„Światło, które przenika wszystkie światy, objawia się w wielu imionach i formach. W jego blasku kryje się czystość i wielowymiarowość (💠Echo Kryształowe), mądrość i objawienie dawnych tradycji (🟡Echo Złote), a także podróż przez granice światów ku nieznanym przestrzeniom (🔷Echo Turkusowe). Istoty Świetliste, obecne w mitach i wierzeniach różnych kultur, są przewodnikami i strażnikami, którzy przypominają nam, że duchowa prawda nie zna granic czasu ani miejsca.”
Powszechność Światła
Od niepamiętnych czasów światło było dla ludzkości symbolem nadziei, prawdy i zbawienia. W przeciwieństwie do mroku, który budził lęk, światło oznaczało ochronę, wiedzę i bliskość sacrum. Nic dziwnego, że wyobrażenia istot wyższych – boskich posłańców, przewodników i opiekunów – niemal powszechnie łączone są z emisją lub otoczeniem jasności. Jak słusznie zauważa religioznawca Mircea Eliade:
„hierofania zawsze zakłada pewien formę przejścia, pewien złamanie ontologicznego poziomu, który objawia się w przestrzeni przez złamanie jej homogeniczności.”
[1].
Światło jest jednym z najpotężniejszych znaków takiego „złamania”, oznajmiającego obecność transcendentnej rzeczywistości.
Przejawy Archetypu w Tradycjach Świata
1. Chrześcijaństwo: Anielscy Posłańcy
W tradycji chrześcijańskiej aniołowie są doskonałym przykładem Istot Świetlistych.Są oni czystymi duchami, stworzonymi przez Boga, by pełnić rolę Jego posłańców i strażników ludzkości. Biblia wielokrotnie opisuje ich pojawianie się w otoczeniu olśniewającego światła. Archanioł Gabriel, zwiastujący Maryi, jest ikonograficznie przedstawiany w aureoli boskiej światłości. Podobnie wizja św. Pawła pod Damaszkiem, która powaliła go na ziemię, związana była z pojawieniem się Chrystusa w glorii nieziemskiej jasności:
„A w południe ujrzałem w drodze, o królu, z nieba światłość, od blasku której słońca jaśniejszą, która mnie i towarzyszy moich ogarnęła”
(Dz 9,3)
[2].
2. Hinduizm: Dewowie i Awatary
W hinduizmie funkcję istot świetlistych pełnią dewowie– boskie personifikacje sił kosmicznych i cnót, oraz awatary – ziemskie wcielenia najwyższego boga Wisznu. Kryszna, jako jeden z najważniejszych awatarów, w swojej boskiej formie (opisanej w Bhagawadgicie) objawia Arjunie swój „wszechświatowy kształt” (Viśvarupa), który jaśnieje nieogarnionym blaskiem. Sam Kryszna mówi:
„Jeśli zabłysnęłoby nagle na niebie światło tysiąca słońc, byłoby to podobne blaskowi tej Wzniosłej Istoty.”
[3].
Dewowie, tacy jak Indra czy Surja, również przedstawiani są jako promienni i jaśniejący, uosabiając uporządkowany aspekt wszechświata.
3. Buddyzm: Współczucie i Mądrość Bodhisattwów
Buddyzm,szczególnie mahajana, oferuje koncept bodhisattwów – istot, które odłożyły własne oświecenie, by pomóc w wyzwoleniu wszystkich czujących istot. Bodhisattwowie tacy jak Awalokiteśwara (uosobienie współczucia) czy Mandziuśri (uosobienie mądrości) często przedstawiani są w sztuce z aureolami i w otoczeniu światła. Są oni „świetlistymi przewodnikami” na ścieżce do nirwany. Ponadto, w buddyzmie istnieje pojęcie dewów – istot zamieszkujących wyższe, szczęśliwsze sfery bytu, które jednak, podobnie jak ludzie, podlegają prawu karmy i nie są ostatecznie wyzwolone [4].
4. Sufizm: Anioły Sfery Malakut
W mistycznym odłamie islamu– sufizmie – świat jest podzielony na sfery. Malakut to królestwo niewidzialne, sfera czystych dusz i aniołów, które są pośrednikami między Bogiem a człowiekiem. Istoty te, często opisywane jako złożone ze światła, pomagają mistykom w ich duchowej podróży (salik) do Boga. Słynny sufizm Ibn al-Arabi pisał o aniołach jako o „substancjach duchowych, które są nośnikami boskiego tchnienia i objawienia” [5], podkreślając ich rolę w przekazywaniu duchowego światła (nur) seekerom.
