🟡Od Syjonu do Etiopii i Irlandii. Różne Tradycje i Legendy o Potomkach  Dawida

„🟡Złote Echo otwiera przestrzeń, w której historia staje się objawieniem, a genealogia – drogą ku zrozumieniu duchowego dziedzictwa. To opowieść o królewskich rodach, których losy splatają się z proroctwami i legendami, niosąc światło mądrości przez wieki. W tym świetle potomkowie Dawida i Salomona nie są jedynie postaciami minionych czasów, lecz żywymi symbolami nadziei, objawienia i duchowej ciągłości.” 

Od Syjonu do Etiopii i Irlandii. Różne tradycje i legendy o potomkach króla Dawida

Król Dawid to nie tylko historyczna postać ze starożytnego Izraela, ale także symbol wiecznego przymierza i obietnicy. Jego dynastia, zapoczątkowana w X wieku p.n.e., stała się centralnym punktem nadziei, mitów i roszczeń dynastycznych w różnych kulturach i religiach. Wątek mesjański i królewski, wywodzący się z biblijnych obietnic, splótł się w zaskakująco bogatą mozaikę tradycji – od teologii judaizmu i chrześcijaństwa, przez etiopski epos narodowy, po średniowieczne legendy celtyckie.

✡️ Mesjańska Genealogia: Judaizm i Chrześcijaństwo

Fundamentem wszystkich późniejszych legend są biblijne obietnice dane Dawidowi. W Drugiej Księdze Samuela Bóg mówi do króla:

„Twój dom i twoje królestwo będą trwać przede Mną na wieki, a twój tron będzie utrwalony na zawsze”

(2 Sm 7,16). 

Ta obietnica stała się kamieniem węgielnym mesjańskiej nadziei

W judaizmie rabinicznym Mesjasz (hebr. Masziach – Pomazaniec) ma być ludzkim, śmiertelnym przywódcą, który pochodzi z rodu Dawida, a konkretnie z linii jego syna, Salomona. Ma on przywrócić królestwo Izraela, zbudować Trzecią Świątynię w Jerozolimie i zapoczątkować era powszechnego pokoju. Talmud utrwalił tę wiarę:

„Świat został stworzony tylko dla Mesjasza. Jakie jest jego imię? […] Jego imię to Dawid”

(Talmud Babiloński, Sanhedryn 98b).

Chrześcijaństwo przejęło i zreinterpretowało ten wątek, widząc w Jezusie z Nazaretu wypełnienie mesjańskich proroctw. Ewangeliści Mateusz i Łukasz, choć podają różne listy przodków, jednoznacznie wywodzą genealogię Jezusa od Dawida. Mateusz zaczyna swą Ewangelię od słów:

Rodowód Jezusa Chrystusa, syna Dawida, syna Abrahama”

(Mt 1,1).

Kluczowe jest tu odwołanie do Józefa, który, choć nie był biologicznym ojcem Jezusa, jako jego prawny opiekun przekazywał mu – zgodnie z żydowskim prawem – status i przywileje dynastyczne.

👑 Król Salomon i Królowa Saby: Etiopska Dynastia Salomońska

Podczas gdy Biblia hebrajska opisuje wizytę królowej Saby u Salomona głównie jako spotkanie mędrców (1 Krl 10,1-13), etiopska tradycja rozwija tę historię w epicką opowieść o początkach własnej monarchii. Narodowy epos Etiopii, „Kebra Nagast” („Chwała Królów”), spisany najprawdopodobniej w XIV wieku, głosi, że królowa (zwana tam Makedą) i Salomon poczęli syna – Menelika I.

Według legendy, gdy Menelik dorósł, udał się do ojca do Jerozolimy. Wracając do Etiopii, zabrał ze sobą Arkę Przymierza, którą – jak wierzą Etiopczycy – do dziś przechowuje się w świątyni w Aksum. Menelik I miał zostać założycielem dynastii salomonidów, która nieprzerwanie rządziła Etiopią aż do obalenia cesarza Haile Selassie I w 1974. Sam Selassie tytułował się „Królem Królów, Lwem Pokolenia Judy, Wybrańcem Bożym”, podkreślając swoje bezpośrednie, cielesne pochodzenie od biblijnych monarchów. W „Kebra Nagast” Bóg mówi do Salomona: „Ponieważ pokochałem cię, dam ci moje królestwo na wieki, a po tobie twoje potomstwo z pokolenia na pokolenie”[^1]. Etiopski Kościół Ortodoksyjny uznaje tę księgę za natchnioną.

