„Bursztyn, zamknięty w sobie świat sprzed wieków, przechowuje głosy dawnych pokoleń – tak samo jak Pismo Święte, które niesie echo królów, proroków i kapłanów. W ich historiach zapisane jest dziedzictwo, które nie przemija: opowieści o odwadze i słabości, o wierze i zwątpieniu, o posłuszeństwie i buncie. Każda z tych postaci staje się świadkiem przeszłości, ale także nauczycielem teraźniejszości, bo ich losy ukazują, jak głęboko splecione są ludzkie wybory z boskim przeznaczeniem.
🧬Bursztynowe Echo przypomina, że pamięć o przodkach nie jest tylko wspomnieniem – jest żywym głosem, który prowadzi nas przez czas. Władcy Izraela i Judy, prorocy Starego i Nowego Testamentu, kapłani i sędziowie – wszyscy oni tworzą mozaikę duchowego dziedzictwa, w której odbija się historia całego narodu. To dziedzictwo nie jest martwe, lecz pulsuje wciąż w naszej kulturze, w wierzeniach i w pytaniach, które stawiamy o sens życia.
Ten wpis jest więc podróżą w głąb pamięci – ku źródłom, które nie gasną, lecz rozświetlają drogę kolejnym pokoleniom. W bursztynowym blasku odnajdujemy nie tylko przeszłość, ale i własne miejsce w wielkiej opowieści, która trwa.”
Galeria Władz i Głosów Boga: Kluczowe Postacie Świata Biblijnego
Biblia, będąca fundamentem judaizmu i chrześcijaństwa, jest nie tylko świętą księgą, ale także niezwykłym zapisem historii i ludzkich losów. Jej karty wypełniają setki postaci, których wybory, wiara i posłuszeństwo (lub jego brak) kształtowały dzieje Narodu Wybranego. Poniższy artykuł przedstawia syntezę tych, którzy stali na czele państw, przemawiali w imieniu Boga i przewodzili w sferze ducha.
👑 Władcy: Pomazańcy i Tyrani
Po śmierci króla Salomona zjednoczone królestwo izraelskie rozpadło się na dwie części: północne Królestwo Izraela z 19 królami i południowe Królestwo Judy z 20 władcami. Podział ten miał wymiar nie tylko polityczny, ale i religijny, co często prowadziło do konfliktów. Wśród władców Judy wyróżnia się jedyna kobieta sprawująca samodzielne rządy – Atałia, której panowanie zostało opisane w 2 Księdze Królewskiej:
„Atalia zaś, matka Ochozjasza, widząc, że syn jej umarł, zabrała się do wytępienia całego potomstwa królewskiego.”
(2 Krl 11,1)
[^1].
Biblijna narracja często splata się z dziejami wielkich imperiów. Pojawiają się faraonowie egipscy, groźni królowie asyryjscy jak Sennacheryb, który oblegał Jerozolimę, oraz babilońscy zdobywcy, z Nabuchodonozorem na czele, który zburzył Świątynię Jerozolimską. Po nich przyszli królowie perscy, z Cyrusem Wielkim jako wyzwolicielem, który zezwolił Żydom na powrót z niewoli. Jego dekret został z uznaniem odnotowany w Piśmie:
„Tak mówi Cyrus, król perski:
Wszystkie królestwa ziemi dał mi Pan, Bóg niebios. On też rozkazał mi zbudować Mu dom w Jerozolimie
(Ezd 1,2)
[^2].
W Nowym Testamencie tło władzy stanowią cesarze rzymscy, tacy jak August i Tyberiusz, w czasach których narodził się i działał Jezus Chrystus.
📜 Prorocy: Boży Posłańcy
Prorocy byli sumieniem Izraela, ludźmi powołanymi przez Boga, aby głosić Jego słowo, napominać lud i władców oraz zapowiadać przyszłość. Dzieli się ich na proroków piszących (których księgi weszły w skład kanonu) i niepiszących.
Do grona 16 proroków piszących należą tak znaczące postacie jak Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel, Daniel oraz 12 proroków mniejszych, wśród nich Ozeasz, Amos czy Jonasz. Wśród proroków niepiszących znajdują się najważniejsze postaci wczesnej historii Izraela: Mojżesz – prawodawca, Samuel – namaszczający królów, Eliasz i Elizeusz – cudotwórcy. Łącznie na kartach Biblii można naliczyć około 70 osób określanych mianem proroka.
Nowy Testament kontynuuje tę tradycję. Najwyraźniejszym głosem jest Jan Chrzciciel, który „w duchu i mocy Eliasza” przygotowywał drogę dla Mesjasza. Dziejów Apostolskich wspominają też o proroku Agabusie oraz prorokiniach, takich jak Anna[^3].
✝️ Kapłani: Strażnicy Kultu
Instytucja kapłańska była kluczowa dla religijnego życia Izraela. Pierwszym arcykapłanem był Aaron, brat Mojżesza, którego boskie wybranie potwierdził cud z laską:
„I oto laska Aarona, z pokolenia Lewiego, zakwitła: wydała pączki, rozwijała kwiaty i dojrzałe migdały wydała”
(Lb 17,23)
[^4]
Kapłani z rodu Aarona pełnili rolę duchowych przewodników, ofiarowali składanki i byli pośrednikami w przywracaniu relacji między Bogiem a ludem.
🌟 Inne Kluczowe Postacie
Oprócz władców i proroków, Biblia przedstawia wiele innych postaci, które odcisnęły niezatarte piętno na historii zbawienia.
- ABRAHAM: Uznawany za „ojca wiernych” (Rz 4,11)[^5]. Jego akt wiary i zawarte z Bogiem przymierze są fundamentem dla judaizmu, chrześcijaństwa i islamu.
· DEBORA: Wyjątkowa postać łącząca w sobie rolę prorokini i sędzi. Jej przywództwo i pieśń zwycięstwa po pokonaniu wojsk kananejskich (Sdz 4-5) czynią ją jedną z najważniejszych i najbardziej inspirujących kobiet w Biblii.
·GEDEON: Sędzia izraelski, który z Bożą pomocą i zaskakującą strategią poprowadził mały oddział do zwycięstwa nad potężną armią Madianitów, dając przykład, że siła Izraela leży w zaufaniu do Boga.
· SAUL: Tragiczna postać pierwszego króla Izraela. Mimo namaszczenia przez Boga, jego panowanie zakończyło się utratą łaski z powodu nieposłuszeństwa, co stanowi biblijny archetyp władcy, który zawiódł z powodu własnej pychy i lęku.
🧬Bursztynowe Echo jest strażnikiem pamięci – przechowuje głosy dawnych pokoleń i splata je z teraźniejszością. W jego świetle przeszłość nie jest martwa, lecz żywa, pulsująca w naszych wyborach i pytaniach.
To Echo przypomina, że dziedzictwo nie jest ciężarem, lecz drogowskazem – prowadzi nas przez czas, ucząc odwagi, posłuszeństwa i mądrości. Każda opowieść, każdy ślad przodków staje się nicią w wielkiej tkaninie, którą tworzymy razem z nimi.
„Strażniczka bursztynu wie, że pamięć nie kończy się w przeszłości – rozświetla przyszłość.”
📚Przypisy:
[^1]: Biblia Tysiąclecia, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 2003, 2 Krl 11,1.
[^2]:Tamże, Ezd 1,2.
[^3]:Tamże, Łk 2,36.
[^4]:Tamże, Lb 17,23.
[^5]:Tamże, Rz 4,11.
Bibliografia:
1. Biblia Tysiąclecia, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 2003.
2. Słownik Postaci Biblijnych, Alfa, Warszawa 1995.
3. J. Bright, Historia Izraela, PAX, Warszawa 1994.
4. K. D. Alexander, Zwięzły słownik teologii biblijnej, Vocatio, Warszawa 2012.
Biblia wymienia bardzo wielu królów i władców, a dokładna liczba zależy od tego, jak szeroko chcemy zdefiniować termin „władca” oraz które księgi bierzemy pod uwagę. Poniżej podsumowanie:
Królowie Izraela i Judy
– Królestwo Izraela: Po podziale państwa Salomona na Izrael i Judę, Izrael miał 19 królów.
– Królestwo Judy: Judy miało 20 władców (w tym jedną królową, Atalię).
Biblia wymienia także wielu królów i władców innych państw, takich jak:
– Faraonowie Egipscy (np. faraon z czasów Mojżesza),
– Królowie Babilońscy (np. Nabuchodonozor),
– Królowie Perscy (np. Cyrus Wielki),
– Królowie Asyryjscy (np. Sennacheryb),
– Królowie Filistyńscy, Moabscy, Edomscy i wielu innych.
Cesarze Rzymscy
W Nowym Testamencie pojawiają się odniesienia do cesarzy rzymskich, takich jak:
– Cezar August,
– Tyberiusz.
Ogólnie rzecz biorąc, liczba królów i władców wymienionych w Biblii wynosi kilkadziesiąt, a nawet ponad sto postaci, jeśli uwzględnimy wszystkich władców wymienionych zarówno w Starym, jak i Nowym Testamencie.
Biblia wymienia wielu proroków, zarówno w Starym, jak i w Nowym Testamencie. Liczba proroków może się różnić w zależności od tego, czy liczymy tylko główne postacie prorockie, czy również te mniej znane. Oto główne kategorie proroków wymienionych w Biblii:
Prorocy w Starym Testamencie
– Prorocy piszący: Prorocy, którzy mają własne księgi w Biblii, to 16 osób:
– Prorocy więksi (4 księgi): Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel, Daniel.
– Prorocy mniejsi (12 ksiąg): Ozeasz, Joel, Amos, Abdiasz, Jonasz, Micheasz, Nahum, Habakuk, Sofoniasz, Aggeusz, Zachariasz, Malachiasz.
– Prorocy niepiszący: To prorocy, którzy nie zostawili po sobie własnych ksiąg, ale są wymienieni w innych częściach Biblii. Należą do nich m.in.:
– Mojżesz (uważany za proroka w tradycji biblijnej),
– Eliasz,
– Elizeusz,
– Samuel,
– Natan,
– Gad.
W Nowym Testamencie prorocy nie są tak licznie wymienieni jak w Starym Testamencie, ale niektóre postacie pełnią rolę proroków:
– Jan Chrzciciel,
– Agabus,
– Prorokinie, takie jak Anna (Łk 2,36) i córki Filipa Ewangelisty (Dz 21,9).
W czasie, gdy król Moabu, Balak, rządził w Moabie, Mojżesz był przywódcą Izraelitów, a jego brat Aaron towarzyszył mu w tej misji. Aaron pełnił rolę głosiciela Mojżesza i był pierwszym arcykapłanem. Razem prowadzili lud Izraela przez pustynię po wyjściu z Egiptu, a ich współpraca była kluczowa w wielu wydarzeniach, takich jak objawienie na górze Synaj i walka z Amalekitami. Aaron wspierał Mojżesza w jego zadaniach i był ważnym liderem wśród Izraelitów.
Balaam, znany również jako Bileam, to postać biblijna z Księgi Liczb, syn Beora. Był nieizraelickim prorokiem z Mezopotamii, który został poproszony przez króla Moabu, Balaka, o przekleństwo Izraelitów. Zamiast tego, po interwencji Boga, błogosławił ich trzykrotnie. Balaam próbował później skusić Izraelitów do kultu Baala i został zabity podczas ataku na Midianitów. Jego przepowiednie były także związane z Mesjaszem, co miało znaczenie w kontekście narodzin Jezusa.
Aaron był synem Lewiego i starszym bratem Mojżesza. Współpracował z Mojżeszem podczas wyjścia Izraelitów z Egiptu i podczas drogi przez pustynię. Jego laska, znana jako laska Aarona, stała się symbolem jego kapłaństwa. Według Biblii, laska ta cudownie zakwitła i wydała migdały, co było potwierdzeniem wyboru Aarona na arcykapłana przez Boga. To wydarzenie miało miejsce w Księdze Liczb, rozdział 17.
Abraham jest jedną z kluczowych postaci Starego Testamentu. Był protoplastą i patriarchą narodu izraelskiego i żył około 2000-1600 lat p.n.e. Razem ze swoją żoną Sarą, bratankiem Lotem i plemieniem przeszedł z Ur Chaldejczyków do ziemi Kanaan, gdzie osiadł. Jest znany jako „ojciec wiernych” i jego historia jest pełna ważnych wydarzeń, takich jak ofiara Izaaka, przymierze z Bogiem oraz spotkanie z trzema aniołami.
Jego historia ofiary Izaaka, gdzie Bóg sprawdzał jego wiarę, jest jednym z najbardziej znanych wydarzeń z jego życia. Abraham miał zabić swojego syna Izaaka na ofiarę, jednak w ostatniej chwili Bóg powstrzymał go i zastąpił ofiarę baranem.