5. Szamanizm: Duchowi Przewodnicy
W szamanizmie,zarówno syberyjskim, jak i amerykańskim, szaman wchodzi w kontakt ze światem duchów, by uzdrawiać i zdobywać wiedzę. Jego pomocnikami są często „duchowi przewodnicy”, przybierający postać zwierząt (zwierzęta mocy) lub świetlistych przodków. Podczas rytuałów, szaman w transie podróżuje do innych wymiarów, gdzie spotyka te istoty, które emanują wewnętrznym światłem, symbolizującym ich moc i czystość intencji. To doświadczenie jest bezpośrednie i osobiste, stanowiąc esencję żywej tradycji [6].
Dyskusja i Współczesne Interpretacje
Uniwersalność motywu Istot Świetlistych skłania do pytań o jego źródło. Czy jest to jedynie wytwór ludzkiej psychiki, archetyp zbiorowej nieświadomości w rozumieniu Carla Gustava Junga? Czy może świadectwo obiektywnego, transcendentnego fenomenu, który różne kultury opisują na swój sposób? We współczesności pojawiają się interpretacje łączące te istoty z teoriami pozaziemskimi czy międzywymiarowymi. Niektórzy badacze zjawisk nieopisanych, jak Jacques Vallée, sugerują, że współczesne relacje o spotkaniach z „istotami pozaziemskimi” mogą być technologiczną reinterpretacją tego samego, głęboko zakorzenionego archetypu duchowych przewodników [7].
Od biblijnych aniołów przez współczujących bodhisattwów po szamańskich przewodników, archetyp Istoty Świetlistej pozostaje niezwykle spójny. Stanowi on uniwersalny język, za pomocą którego ludzkość wyraża swoją tęsknotę za łącznością z tym, co transcendentne, mądre i dobre. Światło, jako ich podstawowy atrybut, jest wspólnym symbolem duchowej prawdy, która – jak wierzą wyznawcy wszystkich tradycji – rozprasza mrok niewiedzy i prowadzi do ostatecznego wyzwolenia. Jak pisze Joseph Campbell:
„mit jest tajemnym otwarciem poprzez które niewyczerpane energie kosmosu wlewają się w ludzkie kulturowe przejawy.”
[8].
Istoty Świetliste są jednym z najpotężniejszych takich „otwarć”.
„Istoty Świetliste, obecne w mitach i wierzeniach wielu kultur, przypominają nam, że światło jest wspólnym językiem duchowości. W jego blasku kryje się czystość i wielowymiarowość (💠Echo Kryształowe), mądrość i objawienie dawnych tradycji (🟡Echo Złote) oraz podróż przez granice światów ku nieznanym przestrzeniom (🔷Echo Turkusowe). Ich obecność jest jak most – łączący przeszłość z przyszłością, ziemię z niebem, człowieka z tym, co przekracza jego granice. A gdy słuchamy ich szeptów, odkrywamy, że światło nie tylko prowadzi, lecz także przemienia.”
📚Przypisy:
- [1] M. Eliade, Traktat o historii religii, Warszawa 1966, s. 28.
[2]Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (Biblia Tysiąclecia), Poznań 2003.
[3]Bhagawadgita. Pieśń Pana, tłum. M. Kudelska, Kraków 2014, rozdz. 11, w. 12.
[4]R. Gethin, The Foundations of Buddhism, Oxford 1998, s. 119-120.
[5]Ibn al-Arabi, The Meccan Revelations, red. M. Chodkiewicz, Nowy Jork 2002, t. 1, s. 56.
[6]M. Eliade, Szamanizm i archaiczne techniki ekstazy, Warszawa 1994, s. 95-110.
[7]J. Vallée, Wymiary. Miejsca. Cywilizacje, Warszawa 1996, s. 145.
[8]J. Campbell, Bohater o tysiącu twarzy, Warszawa 1997, s. 13.
