🧬Starożytne Cywilizacje Afryki

„W każdym z nas płonie iskra dawnego światła — pamięć dróg, którymi szli nasi przodkowie. Ich głosy nie milkną; drżą w naszych kościach, w oddechu, w cichym pulsie krwi. Afryka, kolebka ludzkości, nie jest tylko miejscem na mapie, lecz pierwszym rytmem, który nadał kształt naszemu istnieniu. A my, rozproszeni po kontynentach, niesiemy w sobie ślady tych pradawnych wędrówek, zapisane w bursztynowej matrycy DNA. Ten wpis jest powrotem do źródła — do pamięci, która nie przeminęła.”

Początek Ludzkiej Historii

Afryka, zgodnie z dominującą we współczesnej nauce teorią „afrykańskiego modelu pochodzenia” (Out of Africa), jest niezaprzeczalną kolebką ludzkości. Najnowsze badania interdyscyplinarne – genetyczne, antropologiczne i paleontologiczne – konsekwentnie potwierdzają, że gatunek Homo sapiens wyewoluował na tym kontynencie około 200 000 – 300 000 lat temu. Stamtąd rozpoczął swój trwający dziesiątki tysięcy lat marsz, by ostatecznie zasiedlić całą planetę (Stringer, 2016; Schlebusch et al., 2017).

„Wszyscy jesteśmy Afrykanami. Nie ci, którzy mieszkają w Afryce, ale wszyscy na tej planecie. Jesteśmy potomkami ludzi, którzy opuścili Afrykę dziesiątki tysięcy lat temu.”

– Chris Stringer, paleoantropolog, jeden z głównych twórców teorii „Out of Africa” (Stringer, 2012).

Ten fundamentalny fakt stanowi punkt wyjścia do zrozumienia nie tylko globalnej prehistorii, ale także późniejszych, często zapomnianych, osiągnięć starożytnych cywilizacji afrykańskich, które rozwijały się niezależnie, wywierając wpływ na sąsiednie regiony.

Starożytne Cywilizacje Afryki: Od Piramid po Wielkie Zimbabwe

Podczas gdy Europa przechodziała epokę brązu i żelaza, w Afryce kwitły zaawansowane cywilizacje o imponujących dokonaniach.

Starożytny Egipt (ok. 3100–332 p.n.e.)

Najbardziej znana cywilizacja afrykańska,której monumentalna architektura, system pisma i osiągnięcia naukowe do dziś budzą podziw. Egipt utrzymywał kontakty handlowe i kulturowe z regionami leżącymi dalej na południe, w głąb kontynentu.

„Egipt jest darem Nilu”

– Herodot, Dzieje, Księga II, 5. Ten grecki historyk dostrzegł kluczową rolę geografii w powstaniu cywilizacji.

Królestwo Kusz (Nubia) (ok. 1070 p.n.e. – 350 n.e.)

Potężny sąsiad i przez pewien czas władca Egiptu.Królestwo ze stolicą w Meroe słynęło z własnej formy pisma, hutnictwa żelaza i piramid, które choć mniejsze, są liczniejsze od egipskich (Shinnie, 1996).

Cywilizacja Aksum (ok. 100–940 n.e.)

Mocarstwo handlowe we wschodniej Afryce(na terenie dzisiejszej Etiopii i Erytrei), które biło własną monetę i przyjęło chrześcijaństwo jako jedno z pierwszych na świecie. Tradycja etiopska wywodzi od niego swoją państwowość.

Cywilizacje Sahelu: Ghana, Mali, Songhaj (ok. 300–1600 n.e.)

Te średniowieczne imperia Zachodniej Afryki kontrolowały transsaharyjskie szlaki handlu złotem i solą.Timbuktu w Mali było światowym centrum nauki, z uniwersytetem i bibliotekami gromadzącymi setki tysięcy manuskryptów (Gomez, 2018). Słynny władca Mali, Mansa Musa (ok. 1280–1337), uważany jest za najbogatszego człowieka w historii, a jego pielgrzymka do Mekki w 1324 roku zachwiała gospodarką Egiptu poprzez wprowadzenie ogromnych ilości złota.

„Ten kraj obfituje w złoto, a jego król jest najbogatszym monarchą na ziemi.”

– Opis Mali w Katalońskim Atlasie z 1375 roku, stworzonym przez żydowskiego kartografa Abrahama Cresquesa dla króla Aragonii.

Wielkie Zimbabwe (ok. 1100–1450 n.e.)