Przymierze z Bogiem, które Abraham zawarł, obiecywało mu liczne potomstwo i ziemię Kanaan w zamian za posłuszeństwo i trzymanie się nakazu obrzezania chłopców.
Historia trzech aniołów, którzy ukazali się Abrahamowi, również jest ważna. Abraham przyjął ich gościnnie w swoim namiocie, a w czasie posiłku jeden z nich przepowiedział mu narodziny syna, mimo podeszłego wieku jego żony Sary.
Abraham jest uważany za symbolicznego przodka i duchowego lidera Izraelitów oraz patriarchę, którego wiara i posłuszeństwo były podstawą przymierza między Bogiem a ludem izraelskim. Jego historia jest również ważna dla chrześcijan i muzułmanów, którzy także czczą Abrahama jako jednego z ważnych proroków.
Debora, postać biblijna z Księgi Sędziów, jest jedną z najbardziej znaczących kobiet w historii Izraela. Była prorokinią, sędzią i poetką, a jej imię pochodzi od hebrajskiego słowa „דְּבוֹרָה” (Dəḇōrā), co oznacza „pszczoła” – podobnie jak greckie „Melissa”.
Jako sędzia, Debora pełniła rolę przywódcy i duchowego doradcy dla Izraelitów w czasach, gdy nie mieli króla. Siedziała pod palmą, która później została nazwana jej imieniem, rozstrzygając spory i wydając wyroki zgodnie z prawem Bożym. Jej historia jest szczególnie znacząca, ponieważ była kobietą powołaną na stanowisko proroka i sędziego w czasach, gdy te role zazwyczaj były zarezerwowane dla mężczyzn.
Pieśń Debory, zawarta w Księdze Sędziów 5, 2–31, jest uważana za jedną z najstarszych części Biblii i prawdopodobnie została napisana około 1125 roku p.n.e. Jest to triumfalny hymn, który wysławia zwycięstwo Izraelitów nad Kananejczykami, dowodzonymi przez Siserę, dowódcę armii króla Jabina z Kanaanu. Debora wraz z Barakiem, izraelskim dowódcą wojskowym, prowadziła Izraelitów do zwycięstwa, które przyniosło pokój i wolność od ucisku.
Historia opisana w Pieśni Debory ma miejsce po wyjściu Izraelitów z Egiptu i przed ustanowieniem monarchii, w okresie, który Biblia określa jako czas sędziów. W tym czasie Izraelici byli zorganizowani w luźną konfederację plemion i nie mieli scentralizowanego rządu. Sędziowie, tacy jak Debora, pełnili rolę przywódców duchowych i wojskowych, którzy mieli za zadanie prowadzić lud w czasach kryzysu.
Pieśń opowiada o bitwie między Izraelitami a koalicją kananejskich królów pod wodzą Jabina, króla Chazor. Dowódcą kananejskim był Sisera. Debora, prorokini i sędzia, wzywa Baraka z plemienia Naftalego, aby zgromadził 10 000 mężczyzn i stawił czoła Siserze w bitwie na górze Tabor. Barak zgadza się, ale tylko pod warunkiem, że Debora pójdzie z nim. Debora przystaje na to, ale oświadcza, że chwała zwycięstwa nie będzie należała do Baraka – Sisera zostanie wydany w ręce kobiety.
Bitwa rozegrała się nad wodami Megiddo, gdzie Izraelici odnieśli decydujące zwycięstwo. Sisera uciekał pieszo i schronił się w namiocie Jael (lub Ja’el), która go zabiła, wbijając kołek namiotowy w jego skroń, gdy ten spał. Pieśń Debory jest przykładem starożytnej poezji hebrajskiej, która zachowała się do naszych czasów, będąc świadectwem wiary, kultury i historii starożytnego Izraela.
GEDEON, jeden z sędziów izraelskich
Opowieści biblijne o królach, którzy nie postępowali zawsze sprawiedliwie ani moralnie, są częścią bogatej narracji Starego Testamentu, która odzwierciedla złożoność ludzkiej natury i konsekwencji:
Pierwszym władcą Izraela był król Saul, który został wybrany przez Boga Panowanie Saula rozpoczęło się około 1042 p.n.e. i trwało do około 1010 lub 1011 p.n.e. Jest to okres, który obejmuje głównie jego czas jako pierwszego króla Izraela.
Nie ma dokładnych informacji na temat wieku Saula w momencie jego koronacji, ale przypuszcza się, że był już dorosły, być może miał około 30-40 lat. Jego wiek nie jest dokładnie datowany, ale był na tyle dojrzały, by objąć tron i prowadzić armię Izraela w bitwy.Saul został wybrany na króla Izraela poprzez proroka Samuela, który otrzymał od Boga polecenie wyboru. Podczas poszukiwań zgubionych osłów swego ojca, Saul spotkał Samuela, który oznajmił mu, że zostanie królem Izraela. Następnie Samuel namaścił go na króla, co stanowiło symboliczny akt wyboru przez Boga.Na początku swojego panowania cieszył się poparciem ludu i odnosił sukcesy militarne, zwłaszcza w walce z Filistynami. Jednak jego panowanie stało się problematyczne z powodu nieposłuszeństwa wobec Boga i nieudolności w wykonaniu jego poleceń, co doprowadziło do utraty Bożego błogosławieństwa: Bóg nakazał Saulowi, aby całkowicie zniszczył Amalekitów i ich dobytek, nie pozostawiając niczego przy życiu. Jednak Saul oszczędził życie króla Amalekitów, Agaga, oraz najlepsze z łupów, które miały być całkowicie zniszczone. To działanie było bezpośrednim nieposłuszeństwem wobec wyraźnych instrukcji Boga i zostało potraktowane jako grzech równie poważny jak czary i bałwochwalstwo.
Biblia opisuje, że to nieposłuszeństwo było przyczyną odrzucenia Saula przez Boga jako króla Izraela. Prorok Samuel skonfrontował Saula z jego nieposłuszeństwem, mówiąc mu, że Bóg odrzucił go jako króla i że królestwo zostanie odebrane od niego i dane innemu, który jest lepszy od niego. To wydarzenie było kluczowym momentem w panowaniu Saula i zapoczątkowało serię wydarzeń, które ostatecznie doprowadziły do jego upadku i śmierci w bitwie z Filistynami na górze Gilboa.
Po królu Saulu na tronie Izraela zasiadł Dawid. Dawid został wybrany przez Boga, aby zastąpić Saula po jego śmierci. Jako młody pasterz, Dawid pokonał olbrzyma Goliata, co przyczyniło się do jego sławy i uznania wśród ludu. Po śmierci Saula, Dawid został królem i rozpoczął swoje długie i znaczące panowanie.
Dawid panował jako król Izraela przez około 40 lat, od około 1010 p.n.e. do około 970 p.n.e. Jego panowanie charakteryzowało się sukcesami militarymi, politycznymi i religijnymi, a on sam jest często uważany za jednego z największych władców w historii Izraela. Król Izraela, miał kilka żon i konkubin. Wśród jego żon wymienione są: Michal, Abigail, Maacha, Haggit, Abital, Eglah i najbardziej znana Batszeba. Absalom był trzecim synem króla Dawida a matką jego byla Maacha, córka króla Talmaia z Geszuru. Jego życie zaczęło się od mrocznego wydarzenia, kiedy to zabił swojego przyrodniego brata, Amnona, w zemście za zgwałcenie ich siostry, Tamary.
Po tym wydarzeniu Absalom musiał uciekać z domu ojca, a gdy po latach wrócił, pomimo pojednania z Dawidem, zorganizował przeciw niemu spisek i bunt. W czasie ucieczki, gdy uciekał na mule, jego długie włosy zaplątały się w gałęzi dębu, a Joab, dowódca armii Dawida, przebił go włócznią, zabijając go.
Śmierć Absaloma była ogromnym ciosem dla Dawida, który wyraził swoją żałobę słowami: „Absalomie, Absalomie! Synu mój! Obym ja był umarł zamiast ciebie!” To wyrażenie stało się symbolem głębokiej miłości i żałoby ojcowskiej. Cała historia Absaloma pokazuje, jak zawiłe mogą być losy władzy, miłości i zdrady w królestwie Izraela.Wydarzenia związane z Absalomem miały miejsce przed poznaniem Baszteby. Baszteba, znana również jako Bath-Szeba, pojawiła się później w życiu króla Dawida Kiedyś, gdy Dawid był już królem, zobaczył Batszebę, żonę jednego ze swoich żołnierzy, Ujasza, kąpiącą się na dachu swojego domu. Dawid zakochał się w niej i zdecydował się na związek z nią, pomimo jej małżeństwa. Ujasz był jednym z najbliższych współpracowników Dawida, co czyni tę historię jeszcze bardziej skomplikowaną.Dawid, aby ukryć swoje uczucia, polecił, aby Ujasz został wysłany na front walki, gdzie zginął. Następnie Dawid poślubił Batszebę. Jednak Bóg posłał proroka Natana, który skonfrontował Dawida z jego grzechem. Dawid uświadomił sobie swoją winę i pokutował przed Bogiem. Skutki tego grzechu były tragiczne dla Dawida i Batszeby, włączając w to śmierć ich pierwszego syna. Jednak Batszeba później urodziła Salomona, który został królem po Dawidzie. Ta historia jest przykładem na to, jak nawet największy król mógł popełnić grzechy i jak Bóg wybaczał i działał w ich życiu.
Dawid był znany nie tylko jako waleczny wódz i mędrzec, ale także jako utalentowany muzyk i poeta. Jego talent muzyczny widoczny jest w Psalmach, z których wiele przypisuje się jemu jako autorowi. Był również człowiekiem wiary i wrażliwości religijnej, co widać w jego licznych modlitwach i w relacji z Bogiem. Jego życie było pełne zarówno triumfów, jak i tragedii, ale pozostawił trwałe dziedzictwo jako mężny król i człowiek wiary. Po Dawidzie na tronie Izraela zasiadł jego syn Salomon. Salomon był drugim synem Dawida i Baszteby, i został wybrany na króla po śmierci swojego ojca. Jego panowanie było znane ze znacznego rozwoju gospodarczego, budowy Świątyni w Jerozolimie oraz jego mądrości, którą ukazuje biblijna opowieść o jego sądach.
Król Salomon: Salomon, syn króla Dawida, uważany za jednego z najmądrzejszych władcy w historii Izraela. Jednak jego rządy były również kontrowersyjne ze względu na liczne małżeństwa z nieizraelskimi kobietami i wprowadzenie kultu obcych bogów, co doprowadziło do podziału królestwa po jego śmierci.
Salomon miał imponującą liczbę żon i nałożnic. Według biblijnych zapisów, konkretnie w 1 Księdze Królewskiej 11:3, Salomon miał 700 żon i 300 nałożnic. Te małżeństwa często miały charakter polityczny, służąc do umacniania sojuszy z sąsiednimi narodami. Według Biblii, Salomon miał wiele żon i nałożnic, które pochodziły z różnych regionów i narodów. Oto kilka krajów, z których mogły pochodzić niektóre z jego żon:
EGIPT:-Salomon poślubił córkę faraona, co było częścią politycznego sojuszu między Izraelem a Egiptem.
MOAB: Jedną z żon Salomona byłam Małmonitka (lub Ammonitka), co sugeruje, że mogła pochodzić z terytoriów Moabu lub Amonu.
EDOM: Biblia wspomina również, że Salomon poślubił kobietę z Edomu, co wskazuje na możliwość pochodzenia jednej z jego żon z Edomu.
SYRIA: Niektóre z żon Salomona mogły pochodzić z obszarów dzisiejszej Syrii, która graniczyła z Izraelem i była często miejscem kontaktów kulturowych i handlowych.
FENICJA (TYR I SYDON): Biblia wspomina o relacjach handlowych i dyplomatycznych Salomona z królem Hiramem z Tyru. Niektóre z żon Salomona mogły pochodzić z królestw fenickich.
Oprócz wymienionych wyżej, niektóre z żon Salomona mogły pochodzić z innych narodów, z którymi Izrael miał kontakty handlowe lub dyplomatyczne.
Salomon poślubił kobiety z różnych kultur i narodów, co miało na celu umocnienie sojuszy politycznych i handlowych, jak również może być interpretowane jako wyraz jego bogactwa i władzy. Jednakże, tak jak w przypadku wielu postaci biblijnych, szczegóły te mogą być interpretowane różnie przez różne tradycje i źródła historyczne.
Co do liczby potomstwa Salomona, Biblia nie podaje szczegółowych informacji na ten temat. Wspomina się jedynie kilku jego potomków. Najbardziej znanym z nich jest Roboam, który odziedziczył tron po Salomonie. Brak szczegółowych danych na temat całkowitej liczby dzieci Salomona sprawia, że jest to kwestia niejasna i nie do końca udokumentowana.Po tych wydarzeniach, władzę nad Judą przejęli namiestnicy lub satrapowie babilońscy, co oznaczało, że nie była już ona niezależnym królestwem, lecz prowincją w imperium babilońskim. To był czas wielkich przemian dla społeczności żydowskiej, zarówno politycznie, jak i kulturowo. Niewola babilońska miała głęboki wpływ na rozwój judaizmu i tożsamość żydowską.