🪨 Tamar Tephi i Kamień Przeznaczenia: Irlandzko-Brytyjska Legenda

Jedna z najbardziej niezwykłych legend wywodzi linię Dawida na Wyspy Brytyjskie. Według średniowiecznych podań, upowszechnionych m.in. przez protestanckich uczonych, córka króla Sedecjasza (lub według innych wersji Salomona) o imieniu Tamar Tephi (lub Tea Tephi), uciekła z Jerozolimy po jej zburzeniu w 586 r. p.n.e. w towarzystwie proroka Jeremiasza.

Miała ona przybyć do Irlandii, gdzie poślubiła miejscowego króla, Eochaida, i przyniosła ze sobą niezwykłe skarby: Harfę Dawida (która stała się prototypem irlandzkiej harfy) oraz Kamień Przeznaczenia (hebr. Even Shetiyah), na którym podobno Jakub śnił swój sen o drabinie do nieba. Kamień ten, zwany też Kamieniem z Scone, stał się symbolem legitymizacji władzy i był używany podczas koronacji królów szkockich, a później angielskich i brytyjskich. Umieszczono pod tronem koronacyjnym w Opactwie Westminsterskim, a legenda głosiła, że gdziekolwiek znajdzie się ten kamień, tam będą panować potomkowie Dawida. Historycy uznają tę opowieść za fantazję genealogiczną, niemiej jednak przez wieki pełniła ważną funkcję legitymizującą dla brytyjskiej monarchii.

🕎 Karaimi i Anan ben Dawid: Ród Dawida w Nurtach Marginalnych

Nawet odłamy judaizmu, które odrzuciły główny nurt rabiniczny, przywiązywały wagę do pochodzenia od Dawida. Karaimi to ruch religijny powstały w VIII wieku w Mezopotamii, który odrzuca autorytet Talmudu i uznaje wyłącznie Biblię Hebrajską (Tanach) za źródło prawa.

Założycielem tego ruchu był Anan ben Dawid, żyjący w VIII wieku w Basrze. Jak podają źródła karaimskie, Anan wywodził się z rodu króla Dawida, co nadawało mu szczególny autorytet. Gdy został pominięty w sukcesji na egzarchę (przywódcę diaspory żydowskiej), zerwał z judaizmem rabinicznym i ogłosił własną doktrynę. Jego słynna maksyma brzmiała:

„Starannie badaj Pismo [Święte] samodzielnie i nie polegaj na mojej opinii”

[^2].

Chociaż Karaimi nie kładą głównego nacisku na mesjanizm, postać ich założyciela z rodu Dawida stanowiła ważny element ich tożsamości i legitymizacji w opozycji do judaizmu rabinicznego.

Od Jerozolimy przez góry Etiopii po zielone wzgórza Irlandii – legenda o potomkach króla Dawida okazała się niezwykle plastyczna i trwała. Ukazuje ona uniwersalne ludzkie pragnienie, by łączyć swoją tożsamość, wiarę i władzę z wielką, świętą historią. Wątek mesjański i królewski, zapoczątkowany w starożytnym Izraelu, stał się żywym, ewoluującym mitem, który przez stulecia kształtował politykę, religię i wyobraźnię całych cywilizacji.

„Opowieść o potomkach Dawida ukazuje, że historia nie jest tylko zapisem minionych wydarzeń, lecz także drogą ku objawieniu. W genealogiach, legendach i eposach kryje się światło, które prowadzi kolejne pokolenia – od Jerozolimy po Etiopię, od Irlandii po Karaimów. 🟡Złote Echo przypomina, że mądrość przodków i duchowa ciągłość są niczym nici splatające czas, tradycję i wiarę. To dziedzictwo nie gaśnie, lecz rozbrzmiewa wciąż na nowo, jako obietnica, że w każdym pokoleniu można odnaleźć ślad objawienia.”