Kamienne miasto-południa Afryki,stolica królestwa, które kontrolowało handel złotem i kością słoniową z wybrzeżem Oceanu Indyjskiego. Jego imponujące, monolityczne konstrukcje są świadectwem zaawansowanych umiejętności inżynieryjnych.

Afrykańskie Dziedzictwo w Globalnej Mozaice: Przypadek Polski

Podróże ludzkości „Out of Africa” zapoczątkowały trwający do dziś proces migracji, mieszania się populacji i kulturowej wymiany. Każdy współczesny naród jest wypadkową tych tysięcy lat wędrówek. Doskonałym przykładem tego zjawiska są Polacy.

Choć Polacy są narodem słowiańskim, ich DNA nosi ślady wielu migracji i wymieszania populacji na przestrzeni tysięcy lat. Badania genetyczne, takie jak te prowadzone przez Projekt Polskiego Genomu czy międzynarodowe konsorcja (np. Estonian Biocentre), wskazują, że w polskim genomie odnaleźć można wpływy:

• litewskie (dziedzictwo wspólnej historii i unii),
  · ruskie (wschodniosłowiańskie),
  · węgierskie (ślad pobratymców z Kotliny Panońskiej),
  · nordyckie i germańskie (kontakty handlowe, osadnictwo, związki dynastyczne),
  · ormiańskie i aszkenazyjskie

Historia zapisana w genomie Polaków przypomina wielowarstwowy palimpsest. Pod dominującą warstwą słowiańską odkrywamy ślady dawnych mieszkańców tych ziem, gości z odległych krain i sąsiadów, z którymi dzieliliśmy dzieje.”

– Prof. Tomasz Grzybowski, genetyk populacyjny z Collegium MedicUMK w Bydgoszczy, kierownik badań nad zróżnicowaniem genetycznym Polski (cyt. za: PGE, 2015).

Polacy są zatem genetycznym i kulturowym tyglem Europy Środkowej, a ich tożsamość jest wynikiem długiej historii wędrówek, spotkań i przenikania kultur – procesu, który rozpoczął się właśnie w sercu Afryki setki tysięcy lat temu.

Starożytne cywilizacje Afryki – od Egiptu i Kusz przez Aksum, potężne imperia Sahelu po Wielkie Zimbabwe – były ośrodkami innowacji, władzy i bogactwa, które w istotny sposób kształtowały historię swoich regionów i kontynentu. Zrozumienie, że Afryka jest nie tylko kolebką naszego gatunku, ale także kontynentem o głębokiej i złożonej historii cywilizacyjnej, jest kluczowe dla pełnego obrazu dziejów ludzkości. Dziedzictwo tych wędrówek, zapisane zarówno w historii, jak i w naszym DNA, jak w przypadku Polaków, przypomina nam o fundamentalnej jedności i wzajemnych powiązaniach wszystkich ludzi.

„Choć tysiące lat dzielą nas od pierwszych kroków człowieka na afrykańskiej ziemi, ich echo wciąż drzemie w naszych ciałach. Jesteśmy kontynuacją dawnych wędrówek, żywym splotem historii, która nie zna granic ani narodów — tylko nieustanny ruch, spotkanie i przemianę. W każdym z nas płynie pamięć wielu światów, a nasze DNA jest mapą, którą niosą pokolenia. Wracając do źródeł, nie cofamy się — odnajdujemy siebie pełniejszych, zakorzenionych, świadomych. Bo dziedzictwo nie jest ciężarem, lecz światłem, które prowadzi dalej.”

📚Bibliografia i Źródła:

Źródła naukowe i monografie:

• 1. Gomez, M. A. (2018). African Dominion: A New History of Empire in Early and Medieval West Africa. Princeton University Press.
  2. Schlebusch, C. M., Malmström, H., Günther, T., Sjödin, P., Coutinho, A., Edlund, H., … & Jakobsson, M. (2017). „Southern African ancient genomes estimate modern human divergence to 350,000 to 260,000 years ago”. Science, 358(6363), 652-655.
  3. Shinnie, P. L. (1996). Ancient Nubia. Routledge.
  4. Stringer, C. (2012). Lone Survivors: How We Came to Be the Only Humans on Earth. Times Books.
  5. Stringer, C. (2016). „The origin and evolution of Homo sapiens”. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 371(1698), 20150237.