Salomon rządził Izraelem przez 40 lat. Jego panowanie rozpoczęło się około 970 roku p.n.e. i trwało do około 930 roku p.n.e. Ten okres jest często uznawany za czas największej świetności starożytnego Izraela, zarówno pod względem politycznym, jak i kulturalnym.
Salomonowe małżeństwa i związaną z nimi politykę można więc uznać za zarówno imponującą, jak i kontrowersyjną, przyczyniającą się do jego skomplikowanego dziedzictwa historycznego.
Salomon, syn króla Dawida, uważany jest za jednego z najmądrzejszych władców w historii Izraela, szczególnie ze względu na swoją zdolność do rozwiązywania sporów oraz budowę pierwszej Świątyni w Jerozolimie, która stała się centralnym miejscem kultu religijnego. Jednak jego rządy miały również ciemne strony. Salomon zawarł liczne małżeństwa z kobietami z innych narodów, co było sprzeczne z prawami religijnymi Izraela. Te małżeństwa nie tylko symbolizowały polityczne sojusze, ale również przyczyniły się do wprowadzenia kultu obcych bogów na teren Izraela.
Pod wpływem swoich żon Salomon zaczął czcić bóstwa takie jak Asztarte, Milkom czy Kemosz, co było surowo zabronione przez prawo mojżeszowe. Ta praktyka spotkała się z potępieniem zarówno ze strony proroków, jak i wielu Izraelitów. W konsekwencji tych działań, po śmierci Salomona królestwo zostało podzielone na dwie części: północne Królestwo Izraela i południowe Królestwo Judy. Podział ten osłabił polityczną i militarną potęgę narodu, prowadząc do licznych konfliktów i wojen domowych w późniejszych latach.Salomon zbudował Świątynię w Jerozolimie, znaną jako Pierwsza Świątynia, aby stworzyć centralne miejsce kultu dla całego Izraela, zgodnie z wolą swojego ojca, króla Dawida, oraz na polecenie Boga. Świątynia miała służyć jako dom dla Arki Przymierza, symbolizującej przymierze między Bogiem a narodem Izraela, i miejsce, gdzie Izraelici mogliby składać ofiary i oddawać cześć Bogu zgodnie z prawami mojżeszowymi.
Po królu Achabie panował jego syn Ochozjasz. Oto chronologia wydarzeń:
1. Achab był królem Izraela i panował w latach około 874-853 p.n.e.
2. Po śmierci Achaba, tron objął jego syn Ochozjasz, który rządził krótko, bo tylko około 2 lat (853-852 p.n.e.).
3. Po Ochozjaszu władzę przejął jego brat Jehoram (znany też jako Joram), który panował w latach około 852-841 p.n.e.
To właśnie za panowania Jehorama prorok Elizeusz rozpoczął swoją działalność, kontynuując misję swojego mistrza Eliasza. Eliasz był aktywny głównie za czasów króla Achaba, a Elizeusz przejął jego rolę w okresie rządów Jehorama[1][3].
Warto zauważyć, że ta linia sukcesji – Achab, Ochozjasz, Jehoram – dotyczy północnego królestwa Izraela, a nie południowego królestwa Judy, gdzie później panował król Manasses.
Wygląd Świątyni Salomona:
1. Lokalizacja i struktura:
– Świątynia była zbudowana na górze Moria w Jerozolimie.
– Budowla miała trzy główne części: Przedsionek (Ulam), Święte Miejsce (Hekal), i Najświętsze Miejsce (Debir).
2. Przedsionek (Ulam):
– Było to wejście do świątyni, które prowadziło do Świętego Miejsca.
– Miało szerokość 20 łokci (około 9 metrów) i głębokość 10 łokci (około 4,5 metra).
kto panował po królu Achab
Po królu Achabie panował jego syn Ochozjasz. Oto chronologia wydarzeń:
1. Achab był królem Izraela i panował w latach około 874-853 p.n.e.
2. Po śmierci Achaba, tron objął jego syn Ochozjasz, który rządził krótko, bo tylko około 2 lat (853-852 p.n.e.).
3. Po Ochozjaszu władzę przejął jego brat Jehoram (znany też jako Joram), który panował w latach około 852-841 p.n.e.
To właśnie za panowania Jehorama prorok Elizeusz rozpoczął swoją działalność, kontynuując misję swojego mistrza Eliasza. Eliasz był aktywny głównie za czasów króla Achaba, a Elizeusz przejął jego rolę w okresie rządów Jehorama[1][3].
Warto zauważyć, że ta linia sukcesji – Achab, Ochozjasz, Jehoram – dotyczy północnego królestwa Izraela, a nie południowego królestwa Judy, gdzie później panował król Manasses.
Święte Miejsce (Hekal):
– Było to główne pomieszczenie świątyni, gdzie znajdował się złoty ołtarz kadzielny, złoty stół na chleby pokładne, oraz złote świeczniki (menory).
– Miało długość 40 łokci (około 18 metrów) i szerokość 20 łokci (około 9 metrów).
Najświętsze Miejsce (Debir):
– Było to najważniejsze pomieszczenie w świątyni, gdzie przechowywano Arkę Przymierza.
– Miało kształt sześcianu o wymiarach 20 na 20 na 20 łokci (około 9 metrów na każdą stronę).
– Oddzielone było od Świętego Miejsca zasłoną (parochetem).
– Świątynia była bogato zdobiona złotem, drewnem cedrowym i oliwkowym, a także kamieniami ciosanymi.
– Ściany, podłogi i sufit były pokryte złotem, a liczne rzeźby przedstawiały cherubiny, palmy i kwiaty.
– Świątynia była otoczona dziedzińcami, na których znajdował się ołtarz całopalenia oraz zbiornik wody zwany „morzem miedzianym”.
Świątynia Salomona była nie tylko centralnym miejscem religijnym, ale także symbolem jedności i tożsamości narodowej Izraela. Jej budowa trwała siedem lat, a projekt i wykonanie były wyjątkowo staranne, z udziałem najlepszych rzemieślników z całego regionu. Dlatego też, choć Salomon pozostaje symbolem mądrości i osiągnięć architektonicznych, jego panowanie jest również przykładem tego, jak osobiste decyzje i odstępstwa od tradycji mogą mieć długotrwałe negatywne skutki dla narodu.
Salomon wyróżniał się wyjątkową mądrością, którą według biblijnej narracji otrzymał od Boga jako odpowiedź na swoją modlitwę. Główne aspekty mądrości Salomona obejmują:
– Najbardziej znanym przykładem jest historia dwóch kobiet, które przyszły do Salomona z dzieckiem, twierdząc, że każda z nich jest jego matką. Salomon zasugerował, aby przeciąć dziecko na pół i dać każdej kobiecie po jednej części. Prawdziwa matka natychmiast zaproponowała, żeby dziecko oddać drugiej kobiecie, byleby tylko nie było skrzywdzone. Dzięki tej decyzji Salomon odkrył, kto jest prawdziwą matką (1 Księga Królewska 3:16-28).
– Salomon zorganizował królestwo w sposób skuteczny i sprawny, dzieląc je na dwanaście okręgów administracyjnych, z każdym zarządzanym przez odpowiedzialnych urzędników. Zapewnił także pokój i stabilność poprzez zawieranie strategicznych sojuszy, często przez małżeństwa.
– Salomon umiejętnie zarządzał zasobami naturalnymi i handlowymi królestwa. Jego rządy przyniosły rozwój handlu, szczególnie z takimi krajami jak Fenicja, Egipt i Arabia. Zbudował flotę statków, które przewoziły cenne towary, co przyczyniło się do wzrostu bogactwa Izraela.
– Salomon zrealizował ambitne projekty budowlane, w tym budowę Świątyni w Jerozolimie, którą zaplanował i sfinansował. Był także odpowiedzialny za wznoszenie pałaców, umocnień miejskich, a także licznych innych budowli publicznych.
– Przypisuje mu się autorstwo wielu przysłów, pieśni oraz trzech ksiąg biblijnych: Księgi Przysłów, Pieśni nad Pieśniami oraz Księgi Koheleta (Eklezjasty).
– Salomon był znanym dyplomatą, którego mądrość i reputacja przyciągały gości i dygnitarzy z dalekich krajów, jak na przykład królową Saby. Jego zdolność do negocjacji i zawierania korzystnych traktatów była kluczowa dla pokoju i rozwoju królestwa.
Królowa Saba przybyła do Jerozolimy, aby poznać Salomona. Historia tej wizyty jest opisana w 1 Księdze Królewskiej 10:1-13 oraz w 2 Księdze Kronik 9:1-12. Królowa Saby, usłyszawszy o wielkiej mądrości i bogactwie Salomona, postanowiła przybyć do Jerozolimy, aby osobiście przekonać się o prawdziwości tych wieści. Przybyła z wielką karawaną, niosąc ze sobą dary, takie jak złoto, przyprawy i drogocenne kamienie. Królowa zadała Salomonowi trudne pytania, aby sprawdzić jego mądrość. Salomon odpowiedział na wszystkie jej pytania, co wywarło na niej ogromne wrażenie.
Po zobaczeniu mądrości Salomona, jego pałacu, jedzenia na jego stole, mieszkań jego sług oraz ofiar, które składał w świątyni, królowa Saba była zachwycona. Uznając wielkość Salomona, oddała mu hołd i wręczyła dary. Salomon również obdarował królową Saby wieloma cennymi przedmiotami, zanim wróciła do swojego kraju.
Ta wizyta podkreślała międzynarodowe znaczenie mądrości i bogactwa Salomona oraz jego zdolność do budowania relacji dyplomatycznych. Królowa Saba stała się symbolem uznania mądrości Salomona na całym świecie.
oto wiersz inspirowany postaciami Salomona i królowej Saby:
„`
W pałacu, gdzie mądrość mieszka na tronie,
Gdzie złoto i purpura splatają się w koronie,
Siedzi król Salomon, władca mądry i wielki,
Jego słowo to prawda, a decyzje – jak pieczęć.
Przybyła królowa Saby, z dalekich stron ziemi,
Z darów obfitością, jak wiosny strumień.
Jej skóra jak noc, tajemnicza i głęboka,
W jej oczach – pytania, w sercu – ogień i pokora.
„O królu,” rzecze, „twe sławy echo do mnie dotarło,
Twoja mądrość jak gwiazdy, które niebo obszarło.
Przynoszę ci skarby, lecz szukam czegoś więcej,
Rozwiąż moje zagadki, pokaż, że jesteś mędrcem.”
Salomon uśmiechnął się, wiedząc, co czynić,
Jego umysł jak morze, co może wszystko ogarnąć.
Rozwiązał jej tajemnice, jedną po drugiej,
A ona, zadziwiona, wiedziała – to król nad królami.
Wzajemny szacunek w ich spojrzeniach zalśnił,
Jak dwie gwiazdy na niebie, co się w mroku rozświetlił.
Królowa Saby, z sercem pełnym podziwu,
Znała teraz odpowiedź – mądrość to największy skarb w życiu.
„`
Mądrość Salomona była więc wielowymiarowa i obejmowała zarówno zdolności intelektualne, jak i praktyczne umiejętności w zarządzaniu królestwem. Dzięki niej zyskał uznanie zarówno wśród swoich współczesnych, jak i w późniejszych tradycjach.Według tradycyjnych źródeł biblijnych, Salomon zasiadł na tronie po śmierci swojego ojca, króla Dawida. Chociaż Biblia nie podaje dokładnego wieku Salomona w chwili objęcia tronu, niektóre interpretacje i tradycje sugerują, że miał on około 20 lat, gdy został królem.
Źródła takie jak „Żydowskie Antyki” Józefa Flawiusza również sugerują, że Salomon był młodym mężczyzną w chwili rozpoczęcia swojego panowania. Jednak brak jednoznacznych danych sprawia, że dokładny wiek Salomona pozostaje przedmiotem domysłów.
Według biblijnych opisów, Salomon miał wiele żon i nałożnic, ale jedną z kobiet, którą kochał najbardziej lub która miała szczególne miejsce w jego sercu, była Faraonowa córka, zwaną również Naama lub Naama Azotka. Historia ich miłości opisana jest w 1 Księdze Królewskiej 3:1 oraz 1 Księdze Królewskiej 9:16. Salomon poślubił Naamę, córkę faraona egipskiego, jako część politycznego sojuszu między Izraelem a Egiptem. Jej obecność w życiu Salomona była dowodem na jego dyplomatyczne zdolności i umiejętność budowania sojuszy poprzez małżeństwo. Jednak nie ma wzmianek o tym, że Salomon ją szczególnie kochał.