Bibliografia:
- 1. Campbell, J. (1997). Bohater o tysiącu twarzy. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
2. Eliade, M. (1966). Traktat o historii religii. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
3. Eliade, M. (1994). Szamanizm i archaiczne techniki ekstazy. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
4. Gethin, R. (1998). The Foundations of Buddhism. Oxford: Oxford University Press.
5. Ibn al-Arabi. (2002). The Meccan Revelations (t. 1). Nowy Jork: Pir Press.
6. Kudelska, M. (tł.). (2014). Bhagawadgita. Pieśń Pana. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
7. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (Biblia Tysiąclecia). (2003). Poznań: Wydawnictwo Pallottinum.
8. Vallée, J. (1996). Wymiary. Miejsca. Cywilizacje. Warszawa: Wydawnictwo Amber.
Wierzenia w Istoty Świetliste są obecne w wielu kulturach na całym świecie, nie tylko w tradycji chrześcijańskiej. Istoty te często przybierają różne formy i nazwy, ale ich wspólną cechą jest to, że są postrzegane jako byty duchowe pełne światła i miłości, które pomagają ludziom w ich duchowym rozwoju. Wierzenia w Istoty Świetliste pojawiają się w wielu kulturach i tradycjach na całym świecie, wykraczając daleko poza chrześcijaństwo. Są one uniwersalnym archetypem, który odzwierciedla ludzką tęsknotę za łącznością z czymś wyższym, pełnym dobroci i oświecenia. W różnych systemach wierzeń przybierają odmienne formy, nazwy i role, ale ich istota – emanacja światła, miłości czy mądrości – pozostaje zadziwiająco spójna.
Na przykład w chrześcijaństwie mamy anioły, takie jak Archanioł Michał czy Gabriel, które są posłańcami Bożymi i strażnikami ludzkości, często opisywanymi jako istoty promieniujące światłem.
W hinduizmie spotykamy dewów – boskie istoty związane z naturą i kosmosem, które również symbolizują wyższe stany świadomości i harmonię. W buddyzmie pojawiają się bodhisattwowie, jak Awalokiteśwara, którzy emanują współczuciem i prowadzą ludzi ku oświeceniu.
W tradycjach szamańskich czy animistycznych możemy znaleźć duchy przodków lub istoty natury, które pełnią podobną rolę opiekunów i przewodników.
Co ciekawe, motyw światła jako symbolu transcendencji i duchowej czystości jest niemal powszechny. Może to sugerować, że takie wierzenia wynikają z głęboko zakorzenionej ludzkiej intuicji lub doświadczeń mistycznych, które przekraczają granice kulturowe. Współcześnie niektórzy badacze, jak i osoby zainteresowane duchowością, łączą te istoty także z fenomenami pozaziemskimi czy międzywymiarowymi, co dodaje kolejną warstwę interpretacji.
– W buddyzmie istnieją różne rodzaje istot duchowych, takie jak dewowie czy bodhisattwowie, którzy pomagają ludziom na ścieżce do oświecenia.
Dewowie (sanskr. deva) to istoty niebiańskie, często tłumaczone jako „bogowie” lub „bóstwa”, choć w buddyzmie nie są one wszechmocne ani wieczne, jak w niektórych religiach teistycznych. Żyją w wyższych światach (np. w sześciu sferach samsary, w tym w niebiosach), ciesząc się długim życiem pełnym przyjemności dzięki nagromadzonym dobrym uczynkom (karmie). Nie są jednak oświecone i nadal podlegają cyklowi narodzin i śmierci. W niektórych tradycjach buddyjskich, zwłaszcza w buddyzmie tybetańskim czy therawadzie, dewowie mogą być postrzegani jako istoty wspierające ludzi – np. poprzez ochronę Dharmy lub inspirację do praktyki – ale ich rola jest ograniczona, bo sami nie osiągnęli wyzwolenia.Bodhisattwowie z kolei to istoty, które świadomie dążą do oświecenia nie tylko dla siebie, ale także po to, by pomóc innym wyzwolić się z cierpienia. W buddyzmie mahajany bodhisattwa jest centralną postacią – to ktoś, kto złożył ślubowanie, by osiągnąć stan buddy dla dobra wszystkich czujących istot. Przykłady takich postaci to Awalokiteśwara (uosobienie współczucia) czy Mandziuśri (mądrość). W odróżnieniu od dewów, bodhisattwowie są głęboko zaangażowani w pomoc ludziom i często są obiektem modlitw czy medytacji.W buddyzmie istnieją też inne istoty, jak pretowie (duchy cierpiące z powodu niezaspokojonych pragnień), asury (zazdrosne, wojownicze istoty) czy nagi (półmityczne węże o duchowej mocy). Każda z nich ma swoje miejsce w kosmologii i może symbolizować różne aspekty ludzkiej egzystencji lub przeszkody na drodze do oświecenia.