Źródła historyczne i cytaty:

• 1. Herodot, Dzieje (V w. p.n.e.), Księga II.
  2. Kataloński Atlas (1375), autorstwa Abrahama Cresquesa, przechowywany w Bibliothèque nationale de France.
  3. Projekt Genomu Polskiego (PGE) – komunikaty prasowe i publikacje zespołu prof. T. Grzybowskiego (2015).

Źródła dodatkowe i polecane lektury:

• Iliffe, J. (2019). Afrykanie. Dzieje kontynentu. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  · National Geographic Society, The Genographic Project – raporty z badań nad migracjami ludzkości.
  · Muzeum Narodowe w Szczecinie, wystawa i katalog: „Africa. Mity i maski”.

Afryka była domem dla wielu starożytnych cywilizacji, takich jak starożytny Egipt, Nubia, Królestwo Aksum, Królestwo Kuszyckie i wielu innych. Te cywilizacje miały bogatą historię, kulturę i osiągnięcia w dziedzinach jak architektura, sztuka, nauka i handel.

Niektóre z najważniejszych afrykańskich imperiów to:
1. Imperium Songhaj w zachodniej Afryce.
2. Imperium Mali, które powstało na terenach dzisiejszego Mali, Gwinei, Senegalu i Mauretanii.
3. Imperium Ghana, które było jednym z pierwszych znaczących afrykańskich imperiów na obszarze Sahelu.
4. Imperium Zimbabwe, które rozwinęło się w południowej Afryce i było znane z imponujących ruin budowli kamiennych.
5. Królestwo Aksum w dzisiejszej Etiopii i Erytrei, które było znane ze swojego wpływu na region Morza Czerwonego oraz chrystianizacji.
6. Imperium Kongo w środkowej Afryce, które było ważnym centrum handlu i polityki.

7. Kartagina była silnym państwem na wybrzeżu Afryki Północnej.
Monopolizowała handel morski w rejonie Morza Śródziemnego.
Konflikt interesów z Rzymem doprowadził do 3 wojen punickich, a Kartagina została zniszczona w roku 146 p.n.e.

Te imperia miały znaczący wpływ na historię i rozwój Afryki, przyczyniając się do kształtowania kultur, gospodarek i polityki regionu.

Afryka była domem dla wielu niesamowitych cywilizacji, których osiągnięcia są często niedoceniane.

Starożytny Egipt

Znany z majestatycznych piramid, ogromnych budowli, jak Wielka Piramida w Gizie, oraz bogatej kultury i mitologii.