Oprócz Naamy, biblijne opowieści wymieniają inne kobiety, które były żonami Salomona, w tym córki faraona, Ammonitki, Edomitki i inne, jednak nie ma konkretnych wzmianek o tym, że którakolwiek z tych kobiet była szczególnie ukochaną przez Salomona. Większość tych małżeństw było motywowanych względami politycznymi i służyły do umocnienia sojuszy z innymi narodami.
Oto cytaty z Biblii, które wspominają o Faraonowej córce, zwaną Naamą, i jej małżeństwie z Salomonem:
1 Księga Królewska 3:1:
– „Salomon zawarł przymierze z faraonem, królem egipskim, i pojął za żonę córkę faraona. Przyprowadził ją do Miasta Dawida, dopóki nie ukończył budowy swojego pałacu, Świątyni Bożego i murów obronnych wokół Miasta.”
1 Księga Królewska 9:16:
– „Faraon, król Egiptu, wyszedł i zdobył Gazer, spalił go ogniem, zabił Kanaanejczyków zamieszkujących w mieście, dał je jako posag swej córce, żonie Salomona.”
Te cytaty opisują małżeństwo Salomona z córką faraona egipskiego, która jest nazywana Naamą lub Naamą Azotką. Małżeństwo to miało strategiczne znaczenie dla umocnienia relacji między Izraelem a Egiptem poprzez sojusz małżeński. Po śmierci króla Salomona, który był trzecim królem zjednoczonego Izraela, tron objął jego syn Roboam. Jednak jego rządy nie trwały długo jako króla zjednoczonego królestwa, ponieważ doszło do buntu dziesięciu północnych plemion, które odłączyły się i utworzyły odrębne Królestwo Izraela pod wodzą Jeroboama I. W rezultacie, po Salomonie, władza podzieliła się między dwóch królów:
Roboam: Syn Salomona, który został królem Judy. Rządził nad dwoma południowymi plemionami, Judą i Beniaminem, z Jerozolimą jako stolicą.
Po śmierci króla Salomona, który był trzecim królem zjednoczonego Izraela, tron objął jego syn Roboam. Jednak jego rządy nie trwały długo jako króla zjednoczonego królestwa, ponieważ doszło do buntu dziesięciu północnych plemion, które odłączyły się i utworzyły odrębne Królestwo Izraela pod wodzą Jeroboama I. W rezultacie, po Salomonie, władza podzieliła się między dwóch królów.
Jeroboam I: Pierwszy król oddzielonego Królestwa Izraela, który rządził nad dziesięcioma północnymi plemionami. Ustanowił swoje ośrodki kultu w Betel i Dan, aby zapobiec pielgrzymkom do Jerozolimy.
Jeroboam I rozpoczął swoje panowanie jako pierwszy król Królestwa Izraela (północnego) po rozpadzie Zjednoczonego Królestwa Izraela, które istniało pod panowaniem króla Saula, Dawida i Salomona. Oto kluczowe wydarzenia, które doprowadziły do jego rządów:
Jeroboam, który był jednym z urzędników króla Salomona, został wybrany przez proroka Ahiasza z Szilo, który prorokował, że Bóg odda mu dziesięć z dwunastu pokoleń Izraela. Ahiasz przekazał mu to przesłanie, symbolicznie rozdzierając swój nowy płaszcz na dwanaście kawałków i dając Jeroboamowi dziesięć z nich (1 Królewska 11:29-39).
Pod koniec panowania Salomona Jeroboam zbuntował się przeciwko królowi. W obliczu zagrożenia, Jeroboam uciekł do Egiptu, gdzie znalazł schronienie u faraona Szeszonka I (1 Królewska 11:40).
Po śmierci Salomona jego syn Roboam został królem Judy. Jeroboam wrócił z Egiptu i stanął na czele buntu przeciwko Roboamowi. Gdy Roboam odmówił złagodzenia ciężarów nałożonych na lud przez jego ojca, dziesięć północnych plemion odłączyło się od Domu Dawida i ogłosiło Jeroboama królem (1 Królewska 12:1-20).
Jeroboam ustanowił nowe królestwo, znane jako Królestwo Izraela, z Samarią jako jednym z głównych miast. Aby zapobiec powrotowi swoich poddanych do Jerozolimy w celu oddawania czci, Jeroboam ustanowił ośrodki kultu w Betel i Dan, gdzie umieścił złote cielce jako obiekty czci (1 Królewska 12:25-33).
Panowanie Jeroboama I charakteryzowało się religijnymi innowacjami, które miały na celu odizolowanie północnych plemion od religijnych tradycji Jerozolimy i Świątyni Salomona, co jednak spotkało się z krytyką proroków i było oceniane negatywnie w późniejszych tekstach biblijnych.
Podział ten oznaczał koniec zjednoczonego królestwa i początek dwóch oddzielnych państw: Królestwa Judy na południu i Królestwa Izraela na północy.
Po ustanowieniu Jeroboama królem dziesięciu północnych plemion Izraela i wprowadzeniu kultu złotych cielców w Betel i Dan, doszło do trwałego podziału królestwa na północne (Izrael) i południowe (Juda). Jeroboam, obawiając się utraty lojalności poddanych wobec Jerozolimy, stworzył własne ośrodki kultu i kapłanów spoza pokolenia Lewiego, co było postrzegane jako bałwochwalstwo i doprowadziło do krytyki prorockiej. W czasie jego panowania dochodziło do konfliktów granicznych z Judą, a jego rządy zapoczątkowały ciągłe napięcia i walki między dwoma królestwami. Ostatecznie złe decyzje Jeroboama miały wpływ na późniejsze upadki i rozproszenie północnego królestwa Izraela przez Asyrię w 721 p.n.e.
KRÓLESTWO JUDY
Roboam, ojciec Abiasza, panował w Królestwie Judy przez około 17 lat, mniej więcej w latach 928–911 p.n.e.
Po Roboamie, królu Judy, panował jego syn ABIASZ (ABIJAM), który rządził około 910–908 p.n.e. Kontynuował rządy dynastii Dawida,Abiasz (zwany też Abijam lub Abijjah) był synem Roboama i Maaki, królem Judy pod koniec X wieku p.n.e., panował około 2 lat (około 913–911 lub 910–908 p.n.e.). Jego rządy były kontynuacją dynastii Dawida. Prowadził zwycięską wojnę z Jeroboamem I, królem Izraela, i przyłączył do Judy miasta Betel, Jeszanę i Efron. Miał czternaście żon, dwudziestu dwóch synów i szesnaście córek. Zmarł w Jerozolimie, gdzie został pochowany. Po nim królem został jego syn Asa.
ASA – rządził przez 41 lat, znany z reform religijnych i walki z bałwochwalstwem,Asa, król Judy, rządził przez 41 lat (około 911–870 p.n.e.) i był znany przede wszystkim z reform religijnych oraz walki z bałwochwalstwem. Usunął z kraju nierządy sakralne i bożki, nawet pozbawił swojej matki Maakę godności królowej-matki za czczenie bożka Aszery, którego następnie spalił.
W polityce zewnętrznej odniósł zwycięstwo nad królem Izraela Baszą, odzyskując miasta i skarby świątynne, a także pokonał potężną armię etiopską dowodzoną przez Zeracha, dzięki czemu Juda zachowała niezależność.
Asa był gorliwy w przywracaniu monoteizmu i czystego kultu Jahwe, co przyniosło mu pokój przez pierwsze 20 lat panowania. W późniejszym okresie życia chorował na nogi, a po jego śmierci tron objął jego syn Jozafat.
JOZAFAT – panował 25 lat, umacniał królestwo i prowadził sojusze z Izraelem,Jozafat, król Judy, panował około 25 lat (około 870–848 p.n.e.) i był synem króla Asy. W polityce zagranicznej zawarł sojusz z izraelskim królem Achabem, co jednak spotkało się z krytyką proroka Jehu. Ustanowił swojego namiestnika w Edomie i wysłał flotę do Tarszisz po złoto, choć ta wyprawa zakończyła się katastrofą.
W polityce wewnętrznej Jozafat wspierał monoteistyczną wiarę w Jahwe, usuwał bałwochwalcze świątynie i Aszery, przeprowadził reformę sądownictwa oraz dbał o nauczanie ludu Słowa Bożego. Jego panowanie charakteryzowało się umacnianiem królestwa zarówno religijnie, jak i militarnie, a także osobistym nawracaniem ludu do Boga.
Po jego śmierci tron objął jego syn Joram.
Joram – syn Jozafata, rządził około 7 lat, Joram, syn Jozafata, król Judy, panował około 7 lat, prawdopodobnie w latach 848–841 p.n.e.. Po objęciu władzy kazał zamordować swoich sześciu braci oraz kilku książąt izraelskich. Był mężem Atalii, córki króla Izraela Achaba, co wpłynęło na jego podatność na pogańskie wpływy. Za jego panowania Edom wyzwolił się spod zwierzchności Judy, a w ostatnich latach rządów Filistyni i Arabowie najechali kraj, biorąc do niewoli synów Jorama (z wyjątkiem najmłodszego Ochozjasza). Zmarł po długiej chorobie i został pochowany w Jerozolimie. Po jego śmierci tron objął jego syn Ochozjasz.
Ochozjasz – królował krótko, około roku,
Ochozjasz, król Judy, panował krótko, około roku (843–842 p.n.e.). W chwili objęcia tronu miał 22 lata. Był synem Jorama i Atalii, córki króla Izraela Achaba, i podobnie jak rodzina ze strony matki popierał kult Baala. Wspierał swojego wuja Jorama w konflikcie z syryjskim królem Chazaelem.
Podczas pobytu w Jizreel, gdzie odwiedzał wuja, doszło do przewrotu – Jehu zabił króla Jorama. Ochozjasz próbował uciec, ale został ranny i zmarł w Megiddo. Został pochowany w Jerozolimie. Miał syna Joasza z żoną Sibeją z Beer-Szeby.
ATALIA – jedyna królowa Judy, która przejęła władzę po śmierci Ochozjasza, Po śmierci Ochozjasza na tronie Judy panowała jego matka Atalia, która przejęła władzę jako królowa. Rządziła około 6 lat, aż została obalona. Następnie królem został Joasz (Jehoasz), syn Ochozjasza, który był ukrywany podczas panowania Atalii i objął tron jako dziecko, rządząc około 40 lat.
JOASZ – przywrócił kult Jahwe i odbudował świątynię,Joasz (Jehoasz), król Judy, rozpoczął swoje panowanie jako dziecko pod opieką kapłana Jojady, który pomógł mu przywrócić kult Jahwe i rozpocząć odbudowę Świątyni w Jerozolimie. Dzięki jego inicjatywie mieszkańcy przynosili datki na naprawę świątyni, co pozwoliło na jej częściowe odnowienie.
Jednak po śmierci Jojady Joasz odstąpił od wiernej służby Bogu, zaczął wspierać kult bożków, a nawet wydał rozkaz ukamienowania syna Jojady, proroka Zachariasza, który upominał lud za odstępstwo. W wyniku tego na Judę spadły klęski – Syryjczycy najechali kraj, a sam Joasz został ciężko ranny i ostatecznie zamordowany przez swoich sług.
Jego panowanie pokazuje zarówno pozytywne początki reform religijnych, jak i późniejsze odstępstwo oraz tragiczne konsekwencje tych zmian
AMAZJASZ, Po Joaszu, królu Judy, panował jego syn Amazjasz. Objął tron mając 25 lat i rządził przez 29 lat (około 798–769 p.n.e.). Za jego panowania Królestwo Judy umocniło się, a Amazjasz odniósł zwycięstwo nad Edomitami, zdobywając ich twierdzę Sela. Później jednak przegrał wojnę z Izraelem pod Bet Szemesz, gdzie został pojmany i zaprowadzony do Jerozolimy. Po spisku uciekł do Lakisz, gdzie został zamordowany.
Spisek przeciwko królowi Amazjaszowi miał kilka przyczyn. Po przegranej wojnie z Izraelem pod Bet-Szemesz, gdzie Amazjasz został pojmany i sprowadzony do Jerozolimy przez króla Izraela Joasza, sytuacja polityczna Judy była bardzo niestabilna. Po wycofaniu się Joasza do Samarii, wśród urzędników i wojskowych Judy narastało niezadowolenie i chęć przejęcia władzy. Król schronił się w twierdzy Lakisz, ale tam został zamordowany przez spiskowców, prawdopodobnie z własnego otoczenia, którzy chcieli zakończyć jego rządy i przejąć kontrolę nad królestwem.
Główne przyczyny spisku to więc:
Osłabienie pozycji Amazjasza po klęsce w wojnie z Izraelem,
Niezadowolenie i ambicje części dworu oraz wojskowych,
Polityczne napięcia i rywalizacja wewnętrzna w Judzie.
