🟣Święte Księgi Ludzkości: Od Wed do Koranu – Źródła Wiary, Filozofii i Prawa

„Historia nie jest tylko zapisem minionych zdarzeń – to żywe echo, które wciąż przemawia do naszej świadomości. Święte teksty, powstałe w różnych kulturach i epokach, są niczym zwierciadła, w których odbija się duchowe poszukiwanie człowieka. 🟣Fioletowe Echo prowadzi nas ku interpretacji tych ksiąg, odkrywając ich ukryte znaczenia i pokazując, jak kształtowały one losy cywilizacji oraz nasze rozumienie świata.”

Święte Księgi Ludzkości: Od Wed do Koranu – Źródła Wiary, Filozofii i Prawa

Od niepamiętnych czasów ludzkość spisywała swoje duchowe poszukiwania, objawienia i refleksje, tworząc fundamenty wielkich cywilizacji. Święte teksty są nie tylko źródłem wiary, ale także zwierciadłem ludzkiej kultury, filozofii i pragnienia zrozumienia sensu istnienia. Oto podróż przez najważniejsze z tych pism.

Hinduizm: Głos Wieczności – Wedy i Upaniszady

Hinduizm, jedna z najstarszych żywych tradycji religijnych, opiera się na objawionych tekstach znanych jako Wedy („wiedza”). Zawierają one hymny (Rygweda), rytuały (Brahmanas) i głębokie traktaty filozoficzne – Upaniszady. Podczas gdy Wedy koncentrują się na kosmologii i ofiarach, Upaniszady przenoszą punkt ciężkości do wewnętrznych poszukiwań, wprowadzając kluczowe koncepcje, takie jak Brahman (absolut) i Atman (dusza indywidualna), oraz drogę do ich zjednoczenia.

„Prowadź mnie od nieprawdy do prawdy, od ciemności do światła, od śmierci do nieśmiertelności”.

– Brihadaranjaka Upaniszada 1.3.28

[1].

To modlitewne wołanie ilustruje duchowy cel Upaniszad: wyzwolenie z niewiedzy i urzeczywistnienie wiecznej prawdy.

📜 Judaizm: Przymierze i Prawo – Tora

Sercem judaizmu jest Tora (Pięcioksiąg Mojżeszowa), stanowiąca fundament prawa religijnego (Halachy) i tożsamości narodu izraelskiego. Opisuje ona stworzenie świata, historię patriarchów, wyjście z Egiptu i zawarcie przymierza na Synaju, gdzie Bóg objawił swoje prawo, w tym Dekalog.

„Słuchaj, Izraelu, Pan jest naszym Bogiem, Pan jest jeden. Będziesz miłował Pana, Boga twojego, z całego swego serca, z całej duszy swojej, ze wszystkich swych sił”.

– Księga Powtórzonego Prawa 6:4-5

[2].

Ten fragment, zwany Szema Israel, stanowi esencję wiary żydowskiej: absolutny monoteizm i całkowite oddanie Bogu.

✝️ Chrześcijaństwo: Spełnienie i Zbawienie – Biblia

Chrześcijaństwo przyjmuje żydowskie Pisma jako Stary Testament, widząc w nich zapowiedź przyjścia Jezusa Chrystusa. Nowy Testament skupia się na Jego życiu, nauczaniu, śmierci i zmartwychwstaniu, co stanowi centralną prawdę wiary chrześcijańskiej. Ewangelie, listy apostolskie i Apokalipsa głoszą przesłanie miłości, łaski i zbawienia.

„Albowiem tak Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne”.

– Ewangelia Jana 3:16

[3].

Ten werset streszcza chrześcijańską koncepcję Bożej miłości jako daru zbawienia przez wiarę w Chrystusa.

🌙 Islam: Ostateczne Objawienie – Koran

Dla muzułmanów Koran jest literalnym, nie stworzonym słowem Boga (Allaha), objawionym prorokowi Mahometowi przez archanioła Gabriela. Stanowi on ostateczne i niezmienione przewodnictwo dla ludzkości, potwierdzając i dopełniając przesłanie wcześniejszych proroków. Głosi absolutną jedność Boga (tawhid), sąd ostateczny i podaje szczegółowe prawa moralne i społeczne.

„W Imię Boga Miłosiernego, Litościwego! Chwała Bogu, Panu światów, Miłosiernemu, Litościwemu, Władcy Dnia Sądu!”.

– Koran, Sura 1:1-4

[4].

Początek Sury Otwierającej (Al-Fatiha), recytowanej w każdej modlitwie, wyraża istotę islamskiej relacji z Bogiem: uwielbienie, zależność i prośbę o przewodnictwo.