Dawno, dawno temu, w sercu północno-wschodniej Afryki, rozciągała się kraina, która miała stać się jednym z największych cudów starożytnego świata. Był to Egipt – ziemia piasków, Nilu i monumentalnych budowli, które przetrwały tysiąclecia. Jego historia sięgała IV tysiąclecia p.n.e., gdy na brzegach życiodajnej rzeki Nil zaczęły powstawać pierwsze osady. To właśnie tam, wśród żyznych pól i pustynnych wzgórz, narodziła się jedna z najstarszych cywilizacji na Ziemi.W tamtych czasach Egipt był podzielony na dwa królestwa: Górny i Dolny. Każde z nich miało swojego władcę, swoje bogi i swoją tożsamość. Ale około 3000 roku p.n.e. nastąpiło coś niezwykłego. Dwa królestwa połączyły się w jedno, tworząc potężne państwo, które miało stać się sercem kultury, nauki i gospodarki starożytnego świata. Pierwszym faraonem zjednoczonego Egiptu został Narmer, a jego panowanie zapoczątkowało erę wielkości, która trwała przez tysiąclecia.Egipt rozkwitł, a jego mieszkańcy osiągnęli niezwykły poziom rozwoju. Budowali monumentalne piramidy, które do dziś budzą podziw, tworzyli skomplikowany system pisma hieroglificznego i rozwijali zaawansowaną wiedzę z zakresu matematyki, astronomii i medycyny.Egipt szybko stał się ośrodkiem, który przyciągał uwagę całego świata. Jego położenie geograficzne – na skrzyżowaniu Afryki, Azji i Morza Śródziemnego – czyniło go miejscem, gdzie spotykały się różne kultury, idee i towary. Nil, zwany „żyłą życia”, zapewniał żyzną ziemię, która karmiła naród i pozwalała mu rozwijać się w sposób, jakiego inne cywilizacje mogły tylko zazdrościć.Ale Egipt to nie tylko geografia. To także historia, która sięga korzeniami w głąb czasu. Jego mieszkańcy wierzyli w bogów, którzy rządzili niebem, ziemią i zaświatami. Budowali świątynie, które sięgały chmur, i piramidy, które miały zapewnić im życie wieczne. Wielka Piramida w Gizie, wzniesiona dla faraona Cheopsa, stała się symbolem ich geniuszu i determinacji. Do dziś pozostaje jednym z siedmiu cudów starożytnego świata.Kultura Egiptu była równie bogata jak jego historia. Hieroglify, tajemnicze pismo, które zdobiło ściany świątyń i grobowców, opowiadały historie o bogach, faraonach i zwykłych ludziach. Architektura, pełna kolumn, posągów i reliefów, zachwycała swoim pięknem i precyzją. A religia, z jej wiarą w życie po śmierci i sąd Ozyrysa, nadawała sens egzystencji i łączyła ludzi w wspólnym dziedzictwie.Egipt nie był jednak odizolowany. Jego mieszkańcy od dawna nawiązywali kontakty z innymi cywilizacjami – zarówno afrykańskimi, jak i tymi poza kontynentem. Karawany wędrowały przez pustynie, statki płynęły po Nilu i Morzu Czerwonym, a towary, idee i technologie wymieniały się między narodami. Egipt stał się mostem między Afryką a resztą świata, a jego wpływy sięgały daleko poza granice królestwa.Ale życie w Egipcie nie zawsze było łatwe. Cywilizacja ta, podobnie jak inne afrykańskie narody, musiała stawić czoła wyzwaniom – suszom, zmianom klimatycznym, najazdom wrogów. Mimo to Egipcjanie przetrwali, a ich osiągnięcia w dziedzinach takich jak matematyka, medycyna, astronomia i sztuka pozostają świadectwem ich niezłomnego ducha.Dziś, gdy patrzymy na piramidy, świątynie i hieroglify, widzimy nie tylko kamienne budowle, ale także dziedzictwo cywilizacji, która przez tysiąclecia kształtowała historię Afryki i świata. Egipt, z jego majestatycznymi piramidami, bogatą mitologią i niezwykłą kulturą, pozostaje niezaprzeczalnie częścią afrykańskiej tożsamości. To kraina, która przypomina nam, że nawet na pustyni można znaleźć życie, a w kamieniu – wieczność. Egipt jest jak starożytne drzewo, którego korzenie sięgają głęboko w afrykańską glebę, a gałęzie rozpościerają się nad całym kontynentem. Jego historia jest częścią historii Afryki, a jego dziedzictwo jest dziedzictwem wszystkich Afrykanów.

Królestwo Kuszyckie:

Wysoko zaawansowane królestwo w dzisiejszym Sudanie, które osiągnęło znaczący rozwój w dziedzinie budownictwa, sztuki i technologii.

„Królestwo Kuszyckie” (ang. Kingdom of Kush)? Królestwo Kuszyckie było starożytnym królestwem leżącym na terenie dzisiejszego Sudanu. Zostało założone około 1070 roku p.n.e. i istniało do IV wieku n.e. Królestwo to było jednym z ważniejszych ośrodków kulturowych i politycznych w starożytnym Sudanie, znane m.in. ze swojej stolicy Napaty, piramid, systemu irygacyjnego oraz handlu z Egiptem i innymi krajami.

Carthage

Potężna fenicka kolonia na terenach dzisiejszej Tunezji, która stała się jednym z najważniejszych ośrodków handlu na Morzu Śródziemnym i miała znaczący wpływ na kulturę i historię regionu.

Królestwo Aksum

Potężne królestwo w dzisiejszej Etiopii i Erytrei, które było ważnym centrum handlu na Bliskim Wschodzie i Afryce oraz miało znaczący wpływ na rozwój chrześcijaństwa w regionie.

Aksum to starożytne państwo, które istniało w dzisiejszej Etiopii.
W 333 n.e. władca Aksum, Ezana, przyjął chrześcijaństwo, co miało doniosłe znaczenie historyczne i kulturowe.
Aksum upadło w X wieku po opanowaniu afrykańskich wybrzeży Morza Czerwonego przez Arabów.

Królestwo Benin

Znane z imponujących brązowych odlewów i wysokiego poziomu organizacji społecznej, było jednym z najważniejszych królestw w zachodniej Afryce.