Spiskowcy wykorzystali moment kryzysu, by zabić króla i zmienić władzę
AZARIASZ (UZZJASZ), Po śmierci Amazjasza na tronie Judy panował jego syn Azariasz, zwany też Uzjaszem. Objął władzę mając około 16 lat i rządził przez około 52 lata.
Azariasz, zwany też Uzjaszem, był synem Amazjasza i objął tron Judy mając 16 lat. Panował 52 lata (ok. 791–739 p.n.e.).
Jego rządy charakteryzowały się znacznymi sukcesami militarnymi – odniósł zwycięstwa nad Filistynami, Arabami i zmusił Ammonitów do płacenia daniny. Wzmocnił mury Jerozolimy, wybudował baszty i wieże obronne oraz stworzył dobrze zorganizowaną i wyposażoną armię.
Azariasz rozwijał także gospodarkę, prowadząc prace budowlane i rolnicze, co przywróciło krajowi dawną świetność. Pod koniec życia zachorował na trąd, co zmusiło go do wycofania się z rządów, które przejął jego syn Jotam.
Jego panowanie to okres rozkwitu i umocnienia Królestwa Judy. Po Azariaszu (Uzjaszu) na tronie Judy rządził jego syn Jotam.
JOTAM, Po Azariaszu (Uzjaszu) na tronie Judy rządził jego syn Jotam. Najpierw pełnił funkcję regenta podczas choroby ojca (ok. 758–750 p.n.e.), a następnie samodzielnie panował jako król około 16 lat (750–734 p.n.e.). Jotam wspierał kult Jahwe, prowadził reformy religijne, zbudował Bramę Górną świątyni jerozolimskiej i odniósł sukcesy militarne, m.in. w wojnie z Ammonitami. Po jego śmierci tron objął jego syn Achaz.
ACHAZ, Po śmierci Jotama tron Judy objął jego syn Achaz. Panował około 16 lat (ok. 743–727 p.n.e.). Achaz był królem, który skłaniał się ku pogańskim kultom, nawet złożył w ofierze całopalnej swojego syna. W czasie jego rządów Juda była w stanie wojny z Izraelem, Damaszkiem, Edomem i Filistynami. Po serii klęsk zwrócił się o pomoc do króla Asyrii Tiglat-Pilesera III, co doprowadziło do podporządkowania Judy Asyrii i utraty części terytorium. Po jego śmierci na tron wstąpił jego syn Ezechiasz.
Po śmierci króla Achaza na tron Judy wstąpił jego syn EZECHIASZ. Panował przez 29 lat, od około 727 do 698 p.n.e., obejmując władzę mając 25 lat. Ezechiasz przeprowadził reformę religijną, likwidując obce kulty i centralizując kult Jahwe w Świątyni Jerozolimskiej. W czasie jego panowania Juda była pod presją Asyrii, a podczas oblężenia Jerozolimy przez króla asyryjskiego Sennacheryba (701 p.n.e.) Ezechiasz odmówił poddania miasta i modlił się do Boga, co według tradycji biblijnej przyczyniło się do ocalenia stolicy. Po jego śmierci rządy objął jego syn Manasses.
Po śmierci Ezechiasza rządy w Królestwie Judy objął jego syn MANASSES. Miał około 12 lat, gdy został królem i panował przez 55 lat (około 698–642 p.n.e.), co było najdłuższym panowaniem w historii Judy. Manasses był wiernym wasalem Asyrii i wprowadził w Judzie kult obcych bogów oraz praktyki bałwochwalcze, takie jak składanie ofiar z dzieci, wróżbiarstwo i magia. Budował ołtarze dla bałwanów nawet w Świątyni Jerozolimskiej i prześladował zwolenników Jahwe. Jego panowanie jest opisane jako okres odstępstwa od wiary przodków, choć według niektórych tradycji później pokutował.
Po Manassesie władzę w Judzie przejął jego syn AMON, który panował krótko, około roku, w latach 640–639 p.n.e. Zginął wskutek spisku pałacowego, a po jego śmierci na tron wstąpił jego syn Jozjasz.
Po śmierci swojego ojca Amona, który został zamordowany w wyniku spisku, tron Judy objął jego syn
. Miał wtedy zaledwie 8 lat. Jozjasz rządził przez 31 lat (639–609 p.n.e.) i był znany z przeprowadzenia gruntownych reform religijnych, które miały na celu usunięcie kultów pogańskich oraz przywrócenie czci Jahwe. Zburzył ołtarze Baalów, zniszczył posągi i ołtarze obcych bogów, a także odnowił Świątynię Jerozolimską, gdzie odnaleziono zwój Księgi Prawa, co zapoczątkowało dalsze reformy
Po śmierci Jozjasza na tron Judy wstąpił jego syn JOACHAZ, zwany też Szallumem. Panował bardzo krótko, zaledwie przez trzy miesiące w 609 p.n.e. Faraon Necho II, uznając jego wybór za nieposłuszeństwo, zdetronizował go i uprowadził do Egiptu, gdzie Joachaz zmarł.
Na miejsce Joachaza faraon Necho II ustanowił jego brata ELIAKIMA, któremu zmienił imię na Jojakim. Jojakim był najstarszym synem Jozjasza i rządził Judą przez 11 lat (608–598 p.n.e.). Został osadzony na tronie przez faraona wbrew woli ludu, który wcześniej wybrał młodszego brata Joachaza. Jojakim był wasalem Egiptu, a później także Babilonii, musiał płacić wysoką daninę i był znany jako despotyczny władca, który dopuszczał obce kulty i ucisk ludności
Po śmierci Jojakima na tron Judy wstąpił jego syn ,JOJAKIN (zwany też Jechoniaszem). Panował krótko, około 3 miesiące i 10 dni w 598 r. p.n.e. Został pojmany przez króla babilońskiego Nabuchodonozora II i uprowadzony do niewoli babilońskiej W jego miejsce Nabuchodonozor ustanowił kolejnego syna Jozjasza, Sedecjasza, który był ostatnim królem Judy przed upadkiem Jerozolimy.
Rządy królów Judy cechowała większa stabilność polityczna niż w północnym Izraelu, z władzą przechodzącą z ojca na syna w obrębie dynastii Dawida (z wyjątkiem Atalii). Wiele z tych królów podejmowało działania religijne mające na celu odnowę kultu Jahwe i walkę z bałwochwalstwem
Król Achab:
– Idolatria: Achab był siódmym królem północnego królestwa Izraela, który wprowadził kult Baala i Aszery, co spotkało się z potępieniem przez Boga.
– Jego małżeństwo z Izebel, wprowadzenie kultu Baala i skazanie Nabota na śmierć to przykłady decyzji, które przyniosły nieszczęścia dla Izraela.
Król Achab był jednym z najbardziej kontrowersyjnych władców północnego królestwa Izraela. Jego panowanie było naznaczone wprowadzeniem kultu Baala, co doprowadziło do apostazji wśród Izraelitów. Ponadto, Achab prześladował proroka Eliasza i innych prawdziwych proroków, którzy sprzeciwiali się jego złym działaniom.
Oto kilka cytatów biblijnych dotyczących Achaba:
1. „Achab, syn Omriego, uczynił to, co złe w oczach Pana, bardziej niż wszyscy poprzednicy jego.” – 1 Księga Królewska 16:30
2. „I stało się, gdy Achab ujrzał Eliasza, powiedział do niego: ‚Czy ty to jesteś, ty, który przynosi nieszczęście dla Izraela?'” – 1 Księga Królewska 18:17
3. „Achab rzekł do Eliasza: ‚Tak, znienawidzono mnie, bo to ty jesteś tym, który czyni nieszczęścia Izraelowi.'” – 1 Księga Królewska 21:20
Te cytaty pokazują negatywną ocenę Achaba w Biblii ze względu na jego działania sprzeczne z wolą Bożą i prześladowanie proroków, którzy sprzeciwiali się jego złym czynom.
Król Achab panował w latach około 874-853 pne. Był synem Omriego i objął tron Izraela, północnego królestwa, gdy miał około 30 lat. Jego panowanie trwało około 22 lata. Sprawowanie jego rządów było kontrowersyjne i negatywnie oceniane w Biblii ze względu na wprowadzenie kultu Baala, prześladowanie proroków oraz inne złe decyzje, które doprowadziły do apostazji i nieszczęść dla Izraela.
Oprócz wprowadzenia kultu Baala i prześladowania proroków, król Achab podejmował inne złe decyzje, które przyczyniły się do kryzysów w królestwie Izraela:
Achab poślubił Jezabel, córkę króla Sidonu, która promowała kult Baala i Asztarty. Jej wpływ na Achaba doprowadził do jeszcze większej apostazji i bałwochwalstwa w Izraelu.
Achab, pod wpływem Jezabel, skorzystał z przemocy, aby przejąć winnicę należącą do Nabota. Ten akt okrucieństwa i bezprawia został potępiony przez proroka Eliasza.
Achab zawarł sojusz z Ben-Hadadem, królem Aram, który był wrogiem Izraela. Ten sojusz miał na celu wspólną inwazję na Aszur, jednak później doprowadził do nieszczęść dla Izraela.
Te decyzje Achaba pokazują, że jego panowanie było naznaczone nie tylko religijnymi odstępstwami, ale także niemoralnymi działaniami i brakiem troski o dobro ludu izraelskiego.
Eliasz z Tiszbe w Gileadzie był wielkim prorokiem izraelskim z pierwszej połowy IX wieku p.n.e. Jest jedną z głównych postaci Biblii, czczoną przez mozaizm, chrześcijaństwo (szczególnie przez zakon karmelitów) oraz islam.
Eliasz pojawia się nagle w 3 Księdze Królewskiej (1 Krl 17, 1) w celu ratowania religii Jehowy, która była zagrożona przez działalność niegodziwej królowej Jezabel, żony króla Achaba, wprowadzającej kult Baala. Eliasz przepowiada wielką suszę, podczas której jest żywiony przez kruki nad potokiem Karit, a później przez wdowę w Sarepcie. Prorok przywraca życie zmarłemu synowi wdowy.
W jednym z najbardziej dramatycznych wydarzeń, Eliasz wyzywa 450 proroków Baala i 400 proroków Aszery do współzawodnictwa na górze Karmel. Tam wzniesiono dwa ołtarze: jeden dla Baala, drugi dla Jahwe. Baal nie odpowiada na wołania swoich proroków, ale Jahwe zsyła ogień z nieba na ołtarz Eliasza. W rezultacie lud pojmuje kapłanów Baala, a Eliasz ich zabija.
Kiedy Jezabel grozi Eliaszowi zemstą, prorok ucieka na pustynię i prosi Boga o śmierć, siedząc pod jałowcem. Pojawia się anioł, który karmi go podpłomykiem i wodą (1 Krl 19).
Eliasz nie umiera, ale zostaje żywcem porwany do nieba przez trąbę powietrzną, gdy ognisty wóz i konie ogniste oddzielają go od jego następcy, Elizeusza. Eliasz zrzuca swój płaszcz na Elizeusza, co symbolizuje przekazanie mu swojej funkcji. Wyrażenie „płaszcz Eliasza” oznacza więc objęcie czyjegoś stanowiska lub przekazanie komuś swojej funkcji. Imię Eliasz pochodzi z hebrajskiego „eliyāhu”, co oznacza „Jahwe (mój) Bóg, jest Bogiem”.
Po śmierci Achaba, tron objął jego syn OCHOZJASZ, który rządził krótko, bo tylko około 2 lat (853-852 p.n.e.). Informacje na temat jego panowania są zawarte w Biblii, głównie w 1 Księdze Królewskiej (rozdziały 22-23) oraz w 2 Księdze Królewskiej (rozdział 1). Ochozjasz kontynuował bałwochwalstwo swojego ojca Achaba i matki Jezebel, oddając cześć Baalowi. Biblia krytykuje go za to, że postępował wbrew woli Boga Izraela.
Za panowania Ochozjasza Moabici zbuntowali się przeciwko Izraelowi. Wydarzenie to miało znaczący wpływ na politykę regionu. Ochozjasz uległ poważnemu wypadkowi, spadając przez kratę w swojej górnej komnacie w Samarii. Po tym wydarzeniu poważnie zachorował.
Podczas choroby Ochozjasz wysłał posłańców do Ekronu, aby zapytali Baal-Zebuba, boga filistyńskiego, czy wyzdrowieje. To spotkało się z oburzeniem proroka Eliasza, który przepowiedział królowi, że z powodu tego czynu nie wstanie już z łóżka i umrze.
Proroctwo Eliasza spełniło się i Ochozjasz zmarł bezpotomnie. Ponieważ Ochozjasz nie miał syna, jego brat Joram (Jehoram) został kolejnym królem Izraela.
Ochozjasz jest oceniany bardzo negatywnie w biblijnym zapisie, głównie z powodu swojej kontynuacji polityki religijnej Achaba i Jezebel oraz odejścia od kultu Jahwe.