Teksty Poza Kanonem: Apokryfy

Apokryfami (z gr. „ukryty”) nazywa się teksty związane z tradycją żydowską lub chrześcijańską, które nie weszły w skład kanonu Pisma Świętego. Często oferują one alternatywną perspektywę, skupiając się na postaciach pominiętych w tekstach kanonicznych lub na tematach mistycznych.

Przykład: Ewangelia Tomasza, zaliczana do apokryfów gnostyckich, zawiera 114 przypisywanych Jezusowi wypowiedzi (logiów), kładąc nacisk na wiedzę (gnosis) jako drogę do zbawienia

„Królestwo jest wewnątrz was i jest poza wami. Kiedy poznacie samych siebie, wtedy będziecie poznani i zrozumiecie, że jesteście synami Żywego Ojca”.

– Ewangelia Tomasza 3 [

5].

🏺 Głosy Zapomnianych Światów: Religie Starożytne

Cywilizacje Egiptu, Mezopotamii, Persji i Celtów pozostawiły po sobie bogatą spuściznę tekstów religijnych. Są to często mity stworzenia (np. babiloński Epos o Gilgameszu czy egipski Tekst Piramid), eposy oraz zaklęcia mające zapewnić przetrwanie w życiu pozagrobowym lub przychylność kapryśnych bogów.

Przykład: Egipski hymn do boga słońca Atona, przypisywany faraonowi Echnatonowi, jest jednym z najwcześniejszych przejawów monoteizmu:

„Pięknie wschodzisz na horyzoncie nieba, O Atonie żywy, któryś jest na początku życia! (…) Stworzyłeś świat wedle swej woli, będąc samym jedynym”.

– Hymn do Atona

[6].

Drogi Harmonii i Wyzwolenia: Tradycje Dalekiego Wschodu

Tradycje Dalekiego Wschodu często łączą elementy religijne z filozoficznymi. Konfucjanizm kładzie nacisk na moralność, sprawiedliwość i harmonijne relacje społeczne (np. w Dialogach Konfucjusza). Taoizm, z podstawowym tekstem Tao Te Ching, naucza o życiu w zgodzie z naturalnym porządkiem wszechświata – Tao.

„Tao, które można wyrazić słowami, nie jest wiecznym Tao”.

– Tao Te Ching, rozdz.1

[7].

Buddyzm, opierający się na kanonie Tripitaka, oferuje diagnozę ludzkiego cierpienia i ścieżkę prowadzącą do jego końca – Nirwany. Podobnie Dżinizm, z tekstami Agamas, głosi skrajny ascetyzm i niestosowanie przemocy (ahimsa) jako drogę do wyzwolenia.

Od poetyckich hymnów do słońca sprzed tysięcy lat po surowe nakazy monoteistycznego prawa – święte księgi są nieustannym dialogiem człowieka z tym, co transcendentne. Stanowią one nieocenione źródło zrozumienia dla historii idei, kultury i niegasnącego ludzkiego pragnienia, by dotknąć absolutu.

„Święte teksty są niczym nici utkane w wielką tkaninę dziejów – każda tradycja dodaje własny kolor, własny rytm i własne przesłanie. Choć różnią się językiem, czasem i kulturą, wszystkie prowadzą ku jednemu pytaniu: kim jest człowiek wobec tajemnicy istnienia?🟣 Fioletowe Echo przypomina, że interpretacja historii nie kończy się na przeszłości – to żywy dialog, który trwa w nas, otwierając drogę do nowych opowieści i odkryć.”

📚Przypisy Bibliograficzne:

• [1] Brihadaranjaka Upaniszada, tłum. na podst. przekładów: R.C. Zaehner, Hindu Scriptures, J.M. Dent & Sons, 1966.
• [2] Biblia Tysiąclecia, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 2003.
• [3]Tamże.
• [4] Koran, z języka arabskiego przełożył i komentarzem opatrzył J. Bielawski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1986.
• [5] Ewangelia Tomasza, tłum. A. Świderkówna, w: Apokryfy Nowego Testamentu, red. M. Starowieyski, Tom I, Wydawnictwo WAM, Kraków 2003.
• [6] Hymn do Atona, tłum. na podst. J.H. Breasted, The Development of Religion and Thought in Ancient Egypt, Charles Scribner’s Sons, 1912.
• [7] Laozi, Tao Te Ching, tłum. A.I. Wójcik, Wydawnictwo A, Kraków 2009.

Bibliografia

• 1. Eliade, Mircea, Historia wierzeń i idei religijnych (tomy I-III), PAX, Warszawa 2007-2009.
• 2. Armstrong, Karen, Historia Boga, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1998.
• 3. Starowieyski, Marek (red.), Apokryfy Nowego Testamentu (tomy I-III), Wydawnictwo WAM, Kraków 2003-2007.
• 4. Bielawski, Józef, Koran, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1986.
• 5. Zaehner, R.C., Hindu Scriptures, J.M. Dent & Sons, London 1966.
• 6. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (Biblia Tysiąclecia), Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 2003.