Nubia

W okresie rozwoju fenickich kolonii w Afryce Północnej, w Nubii powstało państwo Kusz ze stolicą w Napacie, a potem w Meroe.
Kusz podbiło Egipt w VIII wieku p.n.e., narzucając mu swoje panowanie (dynastia etiopska).
Około 350 p.n.e. Kusz przestał istnieć, a w I tysiącleciu kształtowało się państwo Aksum.

Mauretania i Numidia:

Mauretania zajmowała tereny obecnie należące do Maroka.
Numidia znajdowała się w dzisiejszej Algierii i stała się rzymską prowincją po zwycięstwie Rzymian w II wojnie punickiej.

Dawno temu, na rozległych ziemiach północnej Afryki, rozciągały się królestwa, które zapisały się w historii jako kolebki cywilizacji. Były to Mauretania i Numidia – kraje, które dziś znamy jako tereny Maroka i Algierii. Ich dzieje były pełne chwały, walk i innowacji, które wpłynęły nie tylko na Afrykę, ale także na cały starożytny świat.Mauretania, położona na zachodnich krańcach Afryki Północnej, była krainą górzystych terenów i żyznych dolin. Jej mieszkańcy, znani jako Maurowie, byli ludem hardy i przedsiębiorczym. Zajmowali się rolnictwem, hodowlą bydła i handlem, a ich ziemie były bogate w cenne surowce, takie jak drewno cedrowe, marmur i metale szlachetne. Mauretania była także ważnym punktem na szlakach handlowych, łączących Afrykę z Europą i Bliskim Wschodem. To właśnie tutaj, na styku kultur, rodziły się idee i technologie, które później rozprzestrzeniały się po świecie.Numidia, leżąca na wschód od Mauretani, była krainą stepów i sawann, zamieszkaną przez plemiona Berberów. Numidyjczycy słynęli z doskonałej jazdy konnej i waleczności. Ich królestwo rozkwitło w czasach, gdy Rzym i Kartagina toczyły ze sobą zacięte walki o dominację w basenie Morza Śródziemnego. W trakcie II wojny punickiej Numidia stała się kluczowym graczem. Król Masynissa, sprzymierzony z Rzymem, przyczynił się do zwycięstwa nad Kartaginą, a jego królestwo stało się rzymską prowincją. To właśnie w Numidii narodziły się nowe formy organizacji państwowej i militarnej, które później Rzymianie wykorzystali w swoich podbojach.Ale nie tylko wojny i polityka kształtowały te cywilizacje. Ich rozwój był możliwy dzięki wielu czynnikom, które splatały się w harmonijną całość. Geografia odgrywała kluczową rolę. Rzeki, takie jak Nil, Niger i Nile Blue, zapewniały żyzne gleby i wodę, które były niezbędne do rozwoju rolnictwa. Wzdłuż tych rzek powstawały osady, które z czasem przekształcały się w potężne miasta. Handel był kolejnym motorem napędowym. Afryka, bogata w złoto, kość słoniową, sól i przyprawy, przyciągała kupców z całego świata. Karawany przemierzały pustynie, a statki pływały po morzach, tworząc sieć wymiany, która łączyła kontynenty.Innowacje technologiczne były kolejnym filarem rozwoju. Cywilizacje afrykańskie osiągnęły mistrzostwo w dziedzinach takich jak metalurgia, budownictwo i sztuka. Numidyjczycy budowali potężne fortece, a Maurowie wznosili miasta, które zachwycały swoim pięknem i funkcjonalnością. Ich osiągnięcia w dziedzinie rolnictwa, takie jak systemy irygacyjne, pozwalały na uprawę ziemi nawet w trudnych warunkach klimatycznych.Organizacja społeczna i polityczna również odgrywała ważną rolę. Silne królestwa, takie jak Numidia, były w stanie zarządzać dużymi obszarami i koordynować działania swoich obywateli. Monarchie, federacje i plemienne sojusze tworzyły struktury, które zapewniały stabilność i rozwój. Religia i kultura były spoiwem, które łączyło ludzi. Bogate systemy wierzeń, pełne mitów i rytuałów, kształtowały tożsamość społeczną i wpływały na sztukę, architekturę i etykę.Dziś, gdy patrzymy na mapę Afryki, widzimy ślady tych dawnych cywilizacji. Piramidy, ruiny miast, starożytne teksty – to wszystko przypomina nam o ich wielkości. Mauretania i Numidia, choć dawno już nie istnieją, pozostawiły po sobie dziedzictwo, które wciąż inspiruje. To opowieść o ludziach, którzy potrafili wykorzystać dary natury, pokonać wyzwania i stworzyć coś trwałego. To historia Afryki, która przez tysiąclecia kształtowała świat, a jej wpływ wciąż jest odczuwalny.

