego serce było czyste, a bogowie błogosławili jego rządy. Ostatni z wielkich, Shepseskaf, odrzucił piramidy na rzecz mastaby, wierząc, że prostota jest kluczem do zaświatów. Lecz wszystkie te dzieła nosiły w sobie ducha Imhotepa – jego wizję, że kamień może być modlitwą, a architektura – pieśnią.
Legenda głosi, że gdy Imhotep odszedł do zaświatów, Ra uczynił go bóstwem mądrości i sztuki. Każdej nocy jego duch wędruje po piramidach, sprawdzając, czy mosty do gwiazd wciąż stoją. A gdy Nil wylewa, a gwiazdy odbijają się w jego wodach, Egipcjanie szepczą: „Imhotep czuwa, a dusze faraonów tańczą wśród gwiazd.”

📜Papirus Turyński (znany również jako Królewski Kanon Turyński lub Papirus Turyński 1874) jest przede wszystkim znany jako ważne źródło historyczne zawierające listę egipskich władców wraz z latami ich panowania. Jest to dokument administracyjny datowany na czasy Ramzesa II (XIX dynastia).

Znane teksty erotyczne ze starożytnego Egiptu pochodzą z:

1. Papirusu Turyńskiego Erotycznego (inny dokument niż Kanon Turyński)
2. Papirusu Harrisa 500, zawierającego poezję miłosną
3. Fragmentów poezji miłosnej z okresu Nowego Państwa

Co do samej seksualności w starożytnym Egipcie – była ona postrzegana bardziej naturalnie niż często się to przedstawia. Starożytni Egipcjanie:
– Traktowali seksualność jako normalną część życia
– Łączyli ją z kultem płodności i niektórymi aspektami religii
– Pozostawili liczne świadectwa w postaci tekstów i sztuki dotyczących życia intymnego

Narmer, znany także jako Menes, jest kluczową postacią w historii starożytnego Egiptu, uznawaną za pierwszego faraona zjednoczonego królestwa. Jego panowanie, które miało miejsce około 3100 roku p.n.e., zapoczątkowało I dynastię i wprowadziło Egipt w erę centralnych rządów. Narmer zasłynął przede wszystkim z zjednoczenia Górnego i Dolnego Egiptu, co miało ogromne znaczenie dla dalszego rozwoju cywilizacji egipskiej.

Jednym z jego największych osiągnięć było założenie miasta Memfis, które stało się stolicą zjednoczonego państwa i jednym z najważniejszych ośrodków politycznych, religijnych oraz gospodarczych starożytnego Egiptu.

Narmer Palette, słynny kamienny artefakt, jest istotnym świadectwem jego panowania. Na palecie przedstawiono jego zwycięstwa militarne, a także symboliczne zjednoczenie Egiptu. Artefakt ten nie tylko potwierdza militarne osiągnięcia Narmera, ale także pokazuje początek egipskiej tradycji ikonograficznej, której celem było ukazywanie faraona jako niepodważalnego władcy kraju.

Hor-Aha, syn Narmera, był drugim faraonem I dynastii starożytnego Egiptu. Jego panowanie kontynuowało dzieło rozpoczęte przez ojca, szczególnie w zakresie dalszego umacniania unifikacji Górnego i Dolnego Egiptu. Władza Hor-Ahy skupiała się na rozwoju administracji państwowej, co pozwoliło na efektywniejsze zarządzanie zjednoczonym krajem, oraz na rozkwicie kultury egipskiej, której podwaliny były tworzone za jego rządów.

Jednym z najważniejszych osiągnięć Hor-Ahy było zapoczątkowanie tradycji monumentalnych pochówków. Był on odpowiedzialny za budowę pierwszych grobowców w formie mastab, które stały się prototypem późniejszych, bardziej zaawansowanych form, jak piramidy. Grobowce te, mające prostokątny kształt i budowane z cegły mułowej, stały się powszechne dla elit egipskich i przyczyniły się do rozwoju kultu zmarłych, który odgrywał centralną rolę w wierzeniach starożytnych Egipcjan.

Dżer, trzeci faraon I dynastii Egiptu, panował około 3000–2980 p.n.e. i kontynuował politykę swoich poprzedników, Hor-Ahy i Narmera, umacniając jedność Egiptu i rozwijając administrację. Jego rządy były okresem dalszego rozwoju kultury oraz architektury. Dżer przyczynił się do rozwoju tradycji budowy monumentalnych grobowców, które miały znaczenie nie tylko jako miejsca pochówku, ale także jako symbol władzy faraona.

Jego grób w Abydos, ważnym religijnym i ceremonialnym centrum starożytnego Egiptu, jest jednym z najstarszych królewskich grobowców. Podczas wykopalisk odkryto w nim wiele cennych artefaktów, które rzucają światło na życie i rządy Dżera. Wśród znalezisk znajdują się między innymi przedmioty rytualne, inskrypcje oraz ślady ofiar pogrzebowych, co wskazuje na rozwój kultu zmarłych w tym okresie. Innowacje architektoniczne wprowadzone za panowania Dżera miały duży wpływ na późniejszy rozwój egipskiej sztuki grobowej, której apogeum nastąpiło w czasach budowy piramid.

Senecht, znany również jako Sechemecht, był następcą Dżera i panował przez krótki okres, około 2620–2613 p.n.e. Jego rządy przypadały na schyłek I dynastii Egiptu, choć nie jest o nim wiele wiadomo w porównaniu z jego poprzednikami. Ze względu na krótki czas panowania Senechta, jego osiągnięcia są mniej udokumentowane, a informacje o jego polityce i działalności są ograniczone.