📚 Przypisy i Bibliografia:

Przypisy:

• [^1]:Cytat za: Kebra Nagast („Chwała Królów”), tłum. na ang. E.A. Wallis Budge. Dokładne rozdziały mogą się różnić w zależności od wydania, jest to parafraza centralnej obietnicy.
  [^2]:Parafraza maksymy przypisywanej Ananowi ben Dawidowi, zaczerpnięta z prac historyków na temat karaimizmu, m.in. Leon Nemoy, Karaitic Anthology.

Bibliografia:

Źródła Pierwotne i Święte Teksty:

• 1. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (Biblia Tysiąclecia), Wyd. Pallottinum, Poznań 2003. (Zwłaszcza: 2 Sm 7; 1 Krl 10; Mt 1; Łk 3).
  2. Talmud Babiloński, Traktat Sanhedryn.
  3. Kebra Nagast („Chwała Królów”), tłum. na ang. E.A. Wallis Budge, [dostępne online m.in. przez Sacred Texts Archive].

Źródła Historyczne i Opracowania:

• 1. Johnson, S., The History of the Yorubas, Lagos 1937. (Zawiera odniesienia do legend o migracji z Bliskiego Wschodu).
  2. Hancock, G., The Sign and the Seal: The Quest for the Lost Ark of the Covenant, Simon & Schuster, 1992. (Popularnonaukowe opracowanie dotyczące etiopskiej legendy o Arce).
  3. Nemoy, L., Karaitic Anthology, Yale University Press, 1952.
  4. Sharon, M., Black People in the Bible, The Journal of African Civilizations, 1985.
  5. Stone, M., The Falasha Jews of Ethiopia: A Short History, The Society for Promoting Christian Knowledge, 1995.
  6. Szymański, E., Karaimi: religia, historia, kultura, „Almanach Karaimski”, 2016.
  7. Wróbel, M., Genealogia Jezusa Chrystusa w Ewangelii według św. Mateusza, „Collectanea Theologica”, 2004.

W tradycji żydowskiej, potomkowie króla Dawida, a szczególnie z linii jego syna Salomona, są uważani za bardzo ważnych w kontekście mesjanistycznym. W judaizmie, oczekiwanie na Mesjasza, który będzie potomkiem Dawida, jest głęboko zakorzenione w wierzeniach i tekstach religijnych. Genealogia mesjańska, która wywodzi się od Dawida, jest często podkreślana w różnych źródłach, w tym w Tanachu, gdzie przewiduje się, że przyszły Mesjasz będzie pochodził z jego rodu.

W Nowym Testamencie, genealogia Jezusa Chrystusa również jest przedstawiona jako pochodząca od króla Dawida, co ma podkreślać jego mesjańskie kwalifikacje w tradycji chrześcijańskiej. W Ewangelii według św. Mateusza znajduje się genealogia, która łączy Jezusa z Dawidem poprzez Józefa, jego przybranego ojca.

Kwestia związku między królem Salomonem a królową Saby jest tematem, który od dawna fascynuje historyków i badaczy. Wiele źródeł, w tym biblijne, wspomina o wizycie królowej Saby u króla Salomona i ich wymianie mądrości oraz darów. Jednakże, bezpośrednie dowody historyczne lub archeologiczne na ich związek są ograniczone i często oparte na interpretacji legend oraz tradycji.

Według I Księgi Królów 10:1-13 w Biblii, królowa Saby odwiedziła Salomona, aby przetestować jego słynną mądrość, przynosząc ze sobą liczne dary i pytania. Biblia nie wspomina jednak o żadnym romansie czy potomstwie z tego związku.

Z drugiej strony, etiopska tradycja, zawarta w narodowym eposie Etiopii, „Kebra Nagast” czyli „Chwała Królów”, opowiada historię królowej Makedy (Saby), która odwiedziła Salomona i miała z nim syna, Menelika. Menelik miał zostać pierwszym cesarzem Etiopii i założycielem dynastii salomonidów, która według tej tradycji rządziła Etiopią aż do czasów cesarza Haile Selassie.