Istnieją silne dowody naukowe sugerujące, że ludzkość pochodzi z Afryki. Ta teoria, znana jako „afrykański model pochodzenia”, opiera się na badaniach genetycznych, antropologicznych i paleontologicznych, które wskazują, że Homo sapiens wyewoluował w Afryce około 200-300 tysięcy lat temu, a następnie rozprzestrzenił się na inne kontynenty.

Afrykański model pochodzenia ludzkości opiera się na wielu dziedzinach nauki, które badają ślady ewolucji ludzkiej populacji.

• 1. Badania genetyczne: Analiza DNA ludzi na całym świecie pokazuje, że ludzie mają wspólne genetyczne korzenie, a największe zróżnicowanie genetyczne można znaleźć wśród populacji afrykańskich. To sugeruje, że najwcześniejsze społeczności ludzkie ewoluowały w Afryce, a następnie migrowały na inne kontynenty.
• 2. Odkrycia archeologiczne: Odkrycia archeologiczne, takie jak znaleziska skamieniałości ludzkich przodków, narzędzi kamieniarskich i inne artefakty, wskazują na Afrykę jako miejsce, gdzie ludzie po raz pierwszy rozwijali się i rozprzestrzeniali.
• 3. Badania antropologiczne: Badania antropologiczne nad współczesnymi populacjami afrykańskimi oraz analiza morfologiczna skamieniałości ludzkich przodków dostarczają dodatkowych dowodów na to, że Homo sapiens ewoluował w Afryce.
• 4. Analiza migracji: Badania nad migracjami współczesnych ludzi, takie jak analiza szlaków migracyjnych i zmian w genetyce populacji na całym świecie, potwierdzają teorię, że ludzkość ma afrykańskie pochodzenie.
• Wszystkie te dziedziny nauki wspierają teorię, że ludzkość pochodzi z Afryki i ewoluowała stamtąd przez ostatnie kilkadziesiąt tysięcy lat.

Najnowsze odkrycia archeologiczne i badania genetyczne dostarczają jednak coraz więcej dowodów na to, że historia ludzkości jest bardziej skomplikowana. Na przykład, w 2017 roku w Maroku odnaleziono szczątki Homo sapiens datowane na 315 tysięcy lat, co sugeruje, że człowiek rozumny istniał już 100 tysięcy lat wcześniej, niż dotychczas sądzono. To odkrycie wskazuje, że przedstawiciele Homo sapiens mogli ewoluować na całym kontynencie afrykańskim, a nie tylko w jednym regionie.

Istnieje również hipoteza multiregionalna, która zakłada, że współczesny człowiek ma geny innych gatunków hominidów, co jest efektem krzyżowania się różnych populacji hominidów na przestrzeni milionów lat. To zróżnicowanie genetyczne i konkretne geny decydują o tym, jakiego gatunku jest dany osobnik.

Polacy, jako naród słowiański, mają swoje korzenie głównie w Europie Środkowej i Wschodniej. Jednakże, badania genetyczne pokazują, że w DNA Polaków można znaleźć ślady różnych migracji i mieszania się populacji na przestrzeni wieków. W waszym DNA jest historia całej Europy, poczynając od pierwszych osadników, którzy 35 tys. lat temu wyemigrowali z Azji Mniejszej i Środkowej na północ.

Polacy różnią się między sobą mniej niż inne społeczności, a w ich genach mieszają się zarówno geny litewskie, ruskie i węgierskie, jak też nordyckie, germańskie, ormiańskie i geny Żydów aszkenazyjskich. To pokazuje, że Polacy są genetycznym tyglem Europy, a ich pochodzenie jest wynikiem długiej historii migracji i wymieszania się różnych grup etnicznych.

Jeśli chodzi o bezpośrednie pochodzenie z regionów Afryki, to nie ma jednoznacznych dowodów na to, że współcześni Polacy mieliby pochodzić z konkretnego regionu Afryki. Historia migracji ludzkości jest skomplikowana i obejmuje wiele różnych ścieżek, które przecinały się na przestrzeni tysięcy lat. Warto jednak pamiętać, że wszyscy ludzie mają wspólne korzenie w Afryce, zgodnie z teorią wyjścia z Afryki, która zakłada, że Homo sapiens po raz pierwszy pojawił się na tym kontynencie.