Jego imię, znalezione na nielicznych artefaktach, sugeruje, że starał się kontynuować tradycje rozpoczęte przez swoich poprzedników, jednak brak większych odkryć archeologicznych związanych z jego panowaniem sprawia, że jego rola w historii Egiptu pozostaje częściowo zagadką. Senecht był prawdopodobnie odpowiedzialny za dalsze umacnianie jedności państwa i rozwój kultu faraonów, jednak jego wpływ na późniejszą historię Egiptu wydaje się ograniczony przez krótki czas jego władzy.

Po Senechcie na tronie Egiptu zasiadł Dżeser. Jako pierwszy faraon, który zlecił budowę piramidy, odegrał kluczową rolę w historii architektury starożytnego Egiptu. Jego piramida nie tylko zapewniła mu wieczne miejsce spoczynku, ale także stała się inspiracją dla późniejszych faraonów, którzy kontynuowali tradycję budowy piramid jako symbolu potęgi i boskości.

Piramida schodkowa faraona Dżesera, zbudowana w XXVII wieku p.n.e., jest jednym z najważniejszych osiągnięć starożytnej egipskiej architektury. Została zaprojektowana przez genialnego architekta Imhotepa, który był również kapłanem i doradcą królewskim. Piramida ta, znajdująca się w Sakkarze, była pierwszym monumentalnym grobowcem o takiej formie i stanowiła ewolucję wcześniejszych mastab – niskich, prostokątnych grobowców.

Imhotep był pierwszym znanym architektem i lekarzem w historii, żyjącym w III dynastii Egiptu (około 2650–2600 p.n.e.). Jako wezyr faraona Dżesera, zaprojektował pierwszą piramidę schodkową w Sakkarze, wprowadzając innowacje w budownictwie, takie jak użycie kamienia zamiast cegły suszonej. Imhotep był również arcykapłanem Ra, administratorem i twórcą podstaw egipskiej medycyny, przypisuje mu się autorstwo Papirusu Edwina Smitha. Po śmierci zyskał status boga, będąc patronem lekarzy i uczonych. Ostatecznie uznano go za syna boga Ptaha.

Chaba–  (Nebkare lub Neferkare) – rządził przez około 6 lat. Jest postacią nieco tajemniczą, a jego istnienie jest przedmiotem dyskusji wśród egiptologów. Zidentyfikowany głównie na podstawie fragmentów inskrypcji i śladów pozostawionych w budowlach, Chaba prawdopodobnie rządził Egiptem przez krótki czas, jednak niewiele wiadomo o jego osiągnięciach. Niektórzy sugerują, że mógł być związany z okresem przejściowym między władcami, co czyni go postacią trudną do umiejscowienia w pełni w historii Egiptu.

Huni, następca Chaby, który panował przez około 24 lata. Ostatni faraon III dynastii, rządził znacznie dłużej i odegrał większą rolę w historii Egiptu. Jego panowanie przypadło na czas stabilizacji i dalszego rozwoju kraju. Huni jest przypisywany budowie licznych obiektów, w tym piramid, choć nie zawsze jest jasne, które konstrukcje zostały przez niego zapoczątkowane. Niektóre źródła sugerują, że mógł rozpocząć budowę pierwszej „prawdziwej” piramidy o gładkich ścianach, którą ukończył dopiero jego następca, Snofru.

Huni przyczynił się do konsolidacji władzy centralnej, co stworzyło solidne podstawy dla kolejnych dynastii. Jego śmierć zakończyła III dynastię, a tron objął Snofru, pierwszy faraon IV dynastii, który zainicjował nową epokę budowy monumentalnych piramtronid i dalszego rozwoju starożytnej cywilizacji egipskiej.

Po faraonie Snofru, założycielu IV dynastii, na tronie Egiptu zasiadł jego syn Cheops (Chufu), który zasłynął jako budowniczy Wielkiej Piramidy w Gizie, jednej z najbardziej imponujących i monumentalnych konstrukcji starożytnego świata. Snofru, inicjując intensywną działalność budowlaną, wyznaczył nowe standardy architektoniczne w Egipcie, wznosząc trzy piramidy, w tym słynną Piramidę Łamaną oraz Czerwoną Piramidę w Dahszur, które były istotnymi krokami w rozwoju technologii budowlanej.

Cheops kontynuował dzieło ojca, wznosząc Wielką Piramidę, która stała się jednym z siedmiu cudów starożytnego świata. Budowa tej gigantycznej piramidy wymagała niezwykłej organizacji pracy i zaawansowanych umiejętności inżynieryjnych, a także mobilizacji ogromnych zasobów i siły roboczej. Wielka Piramida, licząca pierwotnie 146,6 metra wysokości, przez tysiące lat była najwyższą budowlą na świecie i do dziś pozostaje symbolem potęgi i boskiego statusu faraonów.

Cheops, choć znany głównie z tej jednej budowli, zapisał się w historii jako jeden z najsłynniejszych władców Egiptu. Jego panowanie jest również ważne ze względu na rozwój administracji i umocnienie państwa, co pozwoliło na realizację tak gigantycznych przedsięwzięć budowlanych.

Po Cheopsie (Chufu) na tronie Egiptu zasiadł jego syn Dżedefre (Reddżedef), który panował przez około 8 lat (około 2566–2560 p.n.e.). Jego rządy były krótkie i otoczone kontrowersjami, w dużej mierze z powodu wewnętrznych napięć w rodzinie królewskiej.