Po Ochozjaszu władzę przejął jego brat JEHORAM (znany też jako Joram), który panował w latach około 852-841 p.n.e.
To właśnie za panowania Jehorama prorok ELIZEUSZ rozpoczął swoją działalność, kontynuując misję swojego mistrza Eliasza. Eliasz był aktywny głównie za czasów króla Achaba, a Elizeusz przejął jego rolę w okresie rządów Jehorama.
Po śmierci Ochozjasza tron Izraela objął jego brat Jehoram (znany również jako Joram). Panował on w latach około 852-841 p.n.e. Kilka kluczowych faktów na temat jego rządów to:
Jehoram zlikwidował niektóre formy bałwochwalstwa wprowadzone przez swojego ojca Achaba i matkę Jezebel, choć nie całkowicie. Według Biblii usunął stelę Baala, ale nie odszedł od grzechów Jeroboama, syna Nebata, który wprowadził kult złotych cielców.
Musiał stawić czoła buntowi Moabitów, który rozpoczął się za panowania jego brata Ochozjasza. W tym celu zawarł sojusz z królem Judy, Jehoszafatem, oraz królem Edomu. Wspólna kampania zakończyła się częściowym sukcesem, ale nie udało się całkowicie pokonać Moabitów.
Podobnie jak jego ojciec, Jehoram miał do czynienia z prorokiem. Elizeusz, następca Eliasza, odegrał ważną rolę w jego rządach, m.in. pomagając w walce z Moabitami i przepowiadając przyszłe wydarzenia.
Jehoram prowadził również wojny z Aramejczykami (Syryjczykami). Szczególnie trudne były oblężenia Samarii, stolicy Izraela, przez wojska Ben-Hadada, króla Aramu. Elizeusz odgrywał kluczową rolę w tej wojnie, wielokrotnie pomagając Jehoramowi swoimi proroctwami.
Jehoram został zabity przez Jehu, dowódcę jego armii, który został namaszczony na króla przez proroka Elizeusza. Zamach Jehu miał na celu wyeliminowanie domu Achaba, zgodnie z boskim wyrokiem za jego bałwochwalstwo i zbrodnie.
Choć Jehoram próbował wprowadzić pewne reformy religijne, jego rządy są oceniane negatywnie w biblijnym zapisie. Jego częściowe odejście od bałwochwalstwa nie wystarczyło, aby przywrócić pełne posłuszeństwo wobec Jahwe.
Rządy Jehorama były okresem walk wewnętrznych i zewnętrznych, prób reform oraz nieustannych zmagań z prorokami Jahwe, co miało kluczowy wpływ na historię Izraela.
Król Manasses:
– Bałwochwalstwo: Manasses, król Judy, próbował wprowadzić w Judzie kult bogów kananejskich i był znany z prześladowania jahwistów.
– **Grzechy**: Biblia opisuje, że przeprowadzał synów swoich przez ogień, uprawiał wróżbiarstwo, czary i magię.
Król Manassesa był jednym z najbardziej kontrowersyjnych królów Judy ze względu na swoje złe praktyki religijne i moralne. Jego panowanie było naznaczone wprowadzeniem bałwochwalstwa, ofiar ludzkich oraz innych grzechów, co doprowadziło do upadku moralnego i duchowego Izraela.
Oto kilka cytatów biblijnych dotyczących Manassesa:
1. „On robił to, co złe w oczach Pana, według obrzydliwych praktyk narodów, które Pan wypędził przed Izraelem.” – 2 Księga Kronik 33:2
2. „A on znowu zbudował wyżyny, które zburzył jego ojciec Ezechiasz, jego ojciec, i postawił bałwany, i uczynił posąg Astarte, jak uczynił Achab, król Izraela, i oddał się służbie całej armii niebios i służył im.” – 2 Księga Kronik 33:3
3. „I postawił swoich synów na ogniskach ofiarnych w dolinie syna Hinom, i praktykował wróżbiarstwo, czytając znaki, używając czarów i konsultując duchy, i wprowadził magów i zaklinaczy, aby prowadzili wiele złych rzeczy w oczach Pana, prowokując Go do gniewu.” – 2 Księga Kronik 33:6
Te cytaty ukazują, jak Manasses doprowadził do upadku moralnego ludu Judy przez wprowadzenie bałwochwalstwa, ofiary ludzkie i inne grzechy, które były sprzeczne z wolą Bożą i przyczyniły się do zguby Izraela.
Król Manassesa panował w królestwie Judy około 696-642 p.n.e. Objął tron w młodym wieku, gdy miał 12 lat, po śmierci swojego ojca Ezechiasza. Jego panowanie trwało przez około 55 lat, co czyni go jednym z najdłużej panujących królów w historii Izraela. Jednakże, mimo długiego panowania, jego rządy były kontrowersyjne ze względu na wprowadzenie bałwochwalstwa, ofiary ludzkie i inne złe praktyki religijne, które spowodowały upadek moralny królestwa Judy.
W 2 Księdze Kronik 33:1 czytamy: „Manassesa miał dwanascie lat, gdy objął tron, a panował pięćdziesiąt pięć lat w Jeruzalem.” Jednakże, nazwisko jego żony nie jest wymienione w tekście biblijnym.
Cytat z 2 Księgi Królewskiej 21:1, który wspomina Hefzibę, matkę Manassesa:
„Manasses miał dwanaście lat, gdy objął tron, a panował pięćdziesiąt pięć lat w Jeruzalemie. Imię matki jego było Hefziba.”
W tym wersie podkreślona jest długość panowania Manassesa oraz imię jego matki, Hefziby. Imię to pochodzi z hebrajskiego i oznacza „Moja rozkosz jest w niej”.
Opisane działania Manassesa, króla Judy, są jednymi z najbardziej kontrowersyjnych i potępianych praktyk w historii biblijnej. Dolina Syna Hinnoma, znana również jako Gehenna, była miejscem, gdzie odbywały się ofiary z ludzi, w tym palono żywcem dzieci w ofierze, składane przez niektórych królów Judy, takich jak Achaz i Manasses. Praktyki te były uważane za obrzydliwość w oczach Pana i prowadziły do wielu ostrzeżeń i proroctw przeciwko Izraelowi. Kult ten zlikwidowały reformy Jozjasza a dolinę sprofanowano.
Manasses, opisywany w 2 Księdze Kronik 33:6, “uprawiał wróżbiarstwo, czary i magię, ustanowił zaklinaczy i wieszczków”.
Król Manasses nawrócił się. Zgodnie z 2 Księgą Kronik 33:10-13, po tym jak został pojmany przez Asyryjczyków i zabrany do Babilonu, Manasses znalazł się w wielkim ucisku. Wtedy to zwrócił się do Boga z modlitwą, pokornie prosząc o łaskę. Jego modlitwa została wysłuchana, a Bóg poruszony jego błaganiem, przywrócił go do Jerozolimy i jego królestwa. To nawrócenie było znaczącym momentem w jego życiu, ponieważ po powrocie do Judy, Manasses podjął działania mające na celu odnowienie prawdziwego kultu Boga, usuwając obce bożki i nakazując ludowi służbę Jahwe.
Historia Manassesa pokazuje, że nawet najbardziej błądzący mogą znaleźć drogę powrotną do Boga, jeśli szczerze tego pragną i okazują skruchę. Jest to przesłanie pełne nadziei, które podkreśla możliwość przebaczenia i odkupienia.
Oto biblijny tekst opisujący śmierć Manassesa:
„Po tym złożył się Manasses do swoich ojców, a pochowano go w ogrodzie jego domu, w ogrodzie Uzy; i panował na jego miejsce Amon, jego syn.” – 2 Księga Kronik 33:20
Ten fragment opisuje, że Manassesa złożono do grobu po jego śmierci, a następnie jego syn Amon objął tron.
Syn Manassesa, Amon, był również królem Judy. Jego panowanie było krótkie i niespokojne. Podobnie jak jego ojciec, **Król Amon** również postępował niegodziwie. Biblia opisuje go jako króla, który kontynuował złe praktyki swojego ojca i nie był oddany służbie Bożej. Jego panowanie zostało przerwane przez spisek jego własnych sług, którzy go zabili. Podsumowując, Amon nie był postrzegany jako sprawiedliwy ani mądry władca, a jego krótkie panowanie było naznaczone niepokojem i grzechem.
Zgodnie z 2 Księgą Kronik 33:21: „Amon miał dwadzieścia dwa lata, gdy objął królestwo, a panował dwa lata w Jeruzalem.”
W 2 Księdze Królewskiej 21:19-26 opisane są krótko panowanie Amona, syna Manassesa, oraz jego śmierć. Podobnie jak w 2 Księdze Kronik, tekst ten potwierdza, że Amon kontynuował złe praktyki swojego ojca, Manassesa. Werset 21:21 wspomina również o spisku, w wyniku którego został zabity przez własne sługi. Tekst ten podkreśla zepsucie panujące za czasów Amona i konsekwencje jego grzechów, które doprowadziły do jego tragicznej śmierci.
Oprócz biblijnych zapisków, nie ma znanych innych historycznych źródeł dotyczących panowania Amona. Biblijne księgi 2 Księga Kronik i 2 Księga Królewska stanowią główne źródła informacji na temat jego życia i rządów. W literaturze pozabiblijnej oraz innych historycznych zapisach nie ma wspomnień na temat Amona ani jego panowania. Dlatego też nasza wiedza na jego temat jest ograniczona do tego, co zostało zachowane w Biblii.
Dokładny tekst z 2 Księgi Kronik 33:21-23** zgodnie z **Biblią Warszawską:
„`
33:21 Amon miał dwadzieścia dwa lata, gdy został królem, i panował dwa lata w Jeruzalemie.
33:22 Czynił to, co złe w oczach Pana, jak czynił Manasses, jego ojciec. Amon składał ofiary wszystkim rzeźbionym obrazom, które uczynił Manasses, i służył im.
33:23 Nie uniżył się przed Panem, jak uniżył się Manasses, jego ojciec, ale Amon mnożył winy.
„`
Tekst ten opisuje krótkie panowanie Amona, które trwało tylko **dwa lata**, oraz jego złe postępowanie w oczach Pana, naśladując czyny swojego ojca, Manassesa. W przeciwieństwie do swojego ojca, Amon nie okazał skruchy i kontynuował praktyki, które były potępiane przez Boga.
Król Jozjasz, w przeciwieństwie do swojego ojca Amona i dziada Manassesa, jest znany w biblijnej historii jako król, który „czynił to, co prawe w oczach Pana” i który przeprowadził znaczące reformy religijne w królestwie Judy. Zgodnie z **2 Księgą Kronik 34:1-2**, Jozjasz:
„`
34:1 Jozjasz miał osiem lat, gdy został królem, i panował trzydzieści jeden lat w Jeruzalemie.
34:2 Czynił to, co prawe w oczach Pana, i chodził drogami Dawida, swego praojca, nie zbaczając ani w prawo, ani w lewo.
„`
O Jozjaszu, królu Judy, wiemy, że był on synem Amona i Jedidy. Po śmierci swojego ojca, w wieku zaledwie ośmiu lat, został obwołany królem Judy. Jego panowanie, które trwało od **640 do 609 p.n.e.**, było okresem religijnego odrodzenia w królestwie po czasach hegemonii Asyryjskiej i synkretyzmu religijnego.
Jozjasz przeprowadził gruntowne reformy religijne, które były kontynuacją wcześniejszych reform Ezechiasza. W 626 p.n.e. zakazał kultów pogańskich na terenach Judy i Jerozolimy oraz nakazał zburzyć wszystkie lokalne sanktuaria bogów innych niż Jahwe¹. Cztery lata później, podczas odnawiania Świątyni Jerozolimskiej, odnaleziono zwój Księgi Prawa, prawdopodobnie zbiór deuteronomisty, który miał wpływ na dalsze reformy Jozjasza.
Reforma Jozjasza przyczyniła się do umocnienia roli Dekalogu jako obowiązującego kodeksu moralnego i eksponowała różnice pomiędzy Pięcioksięgiem a innymi przekazami o historii objawienia się Boga patriarchom i narodowi izraelskiemu. Jozjasz jest uznawany za przykład króla wiernego i miłego Jahwe.
Podczas jego panowania doszło do upadku Asyrii, co Jozjasz wykorzystał do rozszerzenia terytorium państwa o Samarię, najprawdopodobniej w sposób pokojowy, burząc przy tym świątynię w Betel. Jego próba powstrzymania Egiptu przed uratowaniem resztek państwa asyryjskiego pod przywództwem Aszuruballita II zakończyła się klęską w bitwie pod Megiddo w **609 p.n.e.**, gdzie Jozjasz zmarł od odniesionej rany.
Jozjasz był żonaty z Chamutal z Libny i Zebiddą z Rumy, a jego synami byli Joachaz, Jojakim i Sedecjasz. Jego życie i reformy są ważnym elementem historii Judy, pokazującym wpływ religii na życie społeczne i polityczne narodu.
