„Niektóre symbole nie przemijają — trwają jak zaklęcia wyryte w kamieniu, jak szept przodków wśród piasków pustyni. W tej opowieści zanurzymy się w ich tajemnice: ochronne znaki, duchowe talizmany i zagadki, które przetrwały tysiąclecia. To podróż przez warstwy znaczeń — od mitologii po intuicję, od historii po to, co ukryte pod powierzchnią. Jeśli słyszysz echo, to znaczy, że jesteś gotów odkryć to, co chronione, zapomniane i wciąż żywe.”
Wieczność w Symbolu: O czym mówią nasze najstarsze znaki?
Od zarania dziejów ludzkość poszukiwała sposobów na uchwycenie niewyrażalnego – życia, śmierci, boskości i wieczności. Zanim słowa spisano w świętych księgach, najgłębsze prawdy wyrażały symbole. Są one niczym archetypy zbiorowej nieświadomości, które przemawiają do nas spoza granic czasu i kultur. Starożytny Egipt i legendarne opowieści, takie jak ta o Atlantydzie, pozostawiły nam bogatą spuściznę znaków, które do dziś są nośnikami duchowych treści.
Amulety Życia i Ochrony: Oko Horusa i Klucz Ankh
W świecie pełnym nieprzewidywalnych sił natury, pragnienie ochrony było jednym z najsilniejszych impulsów. Oko Horusa (Wedjat) to więcej niż tylko amulet – to opowieść o walce, cierpieniu i uzdrowieniu. Mit o tym, jak Seth wyrwał oko Horusowi, a Thot je uleczył, czyni z niego potężny symbol ofiary, regeneracji i przywróconej integralności.
Cytat: „Oko Horusa reprezentuje stan doskonałości, który istniał przed jego zranieniem. Jego przywrócenie oznaczało powrót do tej pierwotnej, niezmąconej całości” [1].
Egipcjanie wierzyli, że umieszczając Wedżat w grobowcach, zapewniają zmarłym ochronę w zaświatach i fizyczne odrodzenie. Był to talizman łączący światy – ziemski i boski.
Podobnie uniwersalny jest Ankh, znany jako „klucz życia”. Jego kształt, łączący krzyż (materię) z pętlą (duchem, wiecznością), jest ikonograficznym przedstawieniem jedności przeciwieństw. Bogowie często są ukazywani, gdy trzymają Ankh przy nosach faraonów, tchnąc w nich życie.
Cytat: „Ankh był symbolem życia w jego najszerszym znaczeniu – życia ziemskiego, jak i życia wiecznego. Był atrybutem bogów, którzy ofiarowywali je śmiertelnikom” [2].
Symbole Odrodzenia i Wieczności: Skarabeusz, Dżed i Uroboros
Cykliczne zjawiska przyrody – wschód i zachód słońca, wylewy Nilu – utrwaliły w mentalności Egipcjan wiarę w nieustanne odradzanie. Skarabeusz (ḫprr) był tego doskonałym przykładem. Widząc, jak żuk toczący kulę gnoju przypominał tarczę słoneczną, a jego larwy pojawiały się jakby z niczego, Egipcjanie powiązali go z bogiem Chepri, stwórcą popychającym Słońce po niebie.
Cytat: „Skarabeusz stał się symbolem spontanicznego samostwarzania się i zmartwychwstania. Umieszczany na sercu mumii, miał zapewnić odrodzenie w zaświatach” [3].
Filar Dżed, często interpretowany jako kręgosłup Ozyrysa, boga umarłych i odrodzonego życia, symbolizował stabilność, trwałość i niezniszczalność. Jego podnoszenie podczas ceremonii było rytuałem przywracania sił witalnych i ładu kosmicznego. Był to szkielet wszechświata – struktura, na której wspiera się całe stworzenie.
Ideę wiecznego powrotu w najczystszej formie przedstawia Uroboros – wąż pożerający własny ogon. Choć jego ikonografia rozwinęła się w pełni w kulturze grecko-egipskiej, jej korzenie sięgają głęboko. Uroboros to doskonały obraz cyklu przyrody: życie karmi się śmiercią, a koniec jest zawsze nowym początkiem.
Cytat: „Uroboros to symbol wieczności i nieskończonego cyklu odradzania się. Reprezentuje jedność wszystkich rzeczy, które zawsze powracają do swojego źródła, by odrodzić się na nowo” [4].
Dusza i Zaginiona Cywilizacja: Ba i Atlantyda
Podróż po zaświatach wymagała nie tylko ochrony, ale także określonej koncepcji duszy. Egipcjanie wierzyli, że ludzka istota składa się z wielu elementów. Jednym z nich było Ba – duchowa manifestacja osoby, przedstawiana jako ptak z ludzką głową. Ba mogło opuścić grobowiec i swobodnie podróżować, by potem powrócić do zmumifikowanego ciała, zapewniając zmarłemu ciągłość istnienia.
Wszystkie te symbole, zakorzenione w historii i mitologii, kontrastują z najsłynniejszym symbolem kultury, która – być może – nigdy nie istniała. Atlantyda, opisana przez Platona w dialogach „Timajos” i „Kritias”, stała się uniwersalnym archetypem.