Dżedefre jest znany z tego, że zabił swojego brata Kewaba, co przyczyniło się do postrzegania go jako uzurpatora. W wyniku tego czynu jego panowanie zyskało negatywną opinię, a niektórzy historycy sugerują, że mógł być postrzegany jako władca, który zdobył tron w sposób nielegalny, co wpływało na jego legitymację jako faraona.

Mimo kontrowersji, Dżedefre wzniósł swoją własną piramidę w Dahszur, znaną jako Piramida Dżedefre, która była jedną z pierwszych prób budowy piramidy z gładkimi ścianami. Jego panowanie zakończyło się bez wyraźnych osiągnięć, a po nim na tronie zasiadł jego następca Chefr (Khefren) młodszy brat Dżedefre,  znany jako budowniczy drugiej piramidy w Gizie, który był czwartym faraonem IV dynastii i panował około 2558–2532 p.n.e. Chefr jest najbardziej znany jako budowniczy drugiej piramidy w Gizie, która jest nieco mniejsza od Wielkiej Piramidy zbudowanej przez jego ojca, Cheopsa (Chufu), ale imponująca pod względem architektonicznym.

Piramida Chefrena, znana również jako Piramida Chefrena, została zbudowana na wyższej podstawie, co sprawia, że z pozoru wydaje się wyższa od piramidy Cheopsa, mimo że w rzeczywistości jest nieco mniejsza. Chefr jest również związany z budową posągu Wielkiego Sfinksa, który znajduje się u stóp jego piramidy. Sfinks przedstawia leżącego lwa z głową faraona, co miało symbolizować potęgę i boskość władcy.

Chefr był władcą, który kontynuował tradycje swoich poprzedników, a jego panowanie charakteryzowało się stabilizacją polityczną i rozwojem architektury. Jego rządy były znaczące nie tylko ze względu na monumentalne budowle, ale także na dalsze umacnianie kultu królewskiego oraz systemu religijnego, który łączył faraonów z bogami egipskimi. Po Chefrze na tronie zasiadł jego syn Menkaure (Mikere), znany jako budowniczy trzeciej piramidy w Gizie.

Po Chefrze (Khefrenie) na tronie Egiptu zasiadł Mykerinos (Menkaure), który był synem Cheopsa (Chufu). Jego panowanie przypadało na lata około 2558–2532 p.n.e. Mykerinos jest znany z budowy trzeciej piramidy w Gizie, która jest znacznie mniejsza od piramid wzniesionych przez jego ojca i dziadka, Cheopsa i Chefrena.

Piramida Mykerinosa, choć mniejsza, wyróżnia się eleganckimi proporcjami i starannością wykonania. Ostateczna wysokość piramidy wynosiła około 65 metrów, co czyni ją znacznie niższą niż piramida Cheopsa, która ma około 146,6 metra. Mimo to, piramida Mykerinosa zyskała uznanie dzięki swoim detalom architektonicznym i wykorzystaniu wysokiej jakości materiałów budowlanych.

Mykerinos był również znany z promowania kultu zmarłych oraz budowy świątyń i grobowców, które podkreślały jego boski status i rolę w życiu po śmierci. Jego rządy były czasem stabilizacji, ale również pewnych trudności, związanych z kontynuacją wielkich projektów budowlanych oraz zarządzaniem zasobami.

Po śmierci Mykerinosa tron objął jego następca, Shepseskaf, który był ostatnim faraonem IV dynastii. Shepseskaf, różnił się od swoich poprzedników, ponieważ zamiast budować piramidę, zainwestował w budowę mastab, co wskazywało na zmianę podejścia do tradycji grobowych.

Shepseskaf był ostatnim faraonem IV dynastii Egiptu, rządzącym w latach 2472-2467 p.n.e. Był synem Mykerinosa (Menkaure) i jego panowanie miało miejsce w czasach, gdy tradycje budowy monumentalnych grobowców zaczynały ewoluować.

Zamiast wznosić nową piramidę, Shepseskaf zdecydował się na budowę mastaby w Sakkarze, co stanowiło wyraźną zmianę w podejściu do architektury grobowej. Jego grobowiec, znany jako Mastaba Shepseskafa, był wyjątkowy, ponieważ zrezygnował z konwencjonalnych form piramidalnych, co sugeruje pewną adaptację do zmieniających się potrzeb społecznych i religijnych.

Panowanie Shepseskafa charakteryzowało się stabilizacją polityczną po erze monumentalnych budów piramid, co mogło wynikać z trudności związanych z finansowaniem i realizacją wielkich projektów budowlanych, które obciążały zasoby państwowe. Jego rządy kończyły epokę, w której dominowały monumentalne projekty architektoniczne, co otworzyło drogę do nowych form budownictwa oraz zmiany w tradycjach pogrzebowych w przyszłych dynastiach.

Po śmierci Shepseskafa tron objął Djedkare Isesi, który był pierwszym faraonem V dynastii i panował w latach około 2434–2375 p.n.e. Jego rządy przyniosły istotne zmiany w architekturze, polityce i religii starożytnego Egiptu.

Djedkare Isesi zbudował swoją piramidę w Sakkarze, co oznaczało przesunięcie od tradycji budowy piramid w Abusir, gdzie wznoszono grobowce dla wcześniejszych faraonów V dynastii. Piramida Djedkare Isesi, choć mniej monumentalna niż te w Gizie, była nowatorska w swoim projekcie i wykonaniu, co wskazywało na dalszy rozwój architektury grobowej.