Po śmierci króla Jozjasza, władzę w królestwie Judy objął jego syn Joachaz. Joachaz, znany również jako Szallum, panował tylko przez krótki czas, zaledwie trzy miesiące zanim został zdetronizowany przez faraona Necho II i wywieziony do Egiptu.
Joachaz miał 23 lata, gdy zasiadł na tronie Judy po śmierci swojego ojca, króla Jozjasza.
Joachaz został wybrany na króla przez lud Judy, ale jego rządy przypadły na trudny okres polityczny. Egipt pod wodzą faraona Necho II dążył do rozszerzenia swoich wpływów w regionie. Po bitwie pod Megiddo, w której zginął Jozjasz, Necho II kontynuował swoje militarne działania, co miało bezpośredni wpływ na Judę.
Podczas swojego krótkiego panowania, Joachaz musiał stawić czoła poważnym wyzwaniom politycznym. W tym okresie Egipt, pod rządami faraona Necho II, dążył do zwiększenia swojego wpływu w regionie. Po bitwie pod Megiddo, w której zginął Jozjasz, Necho II kontynuował swoje działania militarne na terenie Judy.
Necho II szybko interweniował w sprawy Judy i zdetronizował Joachaza. Faraon uznał, że Joachaz nie był odpowiednim władcą, prawdopodobnie z powodu jego prorokiego stanowiska wobec Egiptu lub obaw o jego lojalność. Po zdetronizowaniu Joachaza, Necho II zabrał go jako jeńca do Egiptu, gdzie Joachaz zakończył swoje życie.
Joachaz, choć panował zaledwie przez trzy miesiące, pozostaje postacią symboliczną dla burzliwego okresu w historii Judy, który ostatecznie doprowadził do jej upadku i niewoli babilońskiej.
„`
Na tronie zasiada młodzieniec król,
W purpurze i błękicie, z koroną na głów.
W dłoni berło trzyma, władzy znak,
W drugiej zwój – historii ślad.
Lud klęczy przed nim, w koronacji chwili,
Necho II zbliża się, los już się śmili.
Joachaz, choć król, wkrótce ma zginąć,
Egipskie okowy, w niewoli tkwić.
W tle rydwan, co do Egiptu mknie,
Strażnicy pilnują, Joachaz już wie.
Klatka i łańcuchy, w obraz wplecione,
Skrzyżowane miecze, los przesądzone.
Ciemność tła kontrastem dla światła nadziei,
Krótkie panowanie, co dramat przynieśli.
Joachaz w świetle, lecz cień nad nim wisi,
Królewskiej godności i tragedii krzyż.
„`
Na miejsce Joachaza, faraon Necho II mianował jego brata, Eliakima, na króla Judy, zmieniając jego imię na Jojakim. W ten sposób Necho II zapewnił sobie, że na tronie Judy zasiadał władca bardziej lojalny wobec Egiptu. Rządy Joachima trwały od 609 do 598 roku p.n.e., a jego panowanie było naznaczone zależnością od Egiptu oraz późniejszym konfliktem z Babilonem.
W Biblii nie ma dokładnej wzmianki o wieku Jojakima w chwili, gdy został królem Judy. Jednakże, na podstawie informacji dotyczących jego ojca, Jozjasza, który zmarł w wieku 39 lat, oraz Joachaza, który objął tron po nim i był królem przez trzy miesiące, możemy wnioskować, że Jojakim był młodym mężczyzną, prawdopodobnie w wieku około 25 lat, gdy objął władzę.
Król Jojakim, znany również jako Eliakim, panował nad królestwem Judy przez 11 lat, od 609 p.n.e. do 598 p.n.e.. Jego rządy były okresem napięć politycznych i konfliktów z Babilonią, które ostatecznie doprowadziły do podboju Judy.
Oprócz porzucenia reform religijnych wprowadzonych przez swojego ojca Jozjasza, Jojakim był znany z kilku innych faktów:
Niewolnicza zależność od Egiptu: Jojakim, mianowany na króla przez faraona Necho II po detronizacji Joachaza, był wiernym sojusznikiem Egiptu. Jego rządy charakteryzowały się dużą zależnością od Egiptu, zarówno politycznie, jak i ekonomicznie. Był zobowiązany do płacenia wysokich trybutów Egiptowi, co wpłynęło na obciążenie finansowe królestwa Judy.
Konflikty z Babilonem: Pomimo lojalności wobec Egiptu, Jojakim był zaangażowany w konflikty z Babilonem, który szybko stawał się potężnym imperium w regionie. Jojakim odmówił płacenia trybutów babilońskim królom, co spowodowało babilońskie inwazje na Judytkę.
Jojakim nie tylko porzucił reformy religijne swojego ojca, ale również działał w sposób oporny wobec proroków, którzy próbowali go ostrzec przed konsekwencjami jego działań. W przeciwieństwie do Jozjasza, który był aktywny religijnie i starał się oczyszczać kraj z bałwochwalstwa, Jojakim sprzyjał powrotem do wcześniejszych praktyk, które doprowadziły do zaniechania kultu Jahwe.
Jego rządy przyczyniły się do narastającej niesprawiedliwości społecznej i ekonomicznej w królestwie Judy. Bogaci stawali się coraz bogatsi, podczas gdy biedni stawali się biedniejsi, co prowadziło do niezadowolenia społecznego i niepokojów.
Jojakim panował jako król Judy do roku 598 p.n.e. Jego panowanie było naznaczone zależnością od Egiptu oraz konfliktami z Babilonem. Jednakże, w roku 598 p.n.e., po nieskutecznej próbie buntu przeciwko władzy babilońskiej, Jojakim został pokonany przez wojska babilońskie pod wodzą króla Nabuchodonozora II.
Po nieudanej rebelii, Jojakim został pojmany i odwieziony do Babilonu w okrutnych warunkach. Zmarł tam, będąc w niewoli. Koniec jego panowania był jednym z punktów zwrotnych w historii Judy, a niewola babilońska, która nastąpiła po jego śmierci, doprowadziła do upadku królestwa Judy i zburzenia Świątyni Jerozolimskiej.
Po Jojakimie na tronie Judy zasiadł jego syn Jojachin (czasem nazywany również Jehojachinem). Panował przez zaledwie trzy miesiące przed upadkiem Judy i niewolą babilońską W tym czasie doszło do konfliktu z Babilonem, który zaowocował oblężeniem Jerozolimy. W rezultacie Jojachin został zmuszony do kapitulacji, a on sam oraz wielu mieszkańców Judy zostali deportowani do Babilonu. To wydarzenie miało ogromne znaczenie historyczne, ponieważ oznaczało początek tzw. niewoli babilońskiej, która trwała około 70 lat.
Oto cytaty z Księgi Jeremiasza 22:24-30 oraz z Drugiej Księgi Królewskiej 24:25, które wspominają o Jojachinie:
Księga Jeremiasza 22:24-30 (Biblia Tysiąclecia):
„Jakoś żałosna, wygnany synu Jojakima, królu Judy! Nie ma cię już! Wypoczywaj, ci którzy cię zbierali; już nie zbierze się nikt, aby cię z powrotem zbierać! Albo królowie, albo władcowie niech skarżą się: „Oto drania! jak przewrócił się w chmurę!” Lamentujcie nad nim, albowiem zginął; zginął jako jeden z nielicznych naczelników! Jak naczelnik niezgodny z cudzoziemcami, wpadł w ręce pytańców! Ziemia potrząsnęła, gdy przewrócił się, zaniepokojona brzmiącym jękiem! A kiedy wstąpię na ciemną górę, wziąwszy sobie miejsce na szczytach w lesie, zjadę światłość swoją, mówi Pan, i zgaszę światłość na jej pagórach!”
Druga Księga Królewska 24:25 (Biblia Tysiąclecia):
„W dniu siódmym miesiąca wstąpił Nebukadnesar, król babiloński, on i cała jego armia, przeciwko Jeruzalemowi, obległ go i zbudował potyczki wokół niego. W dniu dziewiątym tego miesiąca wybuchł głód w mieście, a lud nie miał chleba.”
W tych cytatach możemy zauważyć, że opisy losu Jojachina są pełne smutku i żalu. Jest przedstawiony jako król, którego los był tragiczny ze względu na jego opór wobec Babilonu oraz na jego nieprawości. Jego panowanie i upadek są ukazane jako część większej tragedii narodu judzkiego.
Ezechiel był żydowskim kapłanem i prorokiem z VI wieku p.n.e., zaliczanym do proroków większych. Został uprowadzony z Jerozolimy do Babilonii około 598 roku p.n.e. razem z Jeremiaszem. W czasie wygnania wspierał współziomków, oferując nadzieję na powrót do ojczyzny i odbudowę państwa na teokratycznych zasadach. Zmarł po 571 roku p.n.e. na wygnaniu.
Przypisuje się mu autorstwo biblijnego Proroctwa Ezechiela, które powstało około 585 roku p.n.e. i zostało ostatecznie zredagowane w III wieku p.n.e. Jednym z najbardziej znanych fragmentów tego proroctwa jest wizja czterech istot żyjących, opisana w Ezechiela 1. Każda z istot miała cztery oblicza: człowieka, lwa, wołu i orła, oraz cztery skrzydła. Wizja ta powtarza się w Apokalipsie św. Jana i została przez Kościół średniowieczny przekształcona w symbole czterech ewangelistów.
Ostatnim królem Judy przed upadkiem Jerozolimy i rozpoczęciem babilońskiej niewoli był Sedecjasz, kolejny syn Jozjasza.
Po tym jak Jojachin został zdetronizowany przez króla babilońskiego Nabuchodonozora II, tron Judy objął jego wujek, Mataniasz. Nabuchodonozor zmienił jego imię na Sedeccjasz, co było częścią próby ustanowienia kontroli nad nowo mianowanym królem i królestwem Judy. Sedeccjasz był ostatnim królem Judy przed zniszczeniem Jerozolimy i zburzeniem Świątyni Salomona przez Babilończyków. Jego panowanie było pełne konfliktów i prób odzyskania niezależności, ale ostatecznie zakończyło się upadkiem królestwa.
Sedeccjasz, znany również jako Zedekiasz, był ostatnim królem Judy przed upadkiem królestwa i niewolą babilońską. Sedeccjasz objął tron po Jojachinie w 597 p.n.e. Jego panowanie trwało do upadku Jeruzalem w 586 p.n.e., kiedy to miasto zostało zdobyte przez wojska babilońskie pod wodzą Nabuchodonozora II.
Sedeccjasz był wasalem Babilonu i musiał płacić trybut oraz podporządkować się woli króla Nabuchodonozora II. Pomimo tego, w późniejszym okresie zbuntował się przeciwko Babilonii, co doprowadziło do oblężenia i zdobycia Jerozolimy.
W obliczu zbliżającego się zagrożenia ze strony Babilonii, Sedeccjasz próbował nawiązać sojusz z Egiptem, lecz był to działanie nieskuteczne, a Egipt nie zdołał mu pomóc w obliczu siły babilońskiej.
W 586 p.n.e. Jeruzalem zostało zdobyte przez wojska babilońskie, a Sedeccjasz został pojmany. Upadek miasta oznaczał koniec niezależnego królestwa Judy oraz zburzenie Świątyni Jerozolimskiej.
Po zdobyciu Jeruzalem Sedeccjasz został pojmany przez wojska babilońskie, a jego synowie zostali zabici przed jego oczami. Następnie został oślepiony i zabrany do Babilonu, gdzie zmarł.
Był królem Judy w wieku dwudziestu jeden lat i panował przez jedenaście lat. Urodził się w roku 618 p.n.e. i jego panowanie trwało od 597 p.n.e. do 586 p.n.e.. Był on ostatnim królem Judy przed zniszczeniem Jerozolimy i zburzeniem Świątyni Salomona przez Babilończyków.
Po upadku Sedecjasza w 586 p.n.e., królestwo Judy zostało podbite przez Babilończyków, a sama Judy nie miała już własnych królów. Zamiast tego, Babilończycy ustanowili w Judei namiestników, aby zarządzać regionem jako częścią swojego imperium. W związku z tym, po Sedecjaszu, nie było już królów Judy, którzy byliby z dynastii Dawida. Władza królewska w Judy zakończyła się wraz z jego upadkiem i zniszczeniem Jerozolimy przez Nabuchodonozora II.
Królestwo Izraela, które było oddzielnym państwem na północy, również przestało istnieć jako niezależne królestwo po podbojach przez Asyryjczyków, a jego ostatnim królem był Ozeasz. To wydarzenie miało miejsce około 722/721 roku p.n.e., kiedy Asyryjczycy zdobyli Samarię i zmusili większość ludności do emigracji, co doprowadziło do zaniku niezależnego królestwa Izraela. Po tych wydarzeniach, zarówno Judy, jak i Izrael, nie miały już własnych królów, a ich terytoria zostały włączone do większych imperiów.