Cytat (Platon, „Kritias”): „Na tej wyspie, zwanej Atlantydą, powstało wielkie i zdumiewające pod względem siły królestwo, które panowało nad całą wyspą oraz nad wieloma innymi wyspami i częściami kontynentu” [5].
Atlantyda to symbol ludzkiej pychy (hybris), doskonałości technologicznej, która przewyższa mądrość, i nieuchronnej kary za grzechy. Jej zatonięcie jest mitycznym ostrzeżeniem przed utratą boskiej łaski. Dla współczesnych stała się także nośnikiem nostalgii za Złotym Wiekiem i obiektem duchowych poszukiwań – rajskim ogrodem zaginionej, wyższej świadomości.
Wspólny Kod Duchowości
Symbole starożytności nie są jedynie zabytkami archeologicznymi. Są żywym językiem duszy. Oko Horusa mówi o naszej potrzebie całości i leczenia. Ankh i Skarabeusz – o tęsknocie za życiem wiecznym. Dżed i Uroboros – o pragnieniu stabilności w wirze zmian, a Ba – o wierze w nieśmiertelną część nas samych. Atlantyda zaś przypomina o kruchości cywilizacji i ludzkiej skłonności do samozniszczenia. Razem tworzą one mapę duchowych niepokojów i aspiracji, które są wspólne dla całej ludzkości, stanowiąc most między światem widzialnym a tym, co niewidzialne i wieczne.
„W symbolach starożytnych cywilizacji kryje się coś więcej niż tylko forma — to zakodowane przesłania, duchowe mapy i talizmany pamięci. Oko Horusa, Ankh, Skarabeusz czy Dżed nie są jedynie artefaktami przeszłości, lecz żywymi śladami ludzkiego pragnienia ochrony, zrozumienia i wieczności. Każdy z nich to echo — 🧿szmaragdowe, 🟣fioletowe,💧przejrzyste — które wciąż rozbrzmiewa w naszej świadomości, przypominając, że historia nie kończy się w przeszłości. Ona trwa w nas, w pytaniach, które zadajemy, i w tajemnicach, które wciąż czekają na odkrycie.”
📚Przypisy:
- [1] Wilkinson, R. H., The Complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt, Thames & Hudson, 2003, s. 227.
- [2]Hart, G., A Dictionary of Egyptian Gods and Goddesses, Routledge, 2005, s. 22.
- [3]Pinch, G., Egyptian Mythology: A Guide to the Gods, Goddesses, and Traditions of Ancient Egypt, Oxford University Press, 2004, s. 124.
- [4]Lurker, M., The Routledge Dictionary of Gods and Goddesses, Devils and Demons, Routledge, 2004, s. 191.
- [5]Platon, „Kritias”, 114c, tłum. własne za przekładem W. Witwickiego.
📚Bibliografia:
- 1. Hart, G., A Dictionary of Egyptian Gods and Goddesses, Routledge, London 2005.
- 2. Lurker, M., The Routledge Dictionary of Gods and Goddesses, Devils and Demons, Routledge, London 2004.
- 3. Pinch, G., Egyptian Mythology: A Guide to the Gods, Goddesses, and Traditions of Ancient Egypt, Oxford University Press, Oxford 2004.
- 4. Platon, Timajos; Kritias, przeł. W. Witwicki, PWN, Warszawa 1988.
- 5. Wilkinson, R. H., The Complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt, Thames & Hudson, London 2003.
📚Źródła (wybór)
- Źródła archeologiczne i ikonograficzne: Analiza artefaktów (amulety, stele, malowidła grobowe) z Muzeum Egipskiego w Kairze i British Museum.·
- Źródła tekstowe: Teksty Piramid, Księga Umarłych oraz dzieła historyków antycznych (Herodot, Platon).·
- Źródła literatury przedmiotu: Prace współczesnych egiptologów (m.in. R.H. Wilkinsona, G. Pinch) oraz leksykony symboli i mitologii.
Oko Horusa -znane również jako Wedjat lub Udżat, to staroegipski symbol, który rzeczywiście odgrywał ważną rolę w egipskiej mitologii i wierzeniach. Przedstawia oko boga Horusa, sokolego bóstwa związanego z niebem, światłem i królewskością.
Symbol ten reprezentował ochronę, zdrowie, wiedzę, a także zdolność do szybkiego leczenia i regeneracji. Według egipskiej mitologii, Horus stracił oko w walce z Setem, bogiem chaosu, ale zostało ono przywrócone przez Thota, boga mądrości i magii. Z tego powodu Oko Horusa stało się potężnym amuletem ochronnym, zapewniającym bezpieczeństwo i zdrowie noszącemu.
Ponadto, Oko Horusa było używane jako symbol poświęcenia dla dobra ogółu, ponieważ jego odzyskanie przywróciło porządek i harmonię w Egipcie. Jest ono również często widziane w starożytnych grobowcach, by zapewnić ochronę zmarłym w zaświatach.