W czasie jego panowania zauważono również wzrost znaczenia kultu Osirisa, boga życia pozagrobowego i zmartwychwstania. To odzwierciedlało zmieniające się podejście Egipcjan do śmierci i życia po śmierci, co miało istotne znaczenie w kontekście religijnym i społecznym. Wzrost znaczenia kultu Osirisa zbiegał się z rosnącą popularnością innych bóstw, co prowadziło do różnorodności w praktykach religijnych.

Rządy Djedkare Isesi charakteryzowały się także decentralizacją władzy faraonów, co skutkowało wzrostem roli lokalnych władców i nomarchów. W rezultacie, władza faraonów zaczęła być bardziej rozproszona, a administracja zyskiwała na autonomii, co miało dalekosiężne konsekwencje dla przyszłego rozwoju Egiptu.

Po Djedkare Isesi na tronie zasiadł Unas, który był ostatnim faraonem V dynastii, znanym z innowacyjnego podejścia do architektury grobowej, wprowadzając tzw. Teksty Piramid, które miały znaczenie religijne i kulturowe.

Wyrazy „egipski” lub „egipskie” w wielu kontekstach mają swoje znaczenie i konotacje. Oto kilka przykładów wymienionych w tekście:

1. Egipska pszenica w Biblii: Przenośnie oznacza obfitość, zyski lub korzyści osiągalne w obcym kraju, za granicą. Jest to odniesienie do opisanej w Księdze Rodzaju (Gen. 42, 2) sytuacji, kiedy bracia Józefa udają się do Egiptu w poszukiwaniu żywności podczas głodu w ziemi Kanaan.

2. Egipskie ciemności: Odnoszą się do dziewiątej plagi, która nawiedziła Egipt w Biblii podczas czasów Mojżesza, kiedy to cały kraj był pogrążony w ciemnościach przez trzy dni (Exodus 10:21-29).

3. Egipskie dni: Są to nieszczęśliwe lub feralne dni, w które nic nie należy przedsiębrać. W starożytności egipscy astrolodzy wyznaczali dwa takie dni w miesiącu, ale także wskazywano na szczególnie pechowe dni w kalendarzu.

4. Egipskie korony: Odnoszą się do koron noszonych przez faraonów, które symbolizowały zjednoczenie Górnego i Dolnego Egiptu. Biała Korona Południa i Czerwona Korona Północy zostały połączone w jedną koronę, noszoną przez faraona.

5. Mumia egipska: Przenośnie oznacza kogoś znieruchomiałego i uparcie milczącego, nawiązując do praktyki mumifikacji zmarłych w starożytnym Egipcie.

6. Niewola egipska Izraelitów: Odnosi się do biblijnej opowieści o Izraelitach, którzy byli zniewoleni w Egipcie i zmuszeni do ciężkiej pracy przez faraona, co opisane jest w Księdze Wyjścia (Exodus).

7. Plagi egipskie:  to dziesięć plag, które nawiedziły Egipt według biblijnej opowieści o Mojżeszu, kiedy próbował wyzwolić Izraelitów z niewoli (Exodus 7:14-12:36).

KSIĘGA UMARŁYCH: Zbiór zaklęć i instrukcji mających pomóc zmarłym przejść przez zaświaty, powstała ok. 1550-50 p.n.e.

TEKSTY PIRAMID to jedne z najstarszych znanych tekstów religijnych świata, pochodzące ze starożytnego Egiptu. Zostały wyryte na ścianach i sarkofagach w piramidach władców Starego Państwa, głównie w okresie V i VI dynastii (ok. 2400-2300 p.n.e.). Są to inskrypcje, które miały chronić zmarłych faraonów i ułatwić im podróż w zaświaty.

BES był egipskim bogiem urodzin i małżeństwa, opiekunem domu i jego mieszkańców, a także dawcą spokojnego snu i patronem kobiecych strojów. Przedstawiany był jako groteskowy karzeł, często okryty lwią skórą, z parą żmij, nożem w rękach, a później także z tarczą i mieczem. Jego wizerunek pojawiał się również na amuletach.
Bes miał także świątynię w Abydos, gdzie działała słynna wyrocznia tłumacząca sny. W egipskiej mitologii był ważnym bóstwem chroniącym przed złymi duchami i zapewniającym dobrobyt w życiu codziennym.

BERENIKA II (ok. 258-ok. 220 p.n.e.) była żoną i współregentką króla Egiptu Ptolemeusza III Euergetesa. Według legendy złożyła swój warkocz jako ofiarę wotywną Afrodycie, prosząc o szczęśliwy powrót męża z wyprawy wojennej do Syrii. Po tajemniczym zniknięciu warkocza ze świątyni, nadworny astrolog Konon z Samos ogłosił, że wiatry uniosły warkocz do nieba, gdzie stał się konstelacją zwaną Warkoczem Bereniki (łac. Coma Berenices), znajdującą się w pobliżu ogona Lwa.

Kallimach napisał ku czci Bereniki poemat, który później Katullus przełożył z greckiego na łacinę. Wkrótce po śmierci Ptolemeusza III, Berenika została zamordowana przez swojego syna, Ptolemeusza IV Filopatera. Jej historia zainspirowała m.in. operę „Berenice regina d’Egitto” (1718) Domenica Scarlattiego.