Po upadku Jerozolimy w 586 roku p.n.e. i obaleniu króla Sedeccjasza, Babilończycy ustanowili Gedaliasza, syna Achikama, namiestnikiem nad resztą mieszkańców Judy. Gedaliasz rządził jako gubernator pod nadzorem babilońskim, ale jego rządy nie trwały długo, ponieważ został zamordowany przez Ismaela, syna Netaniasza, członka rodziny królewskiej, co spowodowało chaos i dalsze zniszczenie w regionie. Po jego śmierci, pozostali mieszkańcy Judy obawiając się babilońskiego odwetu, uciekli do Egiptu.
Jerozolima pozostawała pod kontrolą Babilonii, a następnie Persji po podboju Babilonu przez Cyrusa Wielkiego w 539 roku p.n.e. Persowie pozwolili Żydom na powrót do Jerozolimy i odbudowę Świątyni, co zapoczątkowało okres znany jako powrót z niewoli babilońskiej.
DANIEL jest jednym z najważniejszych proroków i bohaterów biblijnych, a jego historia opisana jest w Księdze Daniela. Żył w VII-VI wieku p.n.e. i był świadkiem wielu wydarzeń historycznych, w tym uprowadzenia do niewoli babilońskiej przez Nabuchodonozora II. Mimo że znalazł się w obcym kraju, Daniel zyskał szacunek i zajmował wysokie urzędy na dworze królewskim zarówno w państwie babilońskim, jak i perskim.
Jednym z najbardziej znanych epizodów z życia Daniela jest historia lwiej jamy. Kiedy królowi Dariuszowi zostaje podstępnie narzucone prawo, które Daniel musi naruszyć ze względu na swoją wiarę, zostaje on wrzucony do jamy pełnej lwów. Jednakże dzięki Bożej interwencji, Daniel przeżywa noc w jamie nietknięty przez lwów, co jest cudem i dowodem na Boże wsparcie dla Daniela.
Innym znanym wydarzeniem jest odgadnięcie przez Daniela snu Nabuchodonozora, który przedstawiał posąg składający się z różnych materiałów, symbolizujących kolejne królestwa na ziemi. Ten posąg został zniszczony przez kamień, co Daniel interpretuje jako zapowiedź upadku tych królestw i nadejście Królestwa Bożego.
Daniel jest uważany za ważnego proroka zarówno w judaizmie, chrześcijaństwie, jak i islamie, a jego historia jest często cytowana i analizowana ze względu na swoje prorocze znaczenie i duchową odwagę Daniela w trudnych okolicznościach.
Po powrocie z niewoli babilońskiej i odbudowie Jerozolimy, regionem rządzili namiestnicy pod nadzorem imperium perskiego. W tym okresie funkcjonowały lokalne elity i arystokracja żydowska, które miały pewien stopień autonomii w zarządzaniu sprawami wewnętrznymi.
Po upadku imperium perskiego, Jerozolima i cały region Judy znalazły się pod panowaniem różnych imperiów:
1. Imperium Aleksandra Wielkiego (od 332 roku p.n.e.): Po jego śmierci Jerozolima przeszła pod kontrolę jego następców.
2. Dynastia Ptolemeuszów (do 198 roku p.n.e.): Judy rządzili greccy Ptolemeusze z Egiptu.
3. Dynastia Seleucydów (od 198 roku p.n.e.): Judy rządzili greccy Seleucydzi z Syrii. W tym okresie doszło do powstania Machabeuszy przeciwko Seleucydom, co doprowadziło do krótkiego okresu niezależności.
Po powstaniu Machabeuszy:
Królestwo Hasmonejskie (140-37 p.n.e.): Juda była niezależnym królestwem pod rządami dynastii Hasmoneuszy.
(od 63 roku p.n.e.): Po interwencji Rzymian i upadku Hasmoneuszy, Juda stała się częścią imperium rzymskiego, najpierw jako królestwo zależne (rządzone przez Heroda Wielkiego), a następnie jako prowincja bezpośrednio zarządzana przez rzymskich prokuratorów.
Rzymianie rządzili regionem do I wieku n.e., kiedy to doszło do powstania żydowskiego (66-70 n.e.) i zniszczenia Drugiej Świątyni przez Rzymian w 70 roku n.e.
Król Jeroboam
– Jeroboam I, pierwszy władca królestwa Izraela, wprowadził kult pogańskich bożków i nakazał wykonanie dwóch złotych cielców.
– Zakaz pielgrzymek: Umieścił złote cielce w Dan i Betel, aby ludzie nie udawali się do Jerozolimy, co miało zgubne skutki dla Izraela.
Król Baasza był trzecim królem północnego królestwa Izraela. Jego panowanie i czyny są opisane głównie w 1 Księdze Królewskiej. Oto szczegółowe informacje o jego rządach:
– Baasza panował przez 24 lata, od około 909 do 886 p.n.e.
– Pochodził z plemienia Issachara.
– Baasza zdobył władzę po zabiciu króla Nadaba, syna Jeroboama, podczas oblężenia Gibbetonu. Zniszczył też cały ród Jeroboama, co było zgodne z proroctwem Ahiasza Szilonity (1 Królewska 15:27-30).
Baasza postępował niegodziwie w oczach Pana, tak jak jego poprzednicy, Jeroboam i Nadab. Kontynuował kult złotych cielców, który został wprowadzony przez Jeroboama (1 Królewska 15:34).
– Proroctwo przeciwko Baaszy: Ze względu na swoje grzechy i niegodziwe czyny, prorok Jehu wygłosił przeciwko niemu wyrok Boży, zapowiadając, że ród Baaszy zostanie zgładzony tak samo, jak ród Jeroboama (1 Królewska 16:1-4).
– Baasza zmarł i został pochowany w Tirsa, a tron objął jego syn Ela (1 Królewska 16:6).
– Jego syn Ela panował tylko przez dwa lata, zanim został zamordowany przez Zimri, dowódcę połowy rydwanów. Po zabiciu Eli, Zimri zgładził całą rodzinę Baaszy, wypełniając tym samym proroctwo Jehu (1 Królewska 16:8-13).
Oto kilka kluczowych fragmentów z Biblii dotyczących Baaszy:
– 1 Królewska 15:27-30: „Tymczasem Baasza, syn Achiasza z domu Issachara, uknuł spisek przeciwko niemu. Baasza uderzył na niego w Gibbetonie, który należał do Filistynów, gdy Nadab i cały Izrael oblegali Gibbeton. Zabił go więc Baasza w trzecim roku panowania Asy, króla Judy, i został królem w jego miejsce. Skoro tylko został królem, wybił cały dom Jeroboama, nie pozostawiając nikogo, kto by tchnął, aż go wyniszczył, zgodnie z słowem Pana, które wypowiedział przez swojego sługę Achiasza z Szilo, za grzechy, które Jeroboam popełnił i do których doprowadził Izraela, rozdrażniając Pana, Boga Izraela.”
– 1 Królewska 16:1-4: „Wówczas Pan przemówił przeciwko Baaszy przez proroka Jehu, syna Chananiego: ‚Podniosłem cię z prochu i uczyniłem cię wodzem mojego ludu izraelskiego, lecz ty chodziłeś drogą Jeroboama i sprowadziłeś na grzech mój lud izraelski, drażniąc mnie swoimi grzechami. Oto ja zamierzam zmieść Baaszę i jego dom. Postąpię z twoim domem jak z domem Jeroboama, syna Nebata. Każdy, kto z rodu Baaszy umrze w mieście, zostanie pożarty przez psy, a kto umrze w polu, zostanie pożarty przez ptactwo niebieskie.’”
Baasza jest pamiętany jako król, który kontynuował grzeszne praktyki swoich poprzedników i doświadczył Bożego sądu z powodu swoich czynów.
ATALIA była okrutną królową Judei, która panowała w latach 842–836 pne. Była córką Jezabel i Achaba oraz żoną Jorama. Po śmierci swojego syna, króla Ochozjasza, przejęła tron, mordując 42 książąt z rodu Dawida. Jej wnuk, Joas, został uratowany z rzezi i ukrywany przed nią przez 6 lat. W siódmym roku został ogłoszony prawowitym królem, a Atalia została zabita przez tłum na progu świątyni jerozolimskiej.
Historia Atalii symbolizuje walkę pomiędzy pogaństwem (kult Baala) a monoteistyczną religią Jahwe, a także między obcą władzą (Samarią) a rodzimą władzą w Judei. Jej historia jest opisana w 4. Księdze Królewskiej i 2. Kronikach. Tragedia „Athalie” autorstwa Racine’a, oparta na tych wydarzeniach biblijnych, uważana jest za jedno z najlepszych dzieł klasycznej literatury francuskiej.
GAMALIEL (hebr. גמליאל, gamliēl – ‚Bóg był łaskaw’), zwany Starszym, był uczonym faryzeuszem z I wieku, przewodniczącym sanhedrynu jerozolimskiego i znawcą Starego Testamentu. Był dziadkiem Gamaliela ben Szymona. Według Dziejów Apostolskich 5, 34 i 22, 3, był on „doktorem zakonnym w poważaniu u wszystkiego ludu”, który przekonał Żydów, aby nie zabijali apostołów. Był także nauczycielem Saula (św. Pawła) z Tarsu, który został wychowany „u stóp Gamaliela”. W przenośni termin „Gamaliel” oznacza wybitnego nauczyciela lub pedanta.W czasach działalności Gamaliela Starszego, czyli w I wieku n.e., Judeą rządziło kilku władców, zarówno z dynastii Herodów, jak i przedstawicieli rzymskich.
1. Herod Wielki (37-4 p.n.e.): Rządził Judeą pod zwierzchnictwem Rzymu. Był znany z dużych projektów budowlanych, w tym rozbudowy Drugiej Świątyni w Jerozolimie.
2. Archelaus (4 p.n.e. – 6 n.e.): Syn Heroda Wielkiego, który rządził Judeą, Samarią i Idumeą jako etnarcha po śmierci swojego ojca. Został jednak usunięty przez Rzymian z powodu swojej nieudolności.
3. Bezpośrednie rządy rzymskie (6-41 n.e.): Po usunięciu Archelausa, Judea stała się rzymską prowincją zarządzaną przez prefektów. Najbardziej znanym prefektem był Poncjusz Piłat (26-36 n.e.), który odegrał kluczową rolę w procesie Jezusa.
4. Herod Agryppa I(41-44 n.e.): Wnuk Heroda Wielkiego, który rządził Judeą jako król pod zwierzchnictwem Rzymu. Był uważany za bardziej przychylnie nastawionego do Żydów w porównaniu do rzymskich prefektów.
Po śmierci Heroda Agryppy I, Judea ponownie znalazła się pod bezpośrednią kontrolą rzymską.
Król Herod Wielki: Herod Wielki, choć nie jest bezpośrednio wspomniany w Starym Testamencie, jest postacią biblijną z Nowego Testamentu. Jego rządy były kontrowersyjne ze względu na okrucieństwo, morderstwa, a także próbę zabicia małego Jezusa (tzw. Rzeź niewiniątek)
BERENIKA (ok. 27-ok. 75) była żydowską księżniczką znaną ze swojej urody, córką Heroda Agryppy I i wnuczką Heroda Wielkiego, króla Judei. Poślubiła swojego stryja Heroda, a po jego śmierci, w wieku 21 lat, rzekomo żyła w związku ze swoim bratem, Herodem Agryppą II. Później wyszła za mąż za Polemona I, króla Cylicji.
Podczas wojny w Judei, przyszły cesarz rzymski Tytus zakochał się w Berenice, która była od niego starsza o 13 lat. Po upadku Jerozolimy zabrał ją do Rzymu z zamiarem poślubienia jej. Jednak pod wpływem negatywnej opinii publicznej „Berenikę natychmiast wyprawił z Rzymu wbrew jej woli i wbrew samemu sobie”, jak to opisuje Swetoniusz w „Żywotach Cezarów” (Boski Tytus, 7). Berenika to także ta sama postać, która według Dziejów Apostolskich (25, 23-27; 26, 1–32) była obecna u boku Agryppy II, gdy ten przesłuchiwał św. Pawła.
Historia Bereniki stała się inspiracją dla dwóch słynnych francuskich dramaturgów, Racine’a i Corneille’a, którzy niemal jednocześnie napisali tragedie na ten temat, nie wiedząc o zamiarach drugiego. Racine’a „Bérénice” (Paryż, 21 listopada 1670) została oceniona znacznie wyżej i zainspirowała powstanie co najmniej piętnastu oper, w tym „Berenice” G. F. Händla (Londyn 1738). Tragedia Corneille’a „Tite et Bérénice” miała swoją premierę tydzień później, 28 listopada 1670 roku, w Paryżu.
GAMALIEL, zwany Starszym, uczony faryzeusz.
Z marzeń i snów 