Porównanie świętych tekstów różnych religii jest złożonym zadaniem ze względu na różnorodność ich kontekstu historycznego, treści i znaczenia. Poniżej przedstawiam przegląd głównych świętych ksiąg kilku religii, wraz z przybliżonymi datami powstania oraz ich podstawowymi tematami i przesłaniami.

WEDYJSKIE TEKSTY (HINDUIZM)

Rigweda

   – Data powstania: Ok. 1500-1200 p.n.e.
   – Treść: Zbiór hymnów skierowanych do różnych bóstw, takich jak Indra, Agni i Soma. Tematy obejmują kosmologię, rytuały, modlitwy i filozoficzne rozważania.

Samaweda

   – Data powstania: Ok. 1200-1000 p.n.e.
   – Treść: Zbiór melodii i pieśni używanych podczas rytuałów ofiarnych. Głównie recytacje hymnów z Rigwedy.

Jadźurweda

   – Data powstania: Ok. 1200-1000 p.n.e.
   – Treść: Prozaiczne formuły i modlitwy używane w rytuałach ofiarnych, zawierające instrukcje dotyczące rytuałów.

Atharwaweda

   – Data powstania: Ok. 1200-1000 p.n.e.
   – Treść: Hymny, zaklęcia i modlitwy związane z magią, leczeniem i codziennym życiem.

Upaniszady

   – Data powstania: Ok. 800-500 p.n.e.
   – Treść: Filozoficzne i mistyczne teksty badające naturę rzeczywistości, duszy (atman) i absolutu (brahman).

TORA (JUDAIZM)

Tora (Pięcioksiąg Mojżeszowy)

   – Data powstania: Ok. 1200-1000 p.n.e.
   – Treść: Pierwsze pięć ksiąg Biblii hebrajskiej – Księga Rodzaju, Wyjścia, Kapłańska, Liczb i Powtórzonego Prawa. Zawiera prawa, historię stworzenia, przymierze Boga z Izraelem, exodus z Egiptu i wędrówkę Izraelitów.

BIBLIA (CHRZEŚCIJAŃSTWO)

Stary Testament

  – Data powstania: Ok. 1200-165 p.n.e.
   – Treść: Zbiór ksiąg obejmujący historię Izraela, prawa, poezję, proroków i mądrość literatury. Wersje hebrajskie, greckie (Septuaginta) i łacińskie (Wulgata) różnią się nieco zawartością.

Nowy Testament

   – Data powstania: Ok. 50-100 n.e.
   – Treść: Zbiór ksiąg opisujących życie, nauki, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, a także działalność wczesnego Kościoła.

KORAN (ISLAM)

Koran

  – Data powstania: Ok. 610-632 n.e.
   – Treść: Uważany za bezpośrednie objawienie od Boga (Allah) przekazane prorokowi Mahometowi przez archanioła Gabriela. Zawiera nauki religijne, prawa moralne i wskazówki dla życia muzułmanina

APOKRYFY

Apokryfy Starego Testamentu

– Data powstania: Ok. 300 p.n.e. – 100 n.e.
   – Treść: Księgi i teksty religijne, które nie zostały kanonicznie przyjęte do Biblii hebrajskiej, ale są zawarte w Septuagincie i katolickiej Biblii. Przykłady to Księga Tobiasza, Judyty, Mądrości Syracha.

Apokryfy Nowego Testamentu

   – Data powstania: Ok. 100-400 n.e.
   – Treść: Teksty, które nie zostały włączone do kanonu Nowego Testamentu. Przykłady to Ewangelia Tomasza, Ewangelia Judasza, Apokalipsa Piotra.

PORÓWNANIE

– Wedyjskie teksty są jednymi z najstarszych religijnych pism, składają się z hymnów, rytuałów i filozoficznych dysput. Powstały głównie między 1500 a 500 p.n.e.
– Tora jest fundamentem judaizmu, obejmuje prawa i historię narodu izraelskiego, powstała głównie między 1200 a 1000 p.n.e.
– Stary Testament rozszerza Torę i zawiera dodatkowe księgi historyczne, poetyckie i prorocze, powstawał od ok. 1200 p.n.e. do 165 p.n.e.
– Nowy Testament jest podstawą chrześcijaństwa, opisuje życie Jezusa i początki Kościoła, powstał w pierwszym wieku n.e.
– Koran to centralny tekst islamu, uważany za objawiony Mahometowi między 610 a 632 n.e., zawiera nauki religijne, prawa moralne i wskazówki.
– Apokryfy obejmują różne teksty religijne, które nie zostały włączone do kanonicznych zbiorów Biblii, powstawały od 300 p.n.e. do 400 n.e.