Archeologiczne dowody wskazują, że już w X wieku p.n.e. — mniej więcej wtedy, gdy żyła królowa Saby — Etiopia i Jemen były rządzone przez jedną dynastię, prawdopodobnie z siedzibą w Jemenie. To sugeruje, że mogła istnieć jakaś forma połączenia między tymi regionami, które mogłyby być podstawą dla legendy

Etiopska tradycja głosi, że dynastia Salomonidów, która rządziła Etiopią przez wiele wieków, wywodzi się od związku króla Salomona z królową Saby, znanej w Etiopii jako Makeda. Ta historia jest kluczowym elementem etiopskiej tożsamości narodowej i religijnej, szczególnie w Kościele Etiopskim.

Zgodnie z „Kebra Nagast”, czyli „Chwałą Królów”, Menelik I, syn Salomona i Makedy, miał zostać pierwszym cesarzem Etiopii i założycielem dynastii salomonidów. Ta linia królewska miała kontynuować rządy aż do czasów cesarza Haile Selassie, który został obalony w 1974 roku. Haile Selassie sam uważał się za 225. w linii bezpośrednich potomków króla Dawida przez króla Salomona i królową Saby.

Legendy o królowej Tamar Tephi są  częścią folkloru irlandzkiego i brytyjskiego, a w szczególności są związane z ruchem znanym jako brytyjski Izraelizm. Według tych opowieści, Tamar Tephi, domniemana córka króla Salomona, miała uciec z Jerozolimy wraz z prorokiem Jeremiaszem po upadku miasta w 588 r. p.n.e. i ostatecznie przybyć do Irlandii.

Opowieść mówi, że Tamar Tephi przyniosła ze sobą do Irlandii święte relikwie hebrajskie, w tym Arkę Przymierza i harfę króla Dawida. Miała również przyczynić się do przeniesienia Kamienia Przeznaczenia do Wielkiej Brytanii, który był używany podczas koronacji królów angielskich i szkockich.

Królowa Tamar Tephi i Kamień Przeznaczenia

Dawno, dawno temu, w krainie zielonych wzgórz i mglistych dolin, istniała królestwo Irlandii. W tych czasach, gdy świat był jeszcze młody, a magia przepływała przez żyły ziemi, żyła piękna i tajemnicza królowa o imieniu Tamar Tephi.

Tamar była córką króla Zedekiasza, ostatniego władcy Judy przed upadkiem Jerozolimy. Po zdobyciu miasta przez Babilończyków, Tamar wraz z prorokiem Jeremiaszem uciekła z ziemi swoich przodków. Ich podróż była pełna niebezpieczeństw, a ich serca były obciążone smutkiem za utraconym domem.

Wędrowali przez pustynie, lasy i góry, aż w końcu dotarli do brzegów Irlandii. Tam, na wzgórzu Tara, Tamar spotkała króla Eochaida, mądrego i sprawiedliwego władcy. Ich oczy spotkały się, a losy splatały się w jedno.

Król Eochaid zakochał się w pięknej Tamar i zaproponował jej małżeństwo. Tamar przyjęła jego oświadczyny, a wkrótce zostali małżeństwem. Ich ślub był wielkim wydarzeniem, a ludzie z całego królestwa przybyli, aby uczcić tę chwilę. 

Jednak to, co przyciągnęło uwagę wszystkich, było coś innego. Tamar przyniosła ze sobą skarb ze starych zwojów: Arkę Przymierza i harfę króla Dawida. Te święte relikwie miały moc przynosić błogosławieństwo i ochronę. Kamień Przeznaczenia, który miał być koronacyjnym siedzeniem królów, również znalazł swoje miejsce na wzgórzu Tara.

Tamar Tephi i król Eochaid rządzili razem w harmonii. Ich potomstwo miało kontynuować linię królewską, a Irlandia kwitła pod ich panowaniem. Kamień Przeznaczenia stał się symbolem jedności i mądrości, a ludzie wierzyli, że jest połączony z ziemią i niebem.

Legenda o Tamar Tephi przetrwała wieki, a jej imię jest wciąż wypowiadane w pieśniach i opowieściach. Czy była prawdziwą córką Salomona? Czy Arkę Przymierza naprawdę przyniosła do Irlandii? To pytania, na które nie ma jednoznacznych odpowiedzi. Ale jedno jest pewne: Tamar Tephi pozostaje ikoną tajemnicy i magii, która tkwi w historii naszej ziemi.