Ankh – Symbol Ankh (☥), znany również jako „krzyż egipski” lub „klucz życia”, był jednym z najważniejszych symboli starożytnego Egiptu. Reprezentował życie oraz nieśmiertelność. Bogowie często byli przedstawiani, trzymając Ankh, co miało symbolizować ich zdolność do obdarzania ludzi wiecznym życiem. Ankh był związany zarówno z życiem doczesnym, jak i życiem po śmierci, co czyniło go potężnym symbolem w kontekście duchowości i rytuałów pogrzebowych.
Skarabeusz -Skarabeusz to starożytny egipski amulet w formie chrząszcza, który symbolizował odrodzenie, przemianę oraz zmartwychwstanie. W wierzeniach egipskich chrząszcz ten, zwany także świętym skarabeuszem, był związany z bogiem Chepri, który przetaczał słońce po niebie, tak jak skarabeusze przetaczają kulki błota. Dlatego skarabeusz był kojarzony z cyklem słońca i zmartwychwstaniem po śmierci. Często był umieszczany w grobowcach, by chronić zmarłych i zapewnić im bezpieczną drogę do życia wiecznego.
Dżed – to starożytny egipski symbol przedstawiający pionowy filar z kilkoma poziomymi liniami. Jest on kojarzony z stabilnością, władzą, długowiecznością oraz wiecznym życiem. W mitologii egipskiej Dżed symbolizował kręgosłup boga Ozyrysa, boga odrodzenia i zaświatów, co dodatkowo wzmacniało jego znaczenie w kontekście wieczności i regeneracji.
Często Dżed był używany w rytuałach związanych z Ozyrysem, a jego wizerunek można znaleźć na amuletach, sarkofagach i innych przedmiotach grobowych, ponieważ miał zapewniać zmarłym stabilność i ochronę w zaświatach. Dżed był także symbolem siły i władzy faraona, szczególnie w kontekście utrzymywania porządku i harmonii w państwie.
Uroboros to starożytny symbol przedstawiający węża (lub smoka), który pożera własny ogon, tworząc zamknięty krąg. Symbolizuje cykl życia, śmierci i odrodzenia, a także wieczność, jedność oraz niekończący się proces przemian. W różnych kulturach, w tym w starożytnym Egipcie, Grecji i później w alchemii, Uroboros był symbolem wszechświata, który odnawia się w nieskończonym cyklu.
W wersji – z krokodylem o ogonie wężą – może być to nawiązanie do syntezy różnych cech zwierząt symbolizujących siłę, moc i transformację. Takie przedstawienie podkreśla naturę Uroborosa jako obrazu cyklicznego, nieustannego procesu tworzenia, niszczenia i odnawiania, który obejmuje całość istnienia.
Nebu – to symbol związany z bogiem Ra, który reprezentuje złoto, boską moc oraz władzę. Jednak jeśli mówimy o przedstawieniu ptaka z głową człowieka, bardziej odpowiedni wydaje się być Ba – egipska koncepcja duszy lub duchowej esencji. Ba była przedstawiana jako ptak z ludzką głową, symbolizującą aspekt osobowości zmarłego, który mógł podróżować między światem żywych a zaświatami.
Ba– była częścią ludzkiej duszy, która po śmierci mogła przemieszczać się swobodnie, odwiedzać ziemski świat lub zaświaty. W ten sposób symbolizowała życie wieczne i duchowe połączenie z bóstwami, w tym z Ra, który był bogiem słońca i głównym bóstwem w panteonie egipskim.
Zatem, jeśli chodzi o symbol związany z Ra i przedstawiający ptaka z głową człowieka, chodzi bardziej o Ba, nie zaś o Nebu.
Atlantyda – to legendarne zaginione miasto, które zostało opisane przez starożytnego greckiego filozofa Platona w jego dialogach „Timajos” i „Kritias”. Według jego relacji, Atlantyda była potężną cywilizacją i wyspą leżącą za „Słupami Heraklesa” (dzisiejsza Cieśnina Gibraltarska), która istniała około 9 tysięcy lat przed jego czasami.
Platon opisywał Atlantydę jako bogate, rozwinięte i zaawansowane miasto-państwo o ogromnej potędze militarnej. Jednak ze względu na swoją pychę i upadek moralny, Atlantyda została zniszczona w wyniku wielkiej katastrofy, zatopiona przez ocean w ciągu jednego dnia i nocy. Historia Atlantydy była przez wieki traktowana jako alegoria na temat cywilizacyjnego upadku, pokazując, jak nadmierna ambicja i brak moralności mogą prowadzić do zniszczenia.
Atlantyda przez wieki była przedmiotem wielu spekulacji i fascynacji. Niektórzy wierzą, że Atlantyda mogła być oparta na prawdziwej cywilizacji, być może nawiązując do wydarzeń historycznych, takich jak zniszczenie kultury minojskiej na Krecie, choć brak dowodów potwierdzających istnienie takiego miejsca. Niemniej jednak Atlantyda pozostaje symbolem zaginionych cywilizacji, tajemnic przeszłości i ludzkiej ciekawości wobec nieznanego.
Z marzeń i snów 