GŁÓWNE TEMATY

– Wedyjskie teksty: Kosmologia, rytuały, modlitwy, filozofia, natura rzeczywistości.
– Tora i Stary Testament: Historia narodu izraelskiego, prawa, przymierze z Bogiem, prorocze wizje.
– Nowy Testament: Życie i nauki Jezusa, zbawienie, miłość, początki chrześcijaństwa.
– Koran: Jedność Boga (tawhid), prawa moralne, zasady społeczne, życie po śmierci.
– Apokryfy: Różnorodne tematy, od historii, przez mądrość, po wizje apokaliptyczne.

Porównanie tych tekstów ukazuje różnorodność ludzkich poszukiwań duchowych, moralnych i filozoficznych, które kształtowały cywilizacje i kultury na przestrzeni tysiącleci.

TEKSTY Z RELIGII STAROŻYTNYCH

Zoroastryzm

  – Awesty: Zbiór świętych tekstów, w tym Jasna (hymny i modlitwy) oraz Widēwdād (prawo i rytuały). Datowane na około 1200-600 p.n.e.
   – Gathy: Hymny przypisywane Zaratustrze, centralnej postaci zoroastryzmu.

Egipska religia starożytna

– Teksty Piramid: Najstarsze religijne teksty egipskie, datowane na ok. 2400-2300 p.n.e., zawierające modlitwy i zaklęcia mające chronić faraonów w zaświatach.
   – Księga Umarłych: Zbiór zaklęć i instrukcji mających pomóc zmarłym przejść przez zaświaty, powstała ok. 1550-50 p.n.e.

Mezopotamia

  – Epos o Gilgameszu: Jeden z najstarszych znanych utworów literackich, datowany na około 2100 p.n.e. Opisuje przygody Gilgamesza, króla Uruk, i jego poszukiwanie nieśmiertelności.
   – Enuma Elisz: Babiloński mit stworzenia, datowany na około 1100 p.n.e., opisujący powstanie świata i zwycięstwo boga Marduka.

TEKSTY Z RELIGII DALEKIEGO WSCHODU

Konfucjanizm

  – Sześć Klasyków: W tym Księga Pieśni (Shijing) i Księga Dokumentów (Shujing), datowane na około 600-200 p.n.e. Zawierają poezję, historię i filozofię moralną.

Taoizm

  – Tao Te Ching: Kluczowy tekst taoizmu przypisywany Laozi, datowany na około VI-IV w. p.n.e. Zawiera filozoficzne rozważania na temat natury Tao (Drogi) i wu wei (działania bez przymusu).
   – Zhuangzi: Zbiór pism filozoficznych przypisywanych Zhuang Zhou, datowany na IV-III w. p.n.e., zawierający przypowieści i rozważania nad życiem i naturą rzeczywistości.

TEKSTY BUDDYJSKIE

Tripitaka (Trzy Kosze)

  – Sutra Pitaka: Zbiór nauk i dyskursów przypisywanych Buddzie, datowany na około III w. p.n.e.
   – Vinaya Pitaka: Zbiór zasad dyscyplinarnych dla mnichów i mniszek.
   – Abhidharma Pitaka: Teksty analizujące doktrynalne i filozoficzne aspekty nauk Buddy.

TEKSTY Z RELIGII DŻINIZMU

Agamas

Agamas: Święte teksty dżinizmu, przypisywane Mahawirze i innym Tirthankarom, datowane na około VI-III w. p.n.e.

Tattvartha Sutra

Tattvartha Sutra: Klasyczny tekst filozoficzny dżinizmu, napisany przez Umaswati około II w. n.e., zawierający systematyczne przedstawienie nauk dżinizmu.

TEKSTY Z RELIGII STAROŻYTNYCH CELTÓW

Mitologia Celtów

Mitologia Celtów: Główne teksty, takie jak Mabinogion i Táin Bó Cúailnge, są późniejsze, ale oparte na wcześniejszych, ustnych tradycjach. Mabinogion datowany jest na około XII-XIII w. n.e., ale opowiada o mitach i legendach, które mogą pochodzić z dużo wcześniejszych czasów.

TEKSTY Z RELIGII STAROŻYTNYCH PERSÓW

Awesty

Awesty: Jak wspomniano wcześniej, są kluczowym tekstem zoroastryzmu, obejmującym hymny i rytuały.

Każda z tych tradycji oferuje bogaty zbiór tekstów, które odzwierciedlają ich unikalne podejścia do duchowości, moralności, kosmologii i codziennego życia. Teksty te nie tylko kształtowały wierzenia swoich społeczności, ale również wpłynęły na rozwój kultury, filozofii i literatury na całym świecie.