BASTET – Egipska Bogini Płodności i Radości


BASTET znana także jako Bast, była starożytną egipską boginią związana z płodnością, szczęściem, radością, zabawą i ciepłem słonecznym. Przedstawiano ją jako kotkę lub kobietę z głową kotki, często trzymającą sistrum (instrument muzyczny) w prawej ręce i koszyczek w lewej ręce.
Bastet była opiekuńczą boginią miasta Bubastis.
Za czasów XXII dynastii (ok. 935-730 p.n.e.), kiedy Bubastis stało się stolicą Egiptu, Bastet stała się jednym z głównych bóstw narodowych.
Uważano ją za siostrę i żonę boga Ra. Była również związana z księżycem.
Koty były poświęcone Bastet. W Bubastis istniał olbrzymi cmentarz kotów, co świadczy o dużym znaczeniu tych zwierząt w kulcie bogini.
Świątynia w Bubastis: była celem licznych pielgrzymek. Kult Bastet łączył się z radosnymi świętami rzecznymi i orgiami rytualnymi, co podkreślało jej związek z radością i zabawą.
Festiwale na cześć Bastet miały charakter radosny i były połączone z zabawą oraz muzyką, co odzwierciedlało jej rolę jako bogini radości i szczęścia.
Bastet była ważnym elementem egipskiego panteonu, reprezentując aspekty życia codziennego, które były cenione przez starożytnych Egipcjan: radość, płodność, i ochrona.

BA, w mitologii egipskiej, to pojęcie indywidualnej duszy, które było przedstawiane jako sokół z ludzką głową. Dusza Ba symbolizowała unikalną osobowość każdej osoby, a jej istota związana była z bykiem, co nawiązuje do kultu byka Apisa w starożytnym Egipcie.
Ba rodzi się w chwili śmierci człowieka, co odzwierciedla przekonanie starożytnych Egipcjan, że śmierć była przejściem do nowego stanu istnienia, w którym dusza Ba miała kluczową rolę. Dusza ta miała zdolność opuszczania ciała i odwiedzania świata żywych, a także była odpowiedzialna za przeprowadzanie zmarłego przez różne etapy życia pozagrobowego.
Warto zauważyć, że Ba jest często porównywane z innym pojęciem duszy, jakim jest Ka. Ka reprezentowało siłę życiową, która pozostawała blisko ciała i wymagała ofiar z jedzenia i napojów, aby przetrwać w zaświatach. Oba te aspekty duszy, Ba i Ka, były integralne dla pełnego zrozumienia egipskiej koncepcji życia po śmierci.

ATON, Aten, w mitologii egipskiej, to wczesne odzwierciedlenie boga słonecznego, wyrażone w postaci szkarlatnej tarczy słońca w południe, z promieniami sięgającymi ziemi, zakończonymi ludzkimi dłońmi.
Faraon Amenhotep IV, który później zmienił swoje imię na Echnaton, uczynił Atona jedynym bogiem. Przeniósł stolicę do nowego miasta, Achetaton (obecnie Amarna), które miało być centrum kultu Atona.
Kult Atona, wprowadzony przez Echnatona, jest uważany za jedną z pierwszych form monoteizmu. Aton był przedstawiany jako okrągła tarcza słoneczna, której promienie kończyły się ludzkimi dłońmi, często trzymającymi symbole życia (ankh).
Po śmierci Echnatona, jego religijne reformy zostały szybko odrzucone. Następcy Echnatona, zwłaszcza Tutanchamon, przywrócili tradycyjny politeistyczny system religijny i kult dawnych bogów. Miasto Achetaton zostało opuszczone, a świątynie Atona zniszczone lub przekształcone.
Mimo krótkotrwałości, reforma Echnatona miała znaczący wpływ na historię religii, będąc jedną z najwcześniejszych prób wprowadzenia monoteizmu.

Dzięki swojemu bogatemu kontekstowi mitologicznemu, Apis był jednym z najważniejszych bóstw w starożytnym Egipcie. Jako wcielenie boga Nilu, Hapi, był czczony jako bóstwo opiekujące się urodzajem i płodnością. Jednakże, z czasem, jego kult nabrał nowych aspektów i związanych z nim wierzeń.
Był czczony w postaci byka w Memfis, gdzie uważano go za inkarnację Ptaha i później Ozyrysa. Symbolika byka w kulturze egipskiej była bogata i złożona, odzwierciedlając płodność, siłę i boskie atrybuty. Apis miał dwór w pobliżu bramy świątyni Ptaha w Memfis i był uważany za wyrocznię, co dodawało mu szczególnego znaczenia.

Nowego byka Apisa rozpoznawano po 29 znakach, co miało ogromne znaczenie dla praktyk religijnych i kultowych. Jego śmierć była uroczyście obchodzona, a proces żałoby trwał dwa miesiące. W czasach późniejszych, kult Apisa został przeniesiony do Aleksandrii przez Ptolemeusza I Sotera, a stamtąd dotarł do Aten i Rzymu, gdzie został zaadaptowany do miejscowych wierzeń i praktyk religijnych.

Anubis był istotnym bóstwem w starożytnym egipskim panteonie, często kojarzonym z procesem pogrzebowym i życiem pozagrobowym. Jego funkcją było prowadzenie dusz zmarłych na sąd po śmierci, gdzie miały być oceniane ich czyny ziemskie. Był również opiekunem balsamistów, którzy przygotowywali ciała zmarłych do mumifikacji, oraz stróżem grobów.

W ikonografii egipskiej był przedstawiany jako postać z głową szakala lub człowieka z głową szakala. Jego obecność podczas procesu mumifikacji była uważana za niezwykle ważną, ponieważ był postrzegany jako stróż i opiekun umarłych, pomagający im w podróży do krainy zmarłych.