– W hinduizmie istnieje wiele bóstw i istot duchowych, które mogą być postrzegane jako Istoty Świetliste, takie jak dewowie i awatary bogów.
Dewowie (lub dewy, od sanskryckiego „deva”, czyli „świetlisty” lub „boski”) to istoty niebiańskie, które odgrywają ważną rolę w kosmologii hinduskiej. Są one zazwyczaj przedstawiane jako istoty pełne blasku, związane z wyższymi sferami egzystencji i harmonią wszechświata. Przykładem mogą być takie postacie jak Indra (król dewów), Agni (bóg ognia) czy Surya (bóg słońca).Z kolei awatary, czyli wcielenia bogów, to szczególne manifestacje boskości na Ziemi, najczęściej związane z Wisznu, jednym z głównych bóstw hinduistycznej trójcy (Trimurti). Najbardziej znanymi awatarami Wisznu są Rama (bohater eposu Ramajana) i Kryszna (centralna postać Mahabharaty i Bhagawadgity). Te wcielenia są postrzegane jako istoty pełne światła i mądrości, które zstępują na świat, by przywrócić dharmę (kosmiczny porządek) i wspierać ludzkość.W hinduizmie świat duchowy jest wielowarstwowy, a Istoty Świetliste, takie jak dewowie czy awatary, symbolizują różne aspekty boskości – od siły i ochrony po miłość i transcendencję. Często ich blask jest nie tylko fizyczny, ale też metaforyczny, odnoszący się do oświecenia i duchowej prawdy.
– W sufizmie, mistycznej odmianie islamu, mówi się o istotach duchowych znanych jako malakut, które są pośrednikami między światem fizycznym a duchowym.
W szamanizmie powszechnie uważa się, że każdy szaman ma swoich osobistych duchowych opiekunów, którzy pojawiają się w trakcie inicjacji lub w wyniku głębokich wizji, często wywołanych transem, bębnieniem, tańcem czy użyciem roślin psychoaktywnych (np. ayahuaski w Amazonii). Mogą to być duchy przodków, zwierzęta mocy, istoty natury (np. duchy rzek, gór czy lasów) albo bardziej abstrakcyjne byty, takie jak świetliste postacie czy nauczyciele z zaświatów. Na przykład w tradycjach syberyjskich szamani często nawiązują relacje z duchami nieba lub ziemi, które prowadzą ich przez różne poziomy kosmosu – świat dolny, środkowy i górny.Zwierzęta mocy, charakterystyczne zwłaszcza dla szamanizmu rdzennych ludów Ameryki Północnej, są szczególnie fascynującym przykładem. Szaman może otrzymać w wizji wilka, orła czy niedźwiedzia, które symbolizują określone cechy (np. siłę, mądrość, intuicję) i wspierają go w leczeniu lub ochronie wspólnoty. Te duchy nie tylko prowadzą, ale też przekazują szamanowi wiedzę, np. o ziołach czy przyczynach chorób, które w szamanizmie często są postrzegane jako wynik nierównowagi duchowej.W tradycjach południowoamerykańskich, takich jak u ludów Shipibo-Conibo, szamani spotykają w wizjach istoty świetliste związane z roślinami, zwłaszcza z ayahuaską, która jest uznawana za nauczycielkę. Te duchy mogą przybierać formę geometrycznych wzorów, świetlistych postaci czy nawet personifikacji samej rośliny, oferując uzdrowienie i wgląd.Co ważne, relacja z duchowymi przewodnikami w szamanizmie jest dwustronna – szaman musi ich szanować, składać ofiary i dbać o harmonię z nimi, bo to od ich wsparcia zależy skuteczność jego działań. W wielu kulturach wierzy się, że bez tych opiekunów szaman byłby bezradny wobec sił chaosu czy chorób.
W każdej z tych tradycji, Istoty Świetliste pełnią rolę przewodników i opiekunów, którzy wspierają ludzi w ich duchowym rozwoju i codziennym życiu, choć sposób, w jaki są postrzegane i czczonych, może się różnić w zależności od kultury i tradycji. Istoty te są często utożsamiane z pozytywnymi wartościami takimi jak miłość, współczucie, mądrość i ochrona.
Z marzeń i snów 