—

Judaizm Karaimski: Karaimi, grupa żydowska o nieco odmiennych wierzeniach niż główny nurt judaizmu rabinicznego, również wierzy, że są potomkami starożytnych Izraelitów, w tym króla Dawida.
Karaimi, znani również jako Karaites, to grupa wyznająca judaizm, która różni się od głównego nurtu judaizmu rabinicznego. Ich religia powstała we wczesnym VIII wieku we wschodniej prowincji ówczesnego kalifatu muzułmańskiego, we współczesnym Iraku. Pierwszym prawodawcą i nauczycielem Karaimów był Anan ben Dawid z Basry.

Oto kilka kluczowych informacji na temat Karaimów:

1. Nazwa”Karaimi” ma dwojakie, powiązane ze sobą, ale nie tożsame znaczenia:
    – Etnonim grupy jest zarazem konfesjonimem, tj. odnosi się zarówno do członków karaimskiej grupy etnicznej (Karaimów, pisanych wielką literą), jak i do wyznawców religii karaimskiej (karaimów, pisanych małą literą), będących różnego pochodzenia etnicznego.

2. Pochodzenie etniczne: Pochodzenie etniczne Karaimów stanowi przedmiot dyskusji naukowej. Współczesni wschodnioeuropejscy Karaimi wierzą, że tylko Karaimi zamieszkujący dawniej Bliski Wschód (Egipt, Irak i Syrię), a obecnie Izrael i USA, czyli tzw. Karaimi orientalni, są pochodzenia semickiego. Z kolei znaczna część Karaimów wschodnioeuropejskich (Ukraina, Litwa, Polska i Rosja) ma pochodzenie tureckie, a drobna część posiada słowiańską etnogenezę. To jednak pogląd nieakceptowany przez większość współczesnych badaczy karaimizmu.

3. Język: Karaimi posługują się zwykle językiem kraju swojego zamieszkania, ale wschodnioeuropejscy Karaimi zachowali też język karaimski, który należy do kipczackiej podgrupy języków tureckich. Językiem karaimskiej liturgii (i literatury) jest hebrajski, a na Krymie, na Litwie i w Polsce używa się dziś w tym celu głównie karaimskiego.

4. Religia: Karaimi wyznają karaimizm, religię, której początki sięgają okresu Pierwszej Świątyni. Jako odrębna religia wyłoniła się ostatecznie na przełomie VII i VIII wieku z judaizmu. Kodyfikatorem założeń karaimizmu był  Anan ben Dawid z Basry, który uformował stronnictwo polityczno-społeczne, kontestujące autorytety judaizmu i zasady rządzące żydowskim społeczeństwem po upadku Drugiej Świątyni. Karaimi postanowili uznawać tylko tradycję pisaną, tj. Tanach, w szczególności Pięcioksiąg Mojżeszowy, oraz określani byli jako kontynuatorzy odłamu saduceuszy – w opozycji do rabinów jako kontynuatorów faryzeuszy.

Anan ben Dawid z Basry jest postacią historyczną, która odegrała kluczową rolę w rozwoju karaimizmu. Jako założyciel i kodyfikator karaimizmu, Anan ben Dawid jest uznawany za jedną z najważniejszych postaci w historii tej społeczności. W tradycji karaimskiej przechowywane jest zdanie, które wyrzekł Anan ben Dawid:

„Nie polegajcie na mnie, lecz sami pilnie studiujcie Pismo Święte”.

Jednakże, w odniesieniu do legend związanych z Ananem ben Dawidem, nie ma szeroko znanych opowieści mitologicznych czy fantastycznych, które byłyby porównywalne z legendami o królu Salomonie czy królowej Saby. Jego postać jest raczej postrzegana w kontekście historycznym i religijnym, a nie mitologicznym.

Anan ben Dawid był uczonym pochodzenia żydowskiego, który w 761 roku stanął na czele ruchu karaimskiego. Kandydując na egzylarchę, odrzucał Talmud, chcąc oprzeć judaizm na Biblii. Na podstawie jego nauk powstał i rozwinął się karaimizm². Jego działania miały ogromny wpływ na kształtowanie się karaimizmu jako odrębnej tradycji religijnej.