W późniejszych okresach historycznych, zwłaszcza pod wpływem kultury greckiej, Anubis został często utożsamiany z Hermesem Psychopomposem, który także odprowadzał dusze zmarłych do zaświatów. Ta hybrydowa postać, złożona z cech Anubisa i Hermesa, znana jest jako Hermanubis.

Amon to jedno z najważniejszych bóstw w mitologii egipskiej, które ewoluowało i zyskało na znaczeniu w okresie Nowego Państwa, stając się utożsamiane z bogiem słońca Ra i przyjmując postać Amon-Ra. Oto kilka istotnych informacji na temat Amona:

   – Amon był pierwotnie lokalnym bogiem powietrza i urodzaju, czczonym w Tebach, głównie w świątyni Karnak.

   – W okresie Nowego Państwa, Amon został złączony z bogiem słońca Ra, tworząc bóstwo Amon-Ra, które stało się głównym bóstwem państwa i panteonu egipskiego.
   – Amon-Ra był czczony jako bóg stworzenia, życia, płodności i siły.

   – Amon-Ra był przedstawiany jako baran, który był symbolem płodności i urodzaju, a także jako człowiek z głową barana lub w czapce z dwoma długimi piórami.
   – Jego wyobrażenia mogły różnić się w zależności od okresu historycznego i regionu Egiptu.

   – Amon był również czczony w oazie Siwa na zachodzie Egiptu. Jego świątynia w Siwa była znana z wyroczni, gdzie ludzie przybywali w poszukiwaniu porad i przepowiedni.
   – Sława wyroczni w oazie Siwa rywalizowała z takimi miejscami jak Delfy i Dodona w starożytnej Grecji.

   – Aleksander Wielki, podczas swojej kampanii w Egipcie, odwiedził świątynię Amona w Siwie, gdzie został uznany za syna Amona i otrzymał tytuł faraona i boga.

   – Kult Amona miał duże znaczenie dla religii i kultury egipskiej, a jego wpływ rozprzestrzenił się na inne obszary Bliskiego Wschodu.

Amon-Ra był jednym z najważniejszych bogów w starożytnym Egipcie, utożsamianym z siłą życiową i potęgą słońca. Jego kult miał ogromny wpływ na społeczeństwo i religię egipską, a jego świątynie były miejscami wielkiego szacunku i oddania.

Starożytny Egipt to fascynująca cywilizacja, znana z monumentalnych piramid, tajemniczych hieroglifów i bogatej kultury. Rozkwitł na terenie dzisiejszego Egiptu od około 3100 do 30 roku p.n.e. i pozostawił po sobie wiele artefaktów oraz świadectw swojej cywilizacji, które do dziś inspirują badaczy i pasjonatów historii.

Do tej pory odkryto około 138 piramid egipskich, ale wciąż istnieje możliwość, że znajdziemy więcej. Sposób ich budowy nadal pozostaje tajemnicą, którą naukowcy starają się rozwiązać. Ostatnią piramidę odkryto w 2017 roku w Daszur, co pokazuje, że Egipt wciąż kryje wiele sekretów do odkrycia.

W ostatnich latach w Egipcie dokonano wielu znaczących odkryć archeologicznych. Oto kilka z nich:

W styczniu 2023 roku archeolodzy odkryli cztery nowe grobowce w nekropolii Sakkara na południe od Kairu, w tym jedną mumie pokrytą złotą folią, która była zamknięta w sarkofagu przez 4300 lat.
W kwietniu 2021 roku znaleziono “zaginione złote miasto” w pobliżu Luksoru, które datuje się na około 3000 lat przed naszą erą i jest uważane za jedno z najważniejszych odkryć archeologicznych od czasu grobowca Tutanchamona.
W Saqqarze odkryto również grobowce mające prawie 5000 lat, co świadczy o intensywnych pracach wykopaliskowych w tym regionie

Papirusy z Wadi el-Jarf, które zawierają dziennik Merera, zostały odkryte dla świata naukowego w 2013 roku. To właśnie wtedy zespół archeologów odkrył te najstarsze na świecie zapisane papirusy, które dostarczyły bezprecedensowego wglądu w budowę Wielkiej Piramidy w Gizie. W starożytnym papirusie znalezionym w Wadi el-Jarf opisano szczegóły budowy Wielkiej Piramidy w Gizie. Papirus, napisany przez inspektora o imieniu Merer, zawiera dziennik z 27. roku panowania faraona Chufu. Opisuje on transport bloków wapiennych z kamieniołomów w Tura łodziami wzdłuż Nilu i systemu kanałów do miejsca budowy, co zajmowało od dwóch do trzech dni. Dodatkowo, inne logbooki dostarczają informacji o innych projektach realizowanych przez tę samą ekipę marynarzy w tym samym roku, w tym budowie portu wzdłuż Morza Śródziemnego. To odkrycie dostarcza cennych informacji o logistyce i organizacji pracy przy budowie piramid.

Merer opisuje, jak jego ekipa transportowała wapienne bloki z kamieniołomów w Tura do Gizy drogą wodną. Zapisy te również podkreślają, że pracownicy byli wykwalifikowanymi robotnikami, a nie niewolnikami, i byli wynagradzani zbożem oraz innymi produktami spożywczymi.

Papirusy te dostarczają również informacji o codziennym życiu budowniczych, ich diecie, która obejmowała chleb na zakwasie, różne mięsa, daktyle, miód, rośliny strączkowe oraz piwo1. To odkrycie pozwala lepiej zrozumieć techniki budowlane, organizację pracy oraz wyzwania, z jakimi musieli mierzyć się starożytni Egipcjanie przy wznoszeniu piramid.

Dzięki swojemu bogatemu kontekstowi mitologicznemu, Apis był jednym z najważniejszych bóstw w starożytnym Egipcie. Jako wcielenie boga Nilu, Hapi, był czczony jako bóstwo opiekujące się urodzajem i płodnością. Jednakże, z czasem, jego kult nabrał nowych aspektów i związanych z nim wierzeń.

Był czczony w postaci byka w Memfis, gdzie uważano go za inkarnację Ptaha i później Ozyrysa. Symbolika byka w kulturze egipskiej była bogata i złożona, odzwierciedlając płodność, siłę i boskie atrybuty. Apis miał dwór w pobliżu bramy świątyni Ptaha w Memfis i był uważany za wyrocznię, co dodawało mu szczególnego znaczenia.

Nowego byka Apisa rozpoznawano po 29 znakach, co miało ogromne znaczenie dla praktyk religijnych i kultowych. Jego śmierć była uroczyście obchodzona, a proces żałoby trwał dwa miesiące. W czasach późniejszych, kult Apisa został przeniesiony do Aleksandrii przez Ptolemeusza I Sotera, a stamtąd dotarł do Aten i Rzymu, gdzie został zaadaptowany do miejscowych wierzeń i praktyk religijnych.

Starożytny Egipt powstał około 3100 roku p.n.e., kiedy to połączyły się Górne i Dolne Egipt, tworząc jedno zjednoczone królestwo pod władzą faraona Narmera, co jest uznawane za początek starożytnego Egiptu.

Hieroglify Egiptu to system pisma składający się z symboli graficznych używanych przez starożytnych Egipcjan do zapisywania języka egipskiego. Hieroglify mogły być używane zarówno jako logogramy (reprezentujące całe słowa lub frazy), jak i jako fonogramy (reprezentujące dźwięki). Pismo to było szeroko stosowane w starożytnym Egipcie na przestrzeni tysiącleci, a jego rozwój był związany z różnymi okresami historycznymi tej cywilizacji. Hieroglify były zapisywane głównie na papirusie i na ścianach grobowców, świątyń oraz innych budowli. Odkrycie kamienia z Rosetty w XIX wieku odegrało kluczową rolę w odcyfrowaniu hieroglifów i zrozumieniu języka egipskiego.

Piramidy to monumentalne budowle, które są jednym z najbardziej charakterystycznych symboli starożytnego Egiptu. Zbudowane były jako grobowce dla faraonów i ich rodzin oraz miały zapewnić im wieczne życie pozagrobowe. Piramidy składały się z ogromnych kamiennych bloków, często ważących kilka ton każdy, ułożonych w formie schodkowej konstrukcji. Najbardziej znane piramidy znajdują się w Gizie, w tym Piramida Cheopsa, Piramida Chefrena i Piramida Mykerinosa. Ich budowa wymagała niezwykłej precyzji i zaawansowanej wiedzy inżynieryjnej, co sprawia, że po dziś dzień są one przedmiotem fascynacji i badań archeologicznych.

Mumie to ciała zmarłych, które zostały specjalnie przygotowane i zachowane przed naturalnym procesem rozkładu. W starożytnym Egipcie praktyka mumifikacji była szeroko stosowana ze względu na wiarę w życie pozagrobowe. Proces mumifikacji polegał na usuwaniu organów wewnętrznych, natłuszczaniu ciała, a następnie owijaniu go w bandaże. Zmarłych często umieszczano w trumnach lub sarkofagach, często w bogato zdobionych grobowcach. Mumie najczęściej były pochowane w specjalnych grobowcach, znanymi jako grobowce czy też mastaby. Dzięki temu procesowi zachowania, mumie są dzisiaj ważnym źródłem informacji o życiu i zwyczajach starożytnego Egiptu dla współczesnych badaczy.

Starożytni Egipcjanie mieli zaawansowany system kalendarzowy, który opierał się na obserwacji ruchów Słońca i Księżyca. Ich kalendarz składał się z 12 miesięcy po 30 dni, co dawało łącznie 360 dni. Dodatkowo, w celu zrównania z rokiem słonecznym, dodawano pięć dni dodatkowych, które nazywano „dniem świętym” lub „dodatkowym dniem”. W ten sposób starożytni Egipcjanie mieli kalendarz składający się z 365 dni, co było zbliżone do długości roku astronomicznego.Ten kalendarz był podstawą dla wielu ważnych wydarzeń religijnych i rolniczych w starożytnym Egipcie, takich jak rozpoczęcie rolniczego sezonu oraz różnego rodzaju święta i ceremonie. Egipcjanie przeprowadzali również obserwacje astronomiczne, które pomagały w dopasowaniu ich kalendarza do cykli astronomicznych, takich jak ruchy gwiazd i planety.

Bogowie w starożytnym Egipcie odgrywali kluczową rolę w życiu codziennym i religijnym ludności. Egipcjanie wierzyli w wielu bogów i bogiń, z których każdy miał swoje własne cechy, atrybuty i rolę w mitologii egipskiej. Niektórzy bogowie mieli postacie antropomorficzne, podczas gdy inni byli przedstawiani jako hybrydy ludzi z zwierzętami. Oto kilku z najważniejszych bogów w mitologii egipskiej:

1. Ra:  był bogiem Słońca i stwórcą wszechświata, często przedstawiany jako człowiek z głową sokoła lub dyskiem słonecznym na głowie.

2. Osiris: byl bogiem zmarłych i życia pozagrobowego, uważany za króla świata podziemnego. Zazwyczaj przedstawiany jako mężczyzna z białą koroną górnego Egiptu.

3. Isis: była boginią matką płodności i magii, uważana za opiekunkę rodzin. Często przedstawiana z hieroglify królestwa (trzyczęściowy tron) na głowie.

4. Horus: był bogiem nieba i ochrony, uważany za syna Osirisa i Izis. Często przedstawiany jako sokołogłowy mężczyzna lub jako młody mężczyzna z sokolim lub sokolim hełmem.

5. Anubis: był bogiem mumifikacji i opieki nad zmarłymi, często przedstawiany jako człowiek z głową szakala.

Bogowie egipscy byli czczeni w wielu świątyniach i kaplicach w całym kraju, a ich kult miał ogromny wpływ na wszystkie sfery życia egipskiego społeczeństwa.

Starożytni Egipcjanie mieli zaawansowaną wiedzę matematyczną, która była kluczowa dla wielu dziedzin ich życia, w tym architektury, inżynierii, handlu i rolnictwa. Niektóre z ich osiągnięć matematycznych obejmowały:

1. Geometria: Egipcjanie posiadali zaawansowane umiejętności w dziedzinie geometrii, co było niezbędne przy budowie piramid i innych monumentalnych budowli. Mieli zdolność obliczania pola trapezów, objętości brył oraz konstrukcji skomplikowanych układów geometrycznych.

2. Egipcjanie stosowali system ułamków, który pozwalał im wykonywać różne operacje matematyczne, takie jak dodawanie, odejmowanie, mnożenie i dzielenie. Ich wiedza w tej dziedzinie pozwoliła im na precyzyjne mierzenie i obliczanie.

3. Egipcjanie mieli umiejętność rozwiązywania równań liniowych, co można dostrzec w ich starożytnych tekstach matematycznych.

4. Wiedza matematyczna była kluczowa dla opracowania ich kalendarza opartego na cyklach astronomicznych, takich jak ruch Słońca i Księżyca.

5. Egipcjanie mieli różne metody mierzenia czasu, w tym dzielenie dnia na godziny, a także podział roku na 12 miesięcy.

Ich osiągnięcia w dziedzinie matematyki miały istotny wpływ na rozwój cywilizacji starożytnego Egiptu i przyczyniły się do stworzenia wielu innowacyjnych rozwiązań technicznych i naukowych.

Starożytni faraonowie byli władcami starożytnego Egiptu, którzy sprawowali absolutną władzę nad krajem. Tytuł „faraona” pierwotnie oznaczał „pałac” lub „wielki dom” i odnosił się do rezydencji królewskiej, ale później stał się synonimem władcy Egiptu. Faraonowie byli uważani za pośredników między bogami a ludźmi i posiadali niezmierzoną władzę polityczną, religijną i wojskową.

Niektórzy z najbardziej znanych faraonów :

1. Narmer: Uważany za pierwszego faraona starożytnego Egiptu, który zjednoczył Górne i Dolne Egipt.

2. Cheops (Chufu): Budowniczy Wielkiej Piramidy w Gizie, która jest jednym z najbardziej ikonicznych zabytków Egiptu.

3. Hatszepsut: Jedyna kobieta, która panowała jako faraon w okresie Nowego Państwa. Znana z wielu osiągnięć budowlanych i handlowych.

4. Tutenchamon: Sławny ze względu na swój grobowiec, który został odkryty niemal nietknięty w Dolinie Królów w 1922 roku.

5. Ramzes II (Ramses II): Jeden z najdłużej panujących faraonów w historii Egiptu. Znany ze swoich licznych kampanii wojskowych i imponujących budowli, takich jak świątynia w Abu Simbel.

Faraonowie mieli ogromny wpływ na rozwój i kształtowanie się starożytnego Egiptu przez tysiąclecia i stanowili fundament jego organizacji politycznej, społecznej i religijnej.

W starożytnym Egipcie istniało wiele zwierząt uznawanych za święte lub mających szczególne znaczenie religijne. Te zwierzęta odgrywały ważną rolę w mitologii, rytuałach religijnych i kulturze egipskiej. Niektóre z najbardziej znanych świętych zwierząt to:

1. Koty:  były uważane za święte zwierzęta związane z boginią Bastet, która była patronką domu, płodności i ochrony. Egipcjanie cenili koty za ich zdolność do zwalczania szkodników, takich jak myszy, a także za ich graczny charakter.

2. Sokoły: Sokoły były symbolem boga Horusa, który był bogiem nieba i ochrony. Sokoły uważane były za pośredników między ludźmi a bogami, a ich obecność była często kojarzona z królewską władzą i siłą.

3. Żyrafa: Żyrafa była symbolem boga Hathora, bogini miłości, urodzaju i opieki nad kobietami. Egipcjanie uważali, że żyrafa jest obdarzona cechami delikatności i wdzięku, co sprawiało, że była ceniona w kulturze egipskiej.

4. Krokodyle:  były utożsamiane z bogiem Sobekiem, który był bogiem rzeki, płodności i ochrony. Pomimo niebezpieczeństwa, jakie stanowiły dla ludzi, krokodyle były uważane za święte zwierzęta i czczone w wielu świątyniach.

5. Ibisy:  były związane z bogiem Thotem, bogiem mądrości, nauki i pisma. Thot często był przedstawiany jako mężczyzna z głową ibisa lub jako